Stúdentablaðið - 01.12.1960, Blaðsíða 11

þörf á og tóku sér rétt til vissrar lagagæzlu miklu
lengra á haf út. Svo var t. d. meðan Bandaríkin voru
bannland; þá þóttust þau þurfa að færa hinn von-
lausa eltingaleik sinn við smyglarana langt út fyrir
3 mílna landhelgina. Eins var það þegar olíulindir
fundust á sjávarbotni. Það gaf landgrunnskenning-
unni byr undir báða vængi, en raunar í þeirri af-
káralegu mynd að það væri aðeins sjávarbotninn
sem yfirráðin tæki til, ekki sjórinn sem ofan á flyti.
Sjaldan er á botninum betra sögðu þjóðréttarfræð-
ingar annarra landa sem hagsmuna áttu að gæta af
fiskveiðum. Þeir héldu því fram að hinn sami um-
ráðaréttur hlyti að gilda um fiskveiðarnar sem um
sjálft landgrunnið, og það því fremur sem hrygning-
arstöðvar og heimkynni ungviðisins meðal helztu
nytjafiska væri einmitt á landgrunninu. Þar væri því
strandríkinu lífsnauðsyn að geta komið í veg fyrir
ofveiði, auk þess sem það væri bezt að því komið að
njóta afrakstursins innan garðs hjá sjálfu sér. Þetta
var sú stefna sem Alþingi íslendinga tók með land-
grunnslögunum. Enn aðrir kærðu sig kollótta um
landgrunnið, einkum ef það náði ekki langt frá
ströndum landsins, en lögðu höfuðáherzlu á fjárhags-
nauðsyn sína til að sitja einir að fiskveiðunum und-
an ströndum sínum. Þóttust þeir þá mega setja mörk-
in þar sem þeim sjálfum sýndist, og hafa einhver
Suðurameríkuríki talið sér rétt að fara með þau
hundruð sjómílna á haf út.
Þótt þarna hafi skakkað miklu um viðhorfin hafði
það áunnizt að ný hugtök höfðu myndazt í alþjóða-
rétti. Lögsagan yfir hafinu var ekki lengur ein og hin
sama í hvaða sambandi sem um hana var rætt, held-
ur var nú farið að tala um landhelgi sem hið fyllsta
yfirráðasvæði strandríkisins, en jafnframt komin
fram hugtök eins og tollverndarlögsaga, sóttvarnar-
lögsaga — og það sem okkur varðar mestu, fiskveiði-
lögsaga.
III
Svona stóðu sakir þegar samningurinn við Breta
féll úr gildi árið 1951. Ríkisstjórnin hafði sett fyrstu
reglugerðina samkvæmt landgrunnslögunum árið áð-
ur, um grunnlínur og 4 mílna landhelgi utan þeirra
fyrir Norðurlandi, en að sjálfsögðu gætt þess að
ganga ekki á sanmingsbundinn rétt Breta. En nú var
vandinn framundan hversu geyst skyldi farið.
Þegar illt er í sjóinn og erfitt að ná lendingu er
um að gera að hafa formann sem kann að sæta lagi.
Það var vandalaust að gefa út reglugerðir sem sögðu
öðrum þjóðum fyrir um það, hvernig þær ættu að
hegða sér á Islandsmiðum. Hitt var vandinn að fá
þær til að fara eftir fyrirmælunum.
Nú vildi svo til að komið var að dómsuppsögn í
Alþjóðadómstólnum í Haag í deilumáli Breta og
Norðmanna um fiskveiðilögsögu við norðanverðan
Noreg. Réttilega beið ríkisstjórn Islands úrslitanna í
því máli. Nörðmenn sigruðu og við fylgdum fast eftir
í kjölfar þeirra. Með reglugerðinni sem sett var 19.
marz 1952 voru dregnar grunnlínur umhverfis allt
land og fiskveiðilögsagan ákveðin 4 sjómílur út frá
þeim. Ríkisstjórnir ýmissa landa, sem hagsmuna áttu
að gæta af fiskveiðum við ísland, báru fram mótmæli
i orði, en málstaðurinn var svo sterkur að engin
þeirra fylgdi málinu eftir. Þó lét ríkisstjórn Bret-
lands það viðgangast að brezkir útgerðarmenn settu
löndunarbann á íslenzkan fisk um 4 ára skeið.
Saga löndunarbannsins verður ekki rakin hér, en á
það minnt að ríkisstjórn íslands hélt á því máli af
festu en fullri kurteisi, hvar sem færi gafst á alþjóða-
vettvangi. Fór svo að lokum að brezka stjórnin lét
undan almenningsáliti í alþjóðastofnunum og kom
því til leiðar að brezkir útgerðarmenn sömdu við ís-
lenzka um fisklandanir og er íslendingum þar í mörg-
um efnum gefin betri aðstaða en nokkurri annarri
erlendri þjóð. Engin tilslökun var gerð um fiskveiði-
lögsöguna við ísland. Bretar hefðu þó fegnir viljað
gera samning til langs tíma á grundvelli reglugerðar-
innar frá 1952, en þeirri málaleitan var hafnað.
Viðræðurnar um þetta mál fóru fram á vegum
Efnahagssamvinnu-stofnunar Evrópu í París og var
að efni til lokið snemma árs 1956, þótt dráttur yrði
á undirskrift samnings útgerðarmanna fram undir
árslok 1956 vegna óróa í stjórnmálum og stjórnar-
skipta hér á landi.
IV
Jafnframt því sem löndunarbanns-málinu var fylgt
eftir í París og Strasbourg létu og fulltrúar íslands í
Sameinuðu þjóðunum hendur standa fram úr erm-
um. Réttarreglur á höfum úti voru þar á dagskrá og
var það ofarlega á baugi að láta fiskveiðilögsöguna
mæta þar afgangi. unz ýmislegt annað væri útkljáð.
STUDENTABLAÐ
11