Fálkinn - 21.06.1930, Blaðsíða 20

20
F A L K T N N
O -"IIIIim- O -"11111,11' o -'iiuii.- O '"1111111," O -"illiiM- O ""111111," O —'illlii," O -'iniii," O -"Illln," O -"illlii," O-"UIUi„'0""UUii," OO ""iiiiim" -"Ililii,- O -"illlii," O ""UliiM" O-"Hliii," O -"illiii," O -"Hllii," O ""HllD," O -"IUIH,„ O ""Illin„, O -"Uliii,- O -'Hlllii," o
v I
o e
| Þúsund ár Alþingis. |
e Eftir Vilhj. Þ. Gíslason, mag. art. e
o -"iiiin," o -"nini," o -'iiiiii," o "'niiiii,,, o -"iiiuiH- o -"iiiin," o -"niin," o -"inni- o "“liiiiw- o -"iniii," o „"uiin„- o -,"iiiiii„- oo -"hiin," o -"iiiiii,„ o -"uiiu,- o -"tniu,„ o -"iniii," o -"unu,- o -"iiin," o -"uiiim- o -"niin," o -"iiiin." o -"íiun," o -"uiui,- o
Um þessar mundir hcinast hug-
ir allra Islendinga að einu og
sama marki — að þúsund ára
minningarhátíð Alþingis og hins
íslenska ríkis. Alþingi er elsta
starfandi löggjafarþing heims-
ins og þásund ára liátíð þess er
einnig gaumur gefinn víða um
lönd. En á Íslandi er afmæli
þess þjóðhátíð, sem dregur til
sín meiri mannfjölda en nokk-
ur önnur liátíð og er fylgt með
lifandi athygli og áliuga lands-
liornanna milli.
Það þykir skylt að rekja að
nokkru sögu Alþingis við þetta
tækifæri og er það merk saga,
löng og flókin, ef rekja ætti hana
svo að nokkru næmi eða gera
grein fyrir rannsóknum og deil-
um fræðimanna um cinstök at-
riði. En slíkt er ekki viðfangs-
efni Idaðagreinar. í þvi söguyf-
irliti, sem hjer er skráð er ein-
ungis stiklað á stærstu steinun-
um og sagt frá lielstu niðurstöð-
um rannsóknanna um þessi efni
og því sem mestu máli skiftir í
heimildum þeim, lögum og sög-
um, er að Alþingi láta.
Sagan um byggingu landsins
er alkunn, og það að framan af
var ekki þjóðf jelagssamband
milli landnámsmannanna eða
allslierjarríki í landinu með sam-
eiginlegri löggjöf. En lijer fór
fljótt eins og annarsstaðar, fje-
lagsskapurinn og samstarfið
liófst milli nágrannanna og
breiddist át.
Þegar bygðin óx í landinu og
fólkinu fjölgaði kom bráðlega í
Ijós þörfin á einbverju þjóð-
skipulagi, einbverju lögbundnu
sambandi milli íbáanna og á-
kveðnum reglum um ýms við-
skifti þeirra. Fyrsti fjelagsskap-
urinn, eða samtökin, munu liafa
myndast kringum liofin og það
snemma í sögu landnámsins og
urðu goðarnir þá forustumenn
Iiver í sínu bygðarlagi og skipuðu
málum manna, en goðaskipulag-
ið varð síðan grundvöllur þjóð-
skipulagsins.
Það leið ekki á löngu uns land-
námsmenn fóru að koma á hjá
sjer þingum, til þess að setja lög
og dæma mál manna, þau sem
þeir vildu sjálfir stefna til þeirra.
Er snemma getið tveggja slikra
þinga. Var annað þeirra á Vest-
urlandi og kallað Þórnesþing og
stofnaði það landnámsmaðurinn
Þórólfur Mostrarskegg, „með
ráði allra sveitarmanna“. Hitt
þingið var á Suðurlandi og kall-
að Kjalarnesþing. Það þing stofn-
aði Þorsteinn, sonur Ingólfs liins
fyrsta landnámsmanns. Sumir
balda að það þing hafi verið al!s-
lierjarþing, bæði löggjafarþing
og dómþing, fyrir alt landið. Það
er að minsta kosti líklegt, að Þor-
steinn, böfuðsmaður þess, liafi
verið einn af þeim helstu mönn-
um, sem viðriðnir voru stofnun
þess þings, sem sett var 930 í
landnámi föður lians, og alment
samkomulag varð um að vera
skyldi þing alls landsins, euda
fengu afkomendur Ingólfs land-
námsmanns þar nokkur forrjett-
indi. Þeir urðu allsberjargoðar
og var það embætti þeirra, að
setja Alþingi, eða helga það, sem
kallað var.
Þingið — Alþingi — sem stofn-
að var 930 og enn er til og er
elsta þing heimsins — var sett
eftir náinn undirbáning og rann-
sókn á rjettarfari og landsbátt-
um. Höfðingi nokkur af Austur-
landi, sem Úlfljótur lijet fór utan
á landnámsöld og var þrjá vctur
í Noregi til þess að kynna sjer
lagasetning þar og semja íslensk
lög. Hann fór að miklu leyti eftir
Gulaþingslögum, en breyttiþeim,
jók við, og tók frá, eftir íslensk-
um þörfum. Um sama leyti fór
fóstbróðir Úlfljóts, Grímur Geil-
skór, rannsóknarferð víða um
landið til þess að finna heppileg-
an þingstað. Hann valdi fagrari
og einkennilegan stað á Suður-
landi, á sljettum, fögrum völlum
við stórt stöðuvatn, en í kring
voru miklir skógar og graslendi
og einkennilegt landslag með
djápum þverhnýptum banira-
gjám, ám og fögrum fossi, en
tigulegri fjallasýn. Þessi staður
lá einnig vel við samgöngum úr
flestum sveitum. Staðurinn var
síðan nefndur Þingvöllur (-vell-
ir) og varð einskonar liöfuðstað-
ur bins íslenska lýðríkis, sem
stofnað var með Alþingissetning-
unni 930. Þar var Alþingi lialdið
ávalt síðan, fram undir 19. öld,
en til Reykjavíkur var það flutt
1798, og frá því 1845 liefir það
verið háð þar reglulega. En á-
valt síðan það var flutt þangað
hafa ýmsir viljað lialda það á
binum forna stað, þó að bag-
kvæmara sje talið að balda það
í liöfuðstaðnum og á þeirri skoð-
un var einnig helsti stjórnmála-
leiðtogi íslendinga á 19. öldinni,
Jón forseti Sigurðsson.
Það Alþingi, sem íslendingar
stofnuðu 930, og þjóðskipulagið,
sem það var kjarninn í, var
merkilegt og sjerkennilegt á
marga lund og er af því mikil
saga. Heimildirnar um þingið
eru fólgnar í lögunum frá því
og í margvíslegum frásögnum
söguritaranna um þingstörfin og
um málflutning og dcilur á þing-
um. Elstu lögin, Úlfljótslög, eru
að visu ekki til í heild, en Ari
fróði segir nokkuð frá þeim, en
samt eru til enn mjög gömul
íslensk lagasöfn, svo gömul að
þau sýna eldra rjettarfar en ann-
ars er kunnugt ár germanskri