Vikan - 10.12.1959, Page 12

l£lt
jbr. WlattkíaS Jc
Eí'íirfarandi setning gæti vel verið eftir
einhvern af siðferðispostulum nútímans,
en hún er raunar eftir Sókrates, sem dó
399 fyrir Krist:
„Æskan hugsar ekki um annað en
skemmtsnir. Ungt fólk hegðar sér verr
cn nokkru sinni áður. Það fyrirlítur al-
varlega hugsandi menn og ber ekki
minnstu virðingu fyrir þeim, sem eldri
eru.“
A-jæja. — Svona var það í þá daga, og
síðan hefur heimurinn sífellt versnað,
segja sumir. En hvað skyldi Sókrates
segja um gæjana og pæjurnar annó 1960.
onaáóon
Uátíð
{ barnshuga
ÆVINTÝRALJÓMI
BERNSKUMINNINGANN A.
Eklra fólki, sem nú býr við alls-
nægtir, gæti virzt jjað undarlegt, hve
ljósar og sterkar minningar það á um
jólagleðina heima á fátæku lieiiniii for-
eldra sinna. I endurminningum bernsku-
áranna geta jól i lágu hreysi og við
kröpp kjör orðið dýrlegri en jólin, sem
við liéldum í fyrra i glæstum húsakynn-
um og við allsnægtir. Og kannski bera
þau af í raun og veru. Gildi hátíðar er
ekki fólgið í tilkostnaði né ytri glæsi-
leik, heldur í þeirri tilhlökkun og gleði,
sem hún vekur. I bernsku veittist okkur
svo auðvelt að hlakka til og gleyma okk-
ur í fölskvalausri gleði. Á bak við há-
tíðina stóð hið dularfulla ævintýri, sem
magnaði tilhlökkun okkar, án þess að
við vissum glögglega, til hvers við vor-
um að hlakka. Þess vegna hafa endur-
minningarnar frá hátíðinni i bernsku okkar yfir sér
einhvern ævintýraljóma: Kertið á rúmstuðlinum
varpar yfirskilvitlegum bjarma inn i líf okkar, ný-
þvegin baðstofan verður svo björt og lilý í minn-
woun
Maður einn, sem skipulagði fyrirlestra, gaf fyrirlesara einum
lietta ráð: „Þegar áheyrendur gerast eirðarlausir, er ágætt ráð að
segja þeim sögu um Mark Twain.“ — Nýjar sögur skjóta alltaf
upp kollinum í tímaritum og útvarpi; eru sumar þeirra gamlar
i nýjum útgáfum, og þar eð Twain er löngu kominn undir græna
torfu, er honum óliægt um vik að leiðrétta þær, og þannig heldur
þjóðsagan áfram að myndast.
Eitt sinn sat Mark Twain næstur heiðursgestinum í veizlu einni
i New York. Ilugsaði lieiðursgesturinn sér að reyna nokkrar sogn-
anna, sem hann ætlaði að nota í ræðu sinni til að skemmta veizlu-
gestum. „Ég vona, að þér hafið ekki heyrt þessa,“ sagði hann við
Twain, — og síðan rauk hann í að segja söguna án þess að biða
eftir því, að Twain kurteislega viðurkenndi, að hann hefði ekki
heyrt hana. En þegar hann byrjaði á fimmtu sögunni, þraut
Twain þolinmæðina. „Herra minn,“ sagði hann, „fyrstu sögur
yðar voru gamlar og sérstaklega illa sagðar, en sú siðasta er þó
fyrir neðan allar hellur. Ég hef ekki einungis heyrt hana fjórtán
sinnum, heldur samdi ég hana!“ Heiðursgestinum var öllum lokið.
Hann sagði: „Áður en ég kom, var ég dauðliræddur við að ávarpa
þessa dómhörðu áheyrendur, og nú hafið þér eytt síðustu leifun-
um af sjálfstrausti mínu.“
Twain svaraði „Herðið upp
hugann. Minnizt þess, að þeir
vænta mjög lítils af yður!“
Auðkýfingur einn, ■ sem
auðgast hafði á vafasaman
hátt og var hræsnari
í trúmálum, sagði eitt
sinn við Mark Twain: „Áður en ég dey, ætla ég að fara pilagrims-
för til Landsins helga. Ég ætla að klífa upp á Sínaífjall og lesa
boðorðin upphátt.“ „Ég hef snjallari hugmynd," sagði Twain.
