Vikan - 15.12.1955, Blaðsíða 36

C. S. FORESTER :
inmELnim
4 AÐ gang'a svo margar ski-ýtnar sögfur milli
mt manna um brúðkaupið hjá Jones — og
væntanleg birting á ritgerð Macnamara pró-
fessors á eftir að gera þær jafnvel ennþá kyn-
legri í augum fólks —- svo að ég ætla að birta
allar þær staöreyndir, sem ég þekki, til að
’r stöðva þennan afbakaða orðróm.
Æ En ég verð að fara langt aftur í tímann, ef
ég byrja á byrjuninni, eins og ég ætti að gera;
.tfMÉMBÉÉÍÍIMk, ég verð að fara alla leið aftur til síðastliðins
sumars, en þrátt fyrir það verð ég fyrst að
byrja á þvi að lýsa Macnamara prófessor.
Angus er háalvarlegur Skoti, sem getur stundum verið einhver sá
ókurteisasti og tillitslausasti maður, sem ég þekki. En það kemur þó aðeins
sjaldan fyrir, og bendir alltaf til þess að hann sé of niðursokkinn i starf
sitt, til að taka tillit til annarra. Hann kom hingað að Háskólanum sem
lífefnafræðingur, þekktur á alþjóðlegum vettvangi, þó hann væri aðeins
rúmlega þrítugur. Þetta og það að hann var ókvæntur brá yfir hann
einhverjum ljóma í augum kvenfólksins, sem augljóst áhugaleysi hans á
öllu öðru en starfi sínu dró ekkert úr — hefur kannski meira að segja
aukið á það, þar sem hann er svosem nægilega glæsilegur í útliti á sinn
grindhoraða og háa, skozka hátt.
Þessi síðastliðin fjögur ár síðan hann kom, hefur hann aukið mjög
álit sitt sem lífeðlisfræðingur, en ekki — fyrr en nýlega — álit sitt sem
kvennamaður. Satt að segja hefur Dorothy konan mín, sem tók hann
undir sinn verndaryæng (eftir því sem það er hægt með þennan klunna-
lega mann) af sömu gæzku sem hún sýnir öllum lifandi verum, verið
einasta konan, sem hann talaði hlýlegt orð til.
Nú getum við því byrjað söguna síðastliðið sumar. Macnamara var
staddur úti í garðinum hjá mér í kvöldsólinni, en ég var að líta eftir
vatnaliljunum mínum og gefa gullfiskunum, sem lifa meðal þeirra.
Aumingja gullfiskarnir voru að „stíga í vænginn" eða „eltast" — og allt
sem gerðist þaðan í frá skrifast á reikning þeirra og hinnar hömlu-
lausu hegðunar þeirra. Alltaf öðru hverju eftir að fer að hlýna, fara
gullfiskarnir að hugsa fyrir nýrri kynslóð. Þeir byrja ákaflega varfærn-
islega með þvi að ýta nefjunum hver í siðuna á öðrum, þvi næst fara
þeir að færa sig upp á skaptið og draga sig í hlé á víxl og sækja svo meira
og meira í sig veðrið, þangað til þeir þjóta allir í þéttri torfu fram og
aftur um pollinn með sívaxandi æsingi, svo að vatnið gárar. Þessu halda
þeir kannski áfram í þrjá daga, áður en búið er að koma frjófguðum
eggjunum fyrir á plönturótunum. Og þarna voru þeir nú í eins æðis-
gengnum eltingaleik og þeir ferkast gátu, jafn heimskulegum og ef
fólk á giftingaraldri hópaðist saman og léki 72 holur í golfi á dag í
heila viku áður en hópgifting færi fram.
Hvað eru þeir að gera? spurði Macnamara, og ég útskýrði það
fyrir honum.
Það er eftirtektarvert, sagði Macnamara, sem stóð gleiður á vatns-
baltkanum og horfði á þessar bjánalegu aðfarir. Og svo lagði hann fyrir
mig spurningu, sem ég er hræddur um að eigi eftir að breyta sögu heims-
ins — ákaflega einfalda spurningu, sem að mikilvægi er þó aðeins hægt
að líkja við spurningu Newtons, þegar hann spurði hvers vgena eplið
félli ekki upp í móti.
- Hvað kemur þeim til að hegða sér svona allir í einu?
— Spurðu mig ekki að því, svaraði ég.
Er þetta alltaf þannig? hélt Macnamara áfram. —- Sér maður
aldrei eitt par fara út í horn út af fyrir sig?
Nei, svaraði ég. -— Þetta er bezta dæmið um múgmennsku, sem ég
þekki. Og þeir hafa heldur enga smáborgaralega hleypidóma um að þeir
þurfi að vera í einrúmi.
•— Svona skipulagslausum hugsanagangi gat ég einmitt búizt við hjá
þér, þar sem þig skortir alla vísindalega þjálfun, sagði Macnamara.
Ef þetta er múgmennska, hvar er þá driffjöðrin? Því skyldu þeir
fá þá flugu í höfuðið allir í einu að hegða sér svona. Er um eftirlíkingar-
aðferðina að ræða?
— Nei, cvaraði ég. — Og þú mundir heldur ekki koma með þá uppá-
stungu, ef þú vissir eins mikið og ég um það, hve gjörsamlega hugsunar-
snauðir gullfiskar eru.
