Stúdentablaðið - 01.12.1960, Blaðsíða 10

PETUR BENEDIKTSSON:
S(
I
Það er ekki úr vegi að minnast þess fyrstra orða,
hversvegna íslendingar telja 1. desember happadag
í sögu þjóðarinnar. Það er vegna þess að þá fengum
við viðurkennt fullveldi íslands. Forvígismenn þjóð-
arinnar höfðu um langan aldur haldið því fram að
Island væri að lögum sjálfstætt ríki og í þeim einum
tengslum við Danmörku að það lyti sama konungi.
En framkvæmdin var önnur meðan Danir fengust
ekki til þess að fallast á lögskýringu íslendinga.
Arið 1918 sömdum við við Dani. Við féllumst á
rétt þeirra til ýmissa afskipta af íslenzkum málum og
til víðtækra hlunninda í landi og landhelgi. Þessi rétt-
indi fengum við þeim óuppsegjanlega i aldarfjórð-
ung og voru þó ýms þeirra þess eðlis að þau hefðu
getað orðið hættuleg íslenzku þjóðerni og efnalegu
sjálfstæði, ef hart hefði verið eftir leitað af Dana
hálfu. Svo mikilsvert þótti Islendingum þá að ná
viðurkenningu Dana á því sem þeir töldu skýlausan
lagalegan rétt sinn.
Hversvegna rifja ég þetta upp í grein um Iandhelg-
ismálið? Það er fyrir þá sök að hér er nokkur hlið-
stæða. Ef marka má þær raddir sem fram hafa kom-
ið eru allir íslendingar samdóma um það að íslenzk
stjórnarvöld eigi skýlausan rétt á því að ákveða land-
helgi sína a. m. k. allt að 12 mílurn og kannske enn
lengra á haf út. Lærður maður hefur fært rök að því
að aldrei hafi úr gildi fallið fyrirskipun Friðriks
konungs 3. i einokunarbréfi frá 31. júlí 1662 um 16
sjómílna landhelgi. Aðrir hafa stuðzt við eðli máls-
ins, það væri jus naturae að hvert riki réði sínu
landgrunni, og þá stefnu lók Alþingi í lögum um vís-
indalega verndun fiskiniiða landgrunnsins sem for-
seti íslands staðfesti hinn 5. apríl 1948.
Í
meHHiHú
Sá galli var á hinum góðu fyrirmælum Friðriks 3.
að þau höfðu fallið í gleymsku og dá og enginn virt
þau í framkvæmd um langan aldur. Islenzkum fiski-
mönnum var því lieldur lítið skjól að þeim gegn yfir-
gangi erlendra fiskimanna, einkum átti það við er
Bretar — og síðar aðrar þjóðir — tóku að stunda
hér togveiðar í lok 19. aldar. Síðan bættu Danir gráu
ofan á svart með samningi sínum við Breta 24. júní
1901, þar sem þeim eru heimilaðar veiðar allt að 3
sjómílum út frá yzlu takmörkum þar sem sjór gengur
eigi yfir um fjöru. Þessi samniogur var enn í gildi
þegar landgrunnslögin voru samþykkt árið 1948.
Þegar af þeirri ástæðu var það nauðsyn að hafa lög-
in aðeins heimildarlög til ríkisstjórnarinnar um rélt
til að ákveða friðunarsvæði á landgrunninu. Ur þessu
var þó bætt þegar á næsta ári, því að þá sagði ríkis-
stjórnin samningnum upp með tveggja ára fyrirvara.
II
Hér að framan hef ég viljandi talað um landhelgi
sem eitt og óskipl hugtak. því að lengi vel var ekki
gerður munur á því hvers vegna eða til hverra nota
strandríki gerði kröfu til umráðaréttar yfir vissu
hafsvæði sem að því lá. En nauðsynin er móðir lag-
anna. Þegar kom fram á tuttugustu öldina fór að hera
á því að ríki, sem heimtuðu almennt frjálsar sigling-
ar um úthöfin allt að 3 sjómílna landhelgi, töldu sér
10
STUDENTAB LAÐ