„Hví ekki að vera bara kyrr lieima i Boston og halda þau?“
Eitt sinn var Mark Twain staddur í Richmond og kvartaði mjög
undan ægilegum liöfuðverk. Innfæddur horgarbúi, sem hreykinn
var af borginni sinni, sagði við hann: „Ekki getur það verið vegna
Joftslagsins hérna eða af einhverju, sem þér hafið snætt í Richmond.
Það fyrirfinnst ekki heilnæmari borg en Richmond. Hér deyr
ekki nema. einn maður á dag að meðaltali.“ „Hlaupið þér niður
að skrifstofu aðaldagblaðsins fyrir mig, og spyrjið j)á, hvort fórn-
arlamb dágsins í dag sé búið að leggja upp laupana," svaraði
Twain.
En Mark Twain lék ekki alltaf við hvern sinn fingur. Hann var
iðulega önugur, ósanngjarn og heimtufrekur, og lenti það einkum
á útgefanda verka lians og félaga hans, Charles Webster, að vcrða
skotspónn fyrir gremju hans. Sonur Websters, Samuel, segir i
hinni ágætu bók sinni Verzlunarmaðurinn Mark Twain (Mark
Twain, Business Man), söguna um andstreymi föður síns í þess-
um efnum. — „Hér um bil vikulega," segir hann, „heimtaði herra
Clemens, að farið yrði í mál við einhvern, eða þá, að auglýsing
væri birt, sem hefði haft fjölda meiðyrðamála gegn honum í för
með sér. Er það skoðun Websters, að ef rólyndari menn liefðu
ekki gripið í taumana, hefði Twain hætzt í hóp liinna mörgu
rithöfunda, sém skrifað hafa verk sin í fangelsi.
Mark Twain skrifaði Tom Savtyer við þægilegustu skilyrði, ein-
angraður á heimili sínu i Hartford, Connecticut, haustið og vet-
urinn 1875—76. Að sögn konu hans var hann svo sjaldan truflað-
ur, að hann rauk ekki upp nema „fjórum eða fimm sinnum á
dag.“ Einna mesta uppistandið varð, þegar tvítugur nágranni
ákvað að kenna tíu ára unglingi rétt fyrir utan glugga Twains
hvernig hann ætti að meðhöndla byssu. Rithöfundurinn tey«ðí
alkuna út um gluggann og liópaði: „Andskotans liávaði er þetta'
Snautaðu burt með strákinn héðan, og kenndu honum einhvers
staðar, hvernig hann á að skjóta endur!“ — Nágranninn lét
ekfki S®SÍ? s,ér l’etta tvisvar. En sá böggull fylgdi bara skamm-
níi, að ondin, sem þeir skutu, reyndist vera eign og eftirlæti
herra Twains. Sá yngri sökudólganna var enn hálfri öld síðar að
lýsa þvi fyrir kunningjum sínum, hvílíka húðstrýkinsu hnnn
hcfM fengið hjá M.rk T.,i„ ,yrir „„„ ofi ™
vmi, sem hafði lent í þessu með honum.
En sá vinur var William Gilette, sem
skömmu síðar varð frægur leikhús-
maður, og hófst frægð hans einmitt
á jjví, að hann sneri einni af hókum
Twains Gyllti aldnrinn (The Gdlded
Age) í leikrit.
Annar nágranni Twains í Hartford
var Harriet gamla Beecher Stowe, sem
skrifaði hina heimsfrægu bók Kofi
Tómasar frœnda (Uncle Toms Cabin).
llún var orðin mjög aldurhnigin og
larin að kalka andlega. Átti hún það
til að reika inn í vermihús Twains og
tína ])ar í rólegheitum vænan vönd af
Framhald á bls. 36.