Fréttablaðið - 31.10.2009, Blaðsíða 10

31. október 2009 LAUGARDAGUR
Fátt hefur verið meira rætt
á Íslandi að undanförnu en
tvö mansalsmál sem komið
hafa upp nýlega. Fyrsta
ákæran í slíku máli var
þingfest nýlega og til rann-
sóknar er mál sem verður
umfangsmeira með hverj-
um deginum. Málin tvö hafa
dregið athygli að alþjóðlegu
vandamáli sem Íslendingar
hafa löngum gefið takmark-
aðan gaum.
Utanríkisráðuneytið í samvinnu
við dómsmála- og mannréttinda-
ráðuneytið stóð fyrir opnum fundi
um hina alþjóðlegu baráttu gegn
mansali í gær. Gestur fundarins
var Ruth Pojman, varamansals-
fulltrúi Öryggis- og samvinnu-
stofnunar Evrópu (ÖSE), sem
gerði grein fyrir starfi stofnun-
arinnar. Áhersla fundarins var þó
ekki síður staða mála hérlendis; til
hvaða aðgerða hefur verið gripið
og hvað er fram undan.
Í byrjun erindis síns vék Ruth
að þeirri staðreynd að mansal er
skipulögð glæpastarfsemi sem
virðir engin landamæri. Hún
bætti við að „engin takmörk virð-
ast vera fyrir hugkvæmni glæpa-
mannanna“ í að finna nýjar leið-
ir til að misnota fólk í gróðaskyni.
Þess vegna sé svo flókið og tíma-
frekt að rannsaka þessa glæpi.
Íslendingar á réttri leið
Aðgerðaáætlun Íslands gegn man-
sali var hleypt af stokkunum í
mars síðastliðnum og sérfræði-
teymi um mansalsmál hefur tekið
til starfa á vegum forsætisráðu-
neytisins. Ruth hrósaði áætluninni
og taldi íslensk stjórnvöld vel á veg
komin á tiltölulega stuttum tíma. Í
því sambandi sagði hún það senda
skýr skilaboð að starfsemi nektar-
staða hefði verið bönnuð.
Ruth kom inn á hlutverk fjöl-
miðla í erindi sínu. Hún sagði að á
sama tíma og fjölmiðlar séu ómiss-
andi hlekkur í baráttunni gegn
mansali þá geti tilvist þeirra ýtt
undir þessa glæpi beint og óbeint.
Tók hún dæmi af því að fréttamiðl-
ar í Evrópu hafa gífurlegar tekjur
af auglýsingum sem tengjast kyn-
lífsiðnaðinum, sem er svo nátengd-
ur mansali.
Fámennið dugar ekki til
Margir gætu ályktað að Íslending-
ar séu svo fámenn þjóð að man-
sal ætti ekki að vera vandamál
hér. Önnur smáríki í Evrópu hafa
hingað til ekki leitað til ÖSE og
því liggur beint við að spyrja: Af
hverju Ísland?
„Það var að frumkvæði íslenskra
stjórnvalda að við heimsækjum
Ísland. Við erum hér til að gefa
góð ráð, eins og okkur er frekast
unnt.“
Ruth telur stöðu Íslendinga til að
uppræta vandamál eins og mansal
betri en milljónaþjóðanna. „Mansal
er gífurlegt vandamál í Bandaríkj-
unum, svo dæmi sé tekið, en þrátt
fyrir það er almenningur ómeðvit-
aður um við hvað er að eiga. Þið
hafið tækifæri til að mennta lög-
reglu, starfsmenn í félags- og heil-
brigðisþjónustu eins og einn mann,
svo ekki sé talað um menntakerf-
ið. Í því liggur styrkur ykkar. Hins
vegar má segja að mannlegt eðli sé
alls staðar eins. Ísland er ríkt land
og mun þess vegna hafa aðdráttar-
afl fyrir þá sem selja eiturlyf eða
fólk.“
Ruth bendir jafnframt á að laun
á Íslandi séu það há að straumur
erlends vinnuafls verði áfram til
landsins sem er tilbúið að vinna
fyrir mun minna, og við mun verri
skilyrði en Íslendingar.
Hugarfarsbreyting
Ruth segir að menning vestrænna
ríkja hafi þróast með þeim hætti
að litið sé á kynlífsiðnaðinn sem
eðlilegan hlut. Ekki megi gera
lítið úr þýðingu þessa. „Mansal í
tengslum við kynlífsiðnaðinn er
staðreynd og því er það mikilvægt
að fræða ungt fólk ef það á að tak-
ast að snúa þessu við. Breytingar
verða oft án fyrirvara og alls stað-
ar eru þeir sem eru fljótir til að
notfæra sér neyð annarra, en sem
betur fer eru aðrir sem vilja berj-
ast á móti.“
Hrunið
Ruth telur að hrunið á Íslandi hafi
þýðingu í umræðunni um mansal
hér á landi. „Sú staða er komin
upp að fólk óttast fátt meira en
að missa vinnuna. Margir vinna
fyrir minna en samt lengri vinnu-
dag. Vinnumarkaðurinn er ekki
sanngjarn má segja og það hvet-
ur til mansals. Mansal snýst um
misnotkun, hvort sem það er inn-
anlands eða á milli landa. Man-
sal snýst um vald til að misnota
aðstæður á kostnað annarra.“
„Ég held að á endanum snú-
ist þetta um samfélagið, mennt-
un og síðast en ekki síst fjölskyld-
una“, segir Ruth. „Það eru þessar
grunnstoðir sem skipta mestu og
lítið samfélag á í þeim skilningi
meiri sóknarfæri. Þið hafið tæki-
færi til að veita hvert öðru meiri
stuðning en gerist víða annars
staðar. Eins skiptir miklu máli að
stjórnvöld séu góð fyrirmynd og að
almenningur trúi að vald sé ekki
misnotað.“
Ísland er ríkt land og mun
þess vegna hafa aðdrátt-
arafl fyrir þá sem selja
eiturlyf eða fólk.
