Fálkinn - 07.06.1933, Qupperneq 12

10
F Á L K I N N
l)r. Axel Aubert, aðalforstjóri
Norsk Hydro.
Norsk Hvdro-Elektrisk Kvæl-
stofaktieselskab er eitt af stærstu
iðnrekstrarfjelögum i Noregi og
er fje j)að seni bundið er í stofn-
unum fjelagsins og verksmiðj-
um alls 231 miljón krónur, en
af ])ví er 104,3 miljónir liluta-
fje. Það er jafnframt stærsta
orkuvinslufjelag Noregs og á 6
vatnsvirkjunarfyrirtæki með
samtals 170.000 hestafla orku
og við þetta bætast tvær eim-
orkustöðvar mcð samtals 17.000
bestöflum, en 7. vatnsvirkjun-
arstöðin með b. u. b. 125.000
bestöflum er í smíðum.
Þessi volduga orka er ein-
göngu notuð til ])css að binda
köfnunarefni loftsins og' þá
fyrst og fremst til framleiðslu
á hinum alkunna kalksaltpjetri,
sem kunnur er lijer á landi.
Norsk Hydro á heiðurinn af
|)ví að bafa stofnað fyrstu verk-
smiðjuna til framleiðslu salt-
j)jetursáburðar með þvi að sýra
köfnunarefni loftsins, því að
fyrsta verksmiðja fjelagsins var
setl á stofn á Notodden í Tele-
markfvlki snemma í mai 1905.
Það er hin alkunna ljósboga-
aðferð, fundin af próf. Birke-
land sem er undirstaða þess,
að |)essi iðnaður varð til. Á ár-
iuniin 1905 til 1915 voru salpjet-
ursverksmiðjurnar á Notodden
stækkaðar livað eftir annað, eft-
ir því sem orkuverin þrjú við
Svælgfos, Lienfos og viðauka-
slöðin við Svælgfos urðu full-
virkjuð. Árið 1907 var byrjað
á virkjun Rjukan, stærsta foss-
í Noregi. Þessi foss var
virkjaður i tvennu lagi: Ve-
mork-orkuverið og Sauheim-
orkuverið með samstæðum verk
smiðjuin: Salpjeturverksmiðj-
unum í Rjúkan. Virkjunin tók
9 ár og var miklum erfiðleik-
um bundin, ekki síst vegna þess
bve Rjukan er afskekt inst inn
í Vestfjord-dalnum, sem gengur
eins og fleygur inn í Ilarðang-
ursöræfin. Jafnframt þvi að
fossinn var virkjaður lagði fje-
lagið Rjukan-járnbrautina, sem
lcngir saman Rjukan-iðjuverin
Salpjeliarsiönadiir
Nor ömao m au
og Notodden og er 77 km. löng,
þar með talin ferjuleiðin yfir
Tinnsjcen, sem er 30 kíknnetrar.
Líka má nefna það, að fjelagið
befir bygt stór geymsluhús og
gert nýtísku útflutningshöfn i
Menstad við Skiensfjörðinn, í
sambandi við verksmiðjur sin-
ar á Notodden og Rjukan.
Eins og áður var getið voru
stofnanir og verksmiðjur Norsk
Hydro reist á grundvelli þess
að ljósbogaaðferðin væri notuð
og þessi aðferð var aðallega
ríkjandi þangað til fjelagið, árið
1928, fór að breyta verksmiðj-
mi sinum til þess að nota Ha-
ber-Bosch ammoníaksaðferðina.
Nokkrar tölur frá rekstri fje-
lagsins á fyrstu árunum sýna
vöxtinn. Árið’ 1905—’06 var
framleiðslan 100 smálestir af
köfnunarefni en steig óðum o í
var orðin 10.000 smál. árin
1912—’13 og 25.700 smál. 1916
—’17. Fyrir beimsstyrjöldina
stóð Norsk Hydro efst á blaði
sem framleiðandi „syntetisks
köfnunarefnis“. Aðalframleiðsl-
an var binn svonefndi Noregs-
saltpjetur, sem var kalksaltpjet-
ur með um 13% af köfnunar-
efni.
