Fréttablaðið - 31.10.2009, Blaðsíða 16

16 31. október 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ú
ti í miðju Atlantshafi, nokkurn veginn miðja vegu
milli Skotlands og hins umdeilda klettdrangs Rock-
all, er St. Kildu-eyjaklasinn. Vestust þessara smá-
eyja, sem Karl Einarsson Dunganon skipaði sig her-
toga yfir af kunnu lítillæti, er Soyay. Fræðimenn
telja að nafn hennar sé afbökun af gamla norræna heitinu
„Sauða-ey“.
Sauðaeyjan ber nafn með rentu. Þrátt fyrir að vera aðeins
um ferkílómetri að flatarmáli og gnæfa tæpa fjögur hundruð
metra upp í loftið var hún um aldir eða árþúsund heimkynni
sérstæðs kindastofns sem gekk þar villtur. Álitið er að stofninn
sé jafngamall elstu mannabyggð á St. Kildu eða fjögur þúsund
ára. Steinaldarkyn þetta er enda í miklum metum hjá sauð-
fjárræktendum og náttúruvísindamönnum. Saga villifjárins
á Soyay ætti að vera okkur holl áminning um hversu harðger
skepna sauðkindin er. Húsdýr okkar mannanna eru jú afkom-
endur skepna sem lifðu frjálsar í náttúrunni.
Svo virðist sem þessi einföldu sannindi hafi gleymst í tengsl-
um við kindasmölunina miklu í Tálknafirði fyrr í vikunni. Þar
höfðu vaskir embættismenn forgöngu um að fanga villikindur
á fjallinu Tálkna, sem sagt er að hafi hafst þar við í hálfa öld.
Aðgerðir þessar eru réttlættar með mannúðarrökum, þar sem
vist dýranna á fjallinu er sögð svo ill að betra sé að slátra þeim
snarlega.
Margir hafa orðið til að gagnrýna þessa ákvörðun og biðja
fénu griða. Málflutningur þeirra er misgóður. Þannig ber tals-
vert á fullyrðingum um að á fjallinu hafi þróast einstæður
fjárstofn sem búi yfir sérstökum eiginleikum. Það er hreinasta
firra. Nýir stofnar með óvenjulega erfðaeiginleika verða ekki
til á fáeinum áratugum og kindurnar í Tálknafirði verða seint
heillandi sýnidæmi um darwinískt náttúruval.
En á sama hátt og sum rök þeirra sem vilja láta kindurnar
óáreittar eru veik er erfitt að sjá rökin fyrir útrýmingu þeirra.
Fátt bendir til að sauðfjárveikivarnir kalli á að skjáturnar séu
fjarlægðar. Og þótt ljóst megi vera að rollur á Tálkna búi við
kröpp kjör að vetrarlagi mætti segja sömu sögu um hreindýr á
heiðum Austurlands. Varla teldist það brýnt dýraverndunarmál
að útrýma hreindýrum í landinu eða gera þau að húsdýrum?
Svo virðist sem rótin að kindadrápunum fyrir vestan sé ofur-
trú á einkaeignarréttinum yfir náttúrunni. Á síðustu árum og
áratugum hefur okkur orðið sífellt tamara að líta svo á að nátt-
úran, í öllum sínum myndum, verði að teljast skilgreind eign
einhvers. Þar skiptir ekki máli hvort um er að ræða landskika,
rennandi vatn, hitauppsprettur eða kvik dýr. Land án þinglýsts
eiganda eða fé án hirðis er því frávik: vandamál sem ber að
uppræta.
Að mörgu leyti er þessi heimssýn til marks um firringu.
Drottnunartilburðir mannsins yfir náttúrunni taka á sig þá
mynd að hann reynir að vernda náttúruna fyrir sjálfri sér. Slík
mannúð er hins vegar byggð á misskilningi. Rollurnar á Tálkna
hefðu alveg mátt fá að þrauka í friði – þótt þær séu bara sauð-
svartar og nauðaómerkilegar almúgakindur.
Dýradráp í mannúðarskyni:
Fé án hirðis
STEFÁN PÁLSSON SKRIFAR
Pólitískt uppgjör í kosning-um varð ekki umflúið eftir gjaldmiðils- og bankahrun-ið. Það er hins vegar rétt
sem Geir Haarde, þáverandi for-
sætisráðherra, benti á að þau pólit-
ísku átök sem eðlilega fylgja slíku
uppgjöri myndu seinka endurreisn-
inni og dýpka kreppuna.
Fyrsta endurskoðun á þeirri
efnahagsáætlun sem ríkis-
stjórn Geirs Haarde samdi með
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum átti að
fara fram í febrúar. Ríkisstjórn
Jóhönnu Sigurðardóttur ákvað að
fylgja þessum grundvelli sem fyrri
ríkisstjórn lagði. Henni tókst hins
vegar ekki að ljúka fyrsta áfanga
fyrr en nú.
Ástæðan er fyrst og fremst pólit-
ískt sundurlyndi. Afleiðingin snýr
beint að fólkinu. Lífskjarabati þess
dregst einfaldlega á langinn.
Fróðlegt er að meta mismunandi
viðbrögð forystumanna í stjórn-
málum þegar
þessum áfanga
er loks náð svo
löngu á eftir
áætlun. Forsæt-
isráðherra telur
að björninn sé
unninn. Þó að
þetta sé skref í
rétta átt er fögn-
uður forsætis-
ráðherra yfir-
drifnari en efni standa til.
Fjármálaráðherra hefur ekki
barið sér á brjóst að sama skapi.
