Fálkinn - 07.06.1933, Qupperneq 58

50
Mtuj. Culorin Gjessing fulllrúi viö
Xnrslctt þjóðmenjasafniS.
Versta samgöngutorfæran í
Noregi í gamla daga var skóg-
urinn. Undir eins og komið var
upp fyrir hann, á fjöllin, var
vandalaust að komast áfram.
Upphleyptir vegir voru hvergi.
Ætti að fara riðandi eða með
klyfjahest var skógurinn ófær.
Uessvegna urðu það ræktuðu
hygðarlögin eða fjallið, sem
urðu alfaraleiðir inni í landi en
við ströndina var það sjóleiðin.
A skiftingu i sveitir má víða á
veslurlandinu sjá það enn í dag,
að sjórinn balt fremur saman
en skildi að. Atvinna Norð-
manna með ströndum fram lief-
ir aldrei verið og er eigi held-
ur enn, landhúnaður eingöngu.
Fiskveiðar og sjávarafli yfir-
lcitt liefir jafnan verið mjög
mikilsverður stuðningur. Er því
eigi að furða, að báturinn hafi
verið afar þýðingarmikill fyrir
norska menningu. Enda eru
l>að líka skipafundirnir frá vik-
ingaöld, sem mest liefir verið
lekið eftir út á við, í norskri
fornfræði.
Skip þau sem varðveist liafa
frá víkingaöld falla öll undir þá
gerð skipa, sem kölluð voru
„karfar“ til forna — voru þeir
stærri en bátar en minni en
langskipið. Svo var um Tune-
skipið, skipin frá Gaukstad og
Osabergi í Yestfold og frá Körmt
við Haugasund. Af Tune-skipinu
og frá Körmt er aðeins litið eft-
ir. En Gaukstads- og Ósabergs-
skipin voru svo heilleg, að liægt
var að gera við þau þannig að
ekki skeikaði. Eins og karfarn-
ir hafa víkingaskipin okkar ver-
ið eign einstakra manna, liöfð-
ingjanna. Og af byggingarlaginu
má sjá, að þau hafa flest verið
ætluð til ýmissa nota. Að frá-
gangi til sýna þau sjerkenni, er
bera volt um fullkomnun í
skipasmíðum.
Ósabergsskipið liefir tæplega
verið ætláð til útbafsferða en
er eflaust sýnishorn af hinum
fegurstu skemtiskipum víkinga-
aldarinnar. Það er fallegl i l<)g-
un og rennilegt en of lágl á
borðið til þess að geta þolað
mikinn sjógang og á því er eng-
inn yfirborðsstokkur eða„skvettu
FÁLKINN
Víkijngaskipino
Eftir Gutorra Gjessing magister.
horð“ eins og á Gaukstadsskip-
inu. En það hefir sópað að þessu
ski])i ))egar Ósabergsdrotningin
fór á því skemtiferðir i l)lið-
viðrinu um firðina, er hún gerði
höfðingjunum i nágrenninu
heimsóknir. Háreist stefnin liafa
uáð um fimm metra vfir sjávar-
borðið, öll með fögrum útskurði
i trje og enda með ormamynd-
um sem snúast í odda. Utskurð-
urinn á stefnunum sýnir greini-
lega að skipið hefir verið ætl-
að til skemtisiglinga, og svo
vandaður er þessi trjeskurður,
að höfundur lians má teljast
meðal bestu trjeskera víkinga-
aldarinnar og er þá eigi lítið
sagt. Því þegar frá eru talin
skáldakvæðin mun engin list-
grein liafa verið með eins mikl-
um blóma á vikingaöld og trje-
skurðurinn. Það er yfirleitl af
Ósabergsskipinu, sem vjer höfum
lært að'þekkja liinn fjölbreytta
útskurð víkingaaldarinnar, fyrst
og fremst. Auk fjölda margra
l)úshluta og muna fanst með
Ösabergsskipinu einn vagn, þrír
sleðar, hinar alkunnu öndvegis-
súlur með dýrahöfðunum o. fl.,
alt með prýðilegum útskurði.
Prófessor H. Shetelig í Bergen,
sem þekkir útskurðinn frá Ösa-
bergi betur en nokkur annar,
hefir getað sýnt fram á, að
margir trjeskerar hafi verið að
verki í kongsgarðinum á Ósa-
bergi. Það voru ekki aðeins
skáldin sem fóru stað úr stað
og nutu góðs af listhneigð kon-
unganna. Trjeskerarnir hala
ferðast um á líkan liátt og
skáldin.
Tvær konur voru heygðar í
Ósabergsskipinu. A. W„ Brögger
prófessor hefir getið þess til að
það sjeu Asa drotning, móðir
Hálfdáns Svarta og ambátt
henhár og hefir rökstutt þá til-
gátu ítarlega. Þó getur verið
nokkur vafi á að hún sje rjett.
En vissnlega mun það hafa ver-
ið kona af konungsætt, sem
þarna var lieygð. Vagninn lilýt-
ur að hafa verið ætlaður til
notkunar við tækifæri sem
snertu átrúnaðinn og bendir ef
til vill á að konan hafi verið
hofgyðja og þá goðsins Freys.
Frá íslandi þekkjum vjer stór-
ættaða konu sem var Freys-
gvðja, nfl. Þuríði hofgyðju,
hálfsystur Þórðar Össurarsonar
Freysgoða.
Gaukstaðaskipið er eins og
áður er nefnt annarar tegundar
og miklu sterkbygðara. Það
hefir löngum legið í láginni hjá
Ósbergsskipinu en eftir að skip-
ið var endurbygt, er það degin-
um ljósara að það stendur því
framar sem skip. Það er líka
stærra og er 30 metrar á lengd
milli stafna. Er skipið langt i
hlutfalli við breiddina og hefir
því verið hraðskreitt. Það er
mjög flatbotna og liefir því far-
ið vel í sjó. „Skvettuborðin"
eru há og hefir skipið því þol-
Próf. A. IV. nrögger, sem beilli sjer
fyrir bygging skálans fgrir vilcinga-
skipin norsku, og varðveislu þeirrtt
. .frá skemdum.
ð ágjafir vel. — Öll hafa |)cssi
skip verið bæði til róðra og sigl-
inga. Gaukstaðaskipið hefir ver-
ið sextánróið og þannig verið
af sömu stærð og stærsti karfinn
sem íslendingasögur segja frá
(Grettis saga 8. kap.), en skipið
frá Körmt hefir aðeins verið
áttróið. Rannsókn skipasmið-
anna á Norðurlöndum áður en
sögur hófust sýna ljóslega bve
vel menn liafa kunnað til þeirra
á vikingaöldinni, samanborið
við eldri tíma. Og Gaukstaða-
skipið er talið það lullkomn-
asta sem við höfum að sýna í
þessari grein. Lögun og línur
er rjett og nákvæmlega reiknað
þannig að farið þoli sjó eins vel
og unt er, jafnframt þvi að
skipin gangi sem best hvort
lieldur er fyæir árum eða segl-
um. Liggja að baki þessú merki-
leg og löng prófun og rannsókn,
sem ekki skal farið út i hjer.
Vagninn sem fansl í Ósabergsskipinu.