Meðan ég var að tala, reis einn af fallegustu rauðu kvenfiskunum
eitt dýrðlegt andartak upp á purpurarauða vatnalilju, lyft af samtaka
þrýstingi nokkurra karlfiska, og blakaði uggunum með dásamlegum til-
burðum, áðui' en hún rann aftur niður í vatnið — það var falleg sjón í
sólskininu. En ég held að Macnamara hafi kært sig kollóttan um þessa
fegurð.
—- Þetta er líklega ekki fjarskynjun, sagði hann. — Sennilegasta drif-
fjöðrin er efnafræðilegs eðlis. Það bendir til útferðar í vatnið. Eru fiskarnir
nógu næmir til að finna eitthvað slíkt?
— Já, svaraði ég. — Ef þeir væru ekki svona niðursokknir í einkamál
sín núna, þá mundu þeir hafa fundið lyktina af þessum niðurbrytjaða
krabba í hinum enda pollsins og vera að háma hann í sig þessa stund-
inai
— Þetta er mjög eftirtektarvert, sagði Macnamara aftur. — Það er
kannski þess virði að rannsaka það nánar. Ég hef í hyggju að láta
Háskólann útvega poli og gullfiska. Þá get ég látið nemendur mína lelta
að hinum ráðandi þætti.
— Ef þú gerðir það, yrðirðu að bíða dágóðan tíma, sagði ég. — Gull-
fiskar kæra sig ekki um nýja polla og þeim geðjast ekki að breyttu
umhverfi. Þeir mundu sennilega ekki byrja að stíga í vænginn aftur
fyrr en á næsta ári.
•—■ O-o hver fjárinn, sagði Macnamara. — Jæja, en hérna höfum við
pollinn þinn. Eftir hegðun fiskanna að dæma hlýtur þessi ráðandi þátt-
ur að vera til staðar núna, ef hann er þá til.
Og þannig byrjaði það. Eftir þetta gat ég varla kallað vatnalilju-
pollinn minn mína eigin eign. Macnamara óg ungu piltarnir hans voru
sífellt að biðja um sýnishorn af vatninu, og mér var falið að síma skýrslu
um það daglega, hvort fiskarnir væru í eltingarhugleiðingum, hættir að
eltast á eða byrjaðir aftur að elta hvern annan.
— Það er fjári óhreint þetta vatn, sem þú hefur í pollinum þínum,
nöldraði Macnamara einn daginn um sumarið. — Við erum í vandræðum
með að þekkja öll þessi óhreinindi.
— Á þeim dýrðardögum, þegar ég hafði eignarétt á minni eigin sál,
þá ræktaði ég vatnaliljur sjálfum mér til ánægju, en ekki til að auka
þekkingu lífefnafræðinnar. Vatnaliljur vilja óhreint vatn :— þær krefjast
þess blátt áfram. Og það gera gullfiskar líka.
Við hádegisverðarborðið í Deildarklúbbnum skömmu seinna, lét Mac-
namara svo lítið að fræða mig um hvernig gengi.
Við erum komnir á einhverja slóð, sagði hann. — Við erum búnir að
finna fremur undarlegt efni, sem fyrirfinnst þarna mjög þunnt. Það er
sýnilega amino-acid. En það er eitthvað kynlegt við sámsetninguna. Sagð-
irðu að fiskarnir væru aftur farnir að þjóta um?
— Já, sagði ég.
— Ágætt. Ég sendi niðureftir til þín eftir níutíu litrum af vatni eða
svo, sagði Macnamara.
Hafðu það eins og þú vilt, sagði ég. Það hefði reyndar ekki skipt
nokki'u máli hvað ég hefði sagt, ekki þegar Macnamara var annars veg-
ar. 1 augum forfallins lífefnafræðings er eignarétturinn einfaldlega ekki til.
— - Þetta amoni-ácid verður sífellt kynlegra eftir því sem við vitum
meira um það, sagði Macnamara í annað skipti. — Þetta ér ekki eitt
af þeim efnum, sem við höfum áður haft einhver kynni af. Það er í þvi
nitroflokkur á þeim stað í samsetningunni, þar sem enginn nitroflokkur
á nokkurt erindi.
Þetta sker mig inn að hjartarótum, sagði ég.
Það er ekki öllum, sem tekst að vera hnittnir, þegar þeir eru með
einhverja fyndni, sagði Macnamara. — En aðalatriðið er, að við erum
að minnsta kosti komnir á spor nýrrar efnablöndu. Hvort hún er það,
sem við erum að leita að eða ekki, geta tilraunirnar einar leitt í ljós.
Hún er rokgjörn og óstöðug, og það er aldrei nema vottur af henni fyrir
hendi. Ég byggi vonir mínar á því að við get-
um búið hana til — við höfum ótal tilvisanir
um það hvernir hún er samansett. Og þá er að-
eins eftir að reyna hana á. gullfiskunum.
— Án nokkurs tillits til þess hvað gullfisk-
unum kann að finnast um það, býst ég við?
sagði ég.
Seinna um sumarið kom Macnamara eitt sinn
til kvöldverðar heim til okkar. Ég held satt að
segja að konan mín hafi komið því í kring.
38