Hver er skýringin á því? Sennileg-
asta ástæðan er sú að hann veit að
aðeins hluti af þingflokki hans styð-
ur í raun þann grundvöll efnahags-
stefnunnar sem felst í samstarfinu
við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
Þetta þýðir að fjármálaráðherra
hefur ærna ástæðu til að óttast að
hann hafi ekki nógu sterkt bak-
land til að geta staðið við þau fyr-
irheit sem hann gaf Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum í bréfi frá því fyrr í
þessum mánuði. Þar voru ársgömul
loforð Sjálfstæðisflokksins í ríkis-
fjármálum og peningamálum ítrek-
uð og farið var fram á að lengja
samstarfstímabilið.
Hættan á því að endurreisnar-
áætlunin dragist enn frekar á
langinn felst einmitt í þessari
hugmyndafræðilegu spennu innan
stjórnarflokkanna. Að því leyti
eiga efasemdir forystu stjórnar-
andstöðunnar um áframhaldandi
framkvæmd áætlunarinnar við rök
að styðjast.
Áherslur stjórnarandstöðuflokk-
anna eru hins vegar ólíkar. Sjálf-
stæðisflokkurinn virðist hafa
svipuð viðhorf til samstarfsins við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og Sam-
fylkingin. Framsóknarflokkur-
inn sýnist hins vegar standa nær
vinstri armi VG af einhverjum
óskiljanlegum ástæðum.
Á eftir áætlun
Hatrammar deilur standa nú um nokkurra vikna gamlan stöðugleikasátt-mála. Skýringin er sú
sama og lýtur að seinkun á AGS-
áætluninni. Eftir að vinstri armur
VG lét undan síga við lausn á Icesa-
ve-málinu verður flokksforystan
að taka meira tillit til kröfugerðar
frá þeirri hlið um skatta sem hamla
atvinnuuppbyggingu og um hindr-
anir gegn erlendri fjárfestingu í
orkufrekum iðnaði.
Fjármálaráðherrann, þingflokks-
formaður VG og helsti talsmaður
vinstri arms Samfylkingarinnar
utan þings hafa allir gengið í skrokk
á forseta ASÍ. Kjarninn í gagnrýni
þeirra er sá að það sé pólitískt rétt-
trúnaðarbrot af verkalýðsforingjum
að eiga samstarf við stéttaóvininn.
Hér læðist fram hugmyndafræði
sem flestir töldu að liðið hefði undir
lok fyrir áratugum.
Sannleikurinn er sá að samvinna
aðila vinnumarkaðarins hefur verið
mikilvægasta stöðugleikakjölfest-
an í þjóðarbúskapnum. Þekktastir
eru þjóðarsáttarsamningarnir frá
1990. Slíkt samstarf byggir á mála-
miðlunum.
Nú sýnist hitt vera talið mikil-
vægara að keyra stjórnarsamstarfið
lengra til vinstri. Forystumennirnir
virðast líta svo á að því verði ekki
haldið saman með öðru móti. Stöð-
ugleikasáttmálinn var í eðli sínu
málamiðlun á miðjunni. Hún veldur
greinilega of mikilli innri spennu í
stjórnarsamstarfinu. Þar skilur á
milli stöðunnar nú og 1990.
Samtök atvinnulífsins sýndu afar
ábyrga afstöðu með því að segja
ekki upp kjarasamningum þó að
málefnagrundvöllur sáttmálans
væri í uppnámi. Þeir forystumenn
stjórnarflokkanna sem ráðist hafa
á forseta ASÍ fyrir stéttasamvinnu
telja augljóslega að þetta skapi rík-
isstjórninni svigrúm til að hafna
þeim pólitísku miðjulausnum sem
stöðugleikasáttmálinn gerir ráð
fyrir. Það kann að reynast hættu-
legt fyrir endurreisnina.
Stéttastríðshugmyndafræði
Kjarni málsins er sá að það er ekki nægjanlega breið pólitísk samstaða á Alþingi til þess að lík-
legt sé að endurreisn efnahagslífs-
ins takist á þeim tíma sem að var
stefnt. Sú framlenging sem rík-
isstjórnin fór fram á við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn gæti hæglega
verið upphaf að enn frekara und-
anhaldi.
Mikilvægt er að finna leiðir til
að koma í veg fyrir það undanhald.
Það getur að vísu svalað þorsta víg-
fimra stjórnmálamanna að dýpka
gjána á milli manna. Það mettar
hins vegar ekki hungur fólksins í
landinu eftir festu og breiðri sam-
stöðu um framgang mála.
VG er að færa ríkisstjórnarsam-
starfið lengra til vinstri en leit út
fyrir í byrjun þess. Samfylkingin
fylgir fast á eftir. Sú hreyfing Sam-
fylkingarinnar opnar að vísu svig-
rúm fyrir Sjálfstæðisflokkinn og
Framsóknarflokkinn á miðjunni.
Hvort og þá hvernig þeir flokkar
hyggjast nýta sér það svigrúm á
eftir að koma í ljós.
Á meðan skilin í pólitíkinni á
Alþingi skerpast með þessum hætti
bendir þjóðmálaumræðan fremur
til þess að fólkið í landinu vilji sjá
breiðari samstöðu á miðju stjórn-
málanna. Að óbreyttum valdahlut-
föllum verður núverandi staða ekki
færð til eða brotin upp nema for-
sætisráðherra hafi hug á því. Fátt
bendir til að svo sé.
Stjórnin til vinstri en þjóðin á miðjunni
ÞORSTEINN
PÁLSSON