Á stríðsárunum juku önnur
lönd binsvegar köfnunarefnis-
framleiðslu sina mjög mikið,
og þá eigi síst Þýskaland, en þar
var Haber-Bosch-aðferðin not-
uð. Þessi aðferð byggist á því,
að köfnunarefni og vatnsefni et'
látið sameinast í ammoniak, og
befir þann kost fram yfir ljós-
! ogaaðferðina og aðrar sýring-
araðferðir að bægt er að binda
köfnunarefnið með miklu minni
orkunotkun. Eftir því, sem sam-
kepnin jókst á beimsmarkaðin-
um árin eftir stríð, varð það
Ijóst fjelaginu að gantla ljós-
bogaaðferðin mundi ekki lil
lengdar geta kept við nýju
ammoníaks-aðferðirnar, jafn-
vel þó gera mætti ráð fyrir ó-
dýrri vatnsorku í Noregi. Norsk
Hvdro rjeðst því í að umbyggja
verksmiðjur sínar árin 1928
1929 til þess að geta notað
Haber-Boseh-aðferðina. Á bálfu
öðru ári var verksmiðjunum við
Rjukan breytt svo, að nú eru
um 200.000 hestöfl notuð til
þess að binda köfnunarefnið
með þessari aðferð, en afgang-
urinn er notaður við ljósboga-
aðferðina. Jafnframt voru reist-
ar miklar verksmiðjur á Heröen
við Skiensf jörð - Eidanger
Saltpetérfabriker — sem breyta
um lielmingi af ammoníakinu,
sem framleitt er við Rjukan i
fullgerð köfnunarefnissambönd.
Ennfremur hefir verksmiðjun-
um á Notodden verið breytt i
ammoníaksverksmiðjur. Eftir
þessar breytingar befir fram-
leiðsla fjelagpins aukist úr ca.
30.000 smál. af köfmmarefni,
sem hún var 1927—28 upp í
ca. 82.000 smál. 1929—30. Jafn-
framt því að fjelagið rjeðst i
þessar umbætur gerði það
samning við I. G. Farbenindu-
strie um samvinnu um fram-
leiðslu og sölu. Afleiðing þess-
arar samvinnu er sú, að Norsk
Hydro hefir borfið frá Noregs-
saltpjetrinum en gert kalksall-
pjetnr nieð 15,5% köfnunarefn s
magni að aðalframleiðslu sinni.
Er þetta sú framleiðsla, sem að
miklu leyti nægir þörf lands
vors á köfnunarefnisáburði.
Jafnframt þessu er framleiddur
kalkamonssaltpjetur með 20.5%
köfnunarefnisinnihaldi og natr-
onsaltpjetur með 16%, auk ann-
ara köfmmarefnissambanda til
iðnþarfa, svo sem ammoníak-
saltpjetur, natronsaltpjetur,
saltpjeturssýra og fljótandi am-
moníak.
Framleiðsluaðferðir kalksalt-
pjetursins.
Eltir að Norsk Hydro fór að
nota Haber-Bosch-aðferðina, en
með henni er vatnsel'nis- og
köfnunarefnisloft sameinað i
ammoníak, er fjTst og fremst
framleitt hreint vatnsefni og
köfnunarefni, sem lofttegund.
Vatnsefnið er framleitt með því
að sundra vatni með rafstraum
(elektrolyse) og fara til þessa
Salyjetnrverksniiðjurnur á Rjnknn. Iljer ern 380.000 liestofl notua hl þess n<) bunln inð lausa kofnnnar-
efni loftsinss oy gera nr þvi köfnnnarefnissambönd, sjerstaktega hinn alknnna kalksalpjetiir.