Af þrælahaldi nútímans
Samtökin The Global Alliance
against trafficking in women hafa
skilgreint mansal á eftirfarandi
hátt:
Mansal felur í sér allar tilraunir
eða aðgerðir sem fela í sér að
þvinga fólk í vinnu, flytja fólkið
innan lands eða yfir landamæri.
Að kaupa eða selja fólk, flytja,
taka á móti eða hýsa einhvern
sem notar blekkingar, kúgun
eða ofbeldi í þeim tilgangi að
koma einstaklingi fyrir eða halda
gegn vilja, gegn gjaldi eður ei, í
kúgandi aðstæðum með ofbeldi
eða hótunum, eða í eins konar
þrælabúðum, í öðru samfélagi en
manneskjan bjó í þegar hún var
blekkt, kúguð eða þvinguð til að
flytja í nýtt umhverfi.
SKILGREINING Á
MANSALI
FRÉTTASKÝRING: Mansal
RUTH POJMAN Varamansalsfulltrúi Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu (ÖSE).
Hún telur aðgerðaáætlun íslenskra stjórnvalda innihalda þá þætti sem nauðsynlegir
eru. Hins vegar væri mikilvægast af öllu að framfylgja henni af fullum þunga.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
VÖLVA
Völva er framsækið samrunaverk
sem byggir á Völuspá, endurortri af
Þórarni Eldjárn.
Pálína Jónsdóttir og Walid Breidi
eru höfundar. Tónlist er eftir Skúla
Sverrisson.
SINDRI SILFURFISKUR
Nýtt ævintýri eftir Áslaugu Jónsdóttur
fyrir yngstu börnin um heillandi
sjávarverur.
Sýningar alla laugardaga og sunnudaga.
Frumsýning í Kúlunni í kvöld
Magnað verk um hugleysi og græðgi
- fullt af eldfimum húmor
eftir Max Frisch
Hringdu í síma 551 1200 eða
smelltu þér á leikhusid.is
Spennandi sýningar í Kassanum og Kúlunni
„Eggert Þorleifsson og Ólafía Hrönn Jónsdóttir
... eru gamanleikarar af Guðs náð og hér fara
þau á kostum.“
Ingibjörg Þórisdóttir, Mbl. 19. okt.
„Spennandi, skemmtileg og athyglisverð
sýning.“
Elísabet Brekkan, Fbl. 23. okt.
1. Fullgilding alþjóðasáttmála og
aðlögun íslenskrar löggjafar.
Markmið: Samningur Sameinuðu
þjóðanna gegn fjölþjóðlegri og
skipulagðri glæpastarfsemi frá 2000
og bókunin við hann um mansal,
samningur Evrópuráðsins um
aðgerðir gegn mansali frá 2005 og
samningur Evrópuráðsins um vernd
barna gegn kynferðislegri misneyt-
ingu og kynferðislegri misnotkun frá
2007 verði fullgiltir.
2. Sérfræði- og samhæfingar-
teymi og yfirumsjón mansalsmála.
Markmið: Innlent samstarf gegn
mansali verði samhæft og formlegri
yfirumsjón með málaflokknum
komið á fót.
3. Fræðsla fagstétta og opinberra
starfsmanna.
Markmið: Viðeigandi fagstéttir og
starfsfólk stjórnvalda fái fræðslu um
mansal, einkenni þess, greiningar-
aðferðir og aðstoð við fórnarlömb.
4. Vernd fórnarlamba og aðstoð.
Markmið: Þolendum mansals
verði veitt nauðsynleg heilbrigðis-
þjónusta, viðeigandi stuðningur og
vernd sem og aðstoð til að tryggja
örugga endurkomu til heimalands.
5. Viðbúnaður lögreglu og rann-
sókn ætlaðra mansalsmála.
Markmið: Gerendur í mansals-
málum verði sóttir til saka.
6. Aðgerðir gegn eftirspurn á
vændis- og klámmarkaði.
7. Alþjóðlegt samstarf.
Markmið: Íslensk stjórnvöld vinni
markvisst að því á alþjóðavettvangi
að koma í veg fyrir að fórnarlömb
ánetjist manseljendum.
AÐGERÐAÁÆTLUN GEGN MANSALI
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is