Vikan - 10.12.1959, Síða 17

Hemingway talar og talar, hratt og viðstöðulaust eins og þar sé vél í gangi. Hann
gerir ýmist að lækka raustina eða brýna, jafnvel öskra ef svo ber undir. Angurvær
viðkvæmni og köld raunsæi skiptast á.
Hemingway er ekki feiminn við myndavélar. Heima fyrir á Kúbu gengur
hann oftast í stuttbrókum einum saman, og allar reglur um fatamennt,
lætur hann lönd og leið.
höfundur. Eflaust eru endurmlnningarnar snar
þáttur í verkum og viðhorfum allra nthöfunda,
en hjá Hemingway verða áhrifin augljós og
ótviræð.
Það var einhvern tima, er við sátum saman í veit-
ingakrá í Vín, að Hemingway ræddi sjómanns-
reynslu sína og áhrif hennar á ritstörf sín. Við
höfðum verið að tala um ritstörf og rithöfunda
almennt, og Hemingway sagði, meðal svo margs
annars, að rithöfundinum mætti líkja við sjómann.
„Það er eins um rithöfund og sjómann," sagði
hann, „þeir verða að kunna að stvra bæði eftir
stjörnum og áttavita. Meinið er, bæði um sjó-
menn og rithöfunda, að þeir kunna yfirleitt ekki
nema annað hvort."
Sennilega má skoða þessa setningu sem ein-
kennandi fyrir Hemingway. Hann kafar aldrei
djúpt eftir rökum, eins og oft er sagt um rithöf-
unda. En hann er líka laus við meiningarlaus
glamuryrði og yfirborðskæti, og því ekki laus við
tortryggni í þeirra garð, sem hneigjast að þess
háttar, enda þótt það sé staðreynd, að hann geti
verið þaulsætinn í Storkklúbbnum og öðrum þeim
samkvæmissölum í New York, þar sem yfirborðs-
mennskan er í algleymingi — en það er eingöngu
fyrir það, að þar kynnist hann þeim manngerð-
um, sem hann lýsir öðrum þætti í skáldverkum
sinum. Lafði Brett Ashley gæti gengið út úr sög-
unni. Og sólin rennur upp — rakleitt inn í Stork-
klúbbinn og haldið þar áfram hjali sínu um
Biarritz. Hins vegar mundi hún ekki eiga heima i
veitingakrá Tim Costellos I Þriðjugötu, fremur
en soldáninn af Casablanca, enda þótt Hemingway
sjálfur mundi falla prýðilega inn í það umhverfi,
aldeilis stórkostlega, eins og hann mundi sjálfur
komast að orði.
1 öllu tali verður Hemingway titt gripið til alls
konar orðasamsetnings, sem er hans eigin mál-
smíði og enginn botnar minnstu vitund í, nema
hann sé gamla manninum nákunnugur. Enn er
það eitt, sem einkennir ræðu hans — hann hirðir
ekki neitt um málfræðireglur, réttar beygingar
orða eða aðra slíka smámuni. Þvi var það, að
einn kunningi minn, sem er málamaður mikill,
sagði fullur aðdáunar eftir að við höfðum setið
og rabbað við Hemingway eina kvöldstund: „Hann
er sannarlega gæddur óvenjulegum hæfileika í
ríkum mæli — hann getur talað þrjú tungumál
reiprennandi rangt: ensku, frönsku og spænsku."
Og þótt furðulegt megi virðast, er það staðreynd,
að þessi maður, sem kann meistaralegri tök á
,v
ensku í rituðu máli en yfirleitt flestir aðrir,
mælir ekki eina einustu setningu málfræði-
lega óbrjálaða.
Hemingway verður tíðrætt um hnefaleika. Hann
hefur alltaf haft miklar mætur á þeirri íþrótt,
enda iðkað hana meira og minna allt frá því, er
hann var í barnaskóla, og fram á þennan
dag. Á tímabili, þegar hann átti örðugast upp-
dráttar sem rithöfundur, vann hann fyrir sér með
því að láta hina og þessa beljaka berja sig þeim---^
til þjálfunar. Brown nokkur, sem lengi fékkst við.j
þjálíún hnefaleikara í New York. lét einu sinni'*'-^*
svo um mælt: „Það eru þrir afburðahnefaleikar-*J
ar, sem ég hef þjálfað um dagana ■— Harry Greb, l
Luis Firpo og einhver náungi, sem hét
Hemingway".
Ekki alls íyrir löngu voru þau Hemingway og
hin fagra, ljóshærða eiginkona hans á dýraveiðum
vestur í Idaho ásamt kvikmyndaleikaranum Gary
Cooper og konu hans, en þeir Hemingway og
Cooper eru miklir mátar. Höfðu þau dvalizt þarna
í nokkra daga, en lítið sem ekkert veitt, þegar
þeim bárust þær fregnir, að björn gerði usla mik-
inn í fé bænda í nalægum sveitum. Töldu vinir
Hemingways, að hann mundi hugsa birni þessum
þegjandi þörfina, er hann vissi athæfi hans. Þar
sem honum er gjarnt að taka svipaða afstöðu til
dýra og manna, mundi hann telja bessa þennan
yfirgangssegg, er neytti aflsmunar í „Þágu hins
illa“. En gamli maðurinn þagði við fréttunum og
þaö var Cooper, sem varð sjálfur að koma fram
með þá uppástungu, að þau færu og reyndu að
vinna björninn.
„Æ, Cooper minn góður“, sagði Hemingway.
„Ekki getum við láð birni þótt hann hagi sér eins
og björn“.
Cooper reyndi að færa fram rök fyrir uppá-
stungu sinni, og þegar Hemingwav neitaði að taka
nokkurn þátt í aðförinni, lýsti Coopec yfir því, að
liann færi þá einn og freistaði að leggja bangsa
að velli.
„Allt í lagi“, sagði Hemingway. „En þá ætla ég
að kaupa kassa af bjór og sitjí fáð drykkju með
birninum og rabba við hann nóttina áður en þú
fellir hann“.
Það fór svo að Cooper gekk ekki á hólm við
björninn.
Þegar Hemingway vinnur að skáldverkum sín-
um, hefur hann hemil á mælsku sinni. Það er
sjaldan, að hann skrifar meira en fimm hundruð
orð á dag, svo að hann sé ánægður með árangur-
inn. Þar fyrir er ekki sagt að hann skrifi ekki
margfalt fleiri orð á dag, en yfirleitt verða það
ekki nema um fimm hundruð af þeim, sem finna
náð fyrir augum hans.
Hann skrifar mjög hægt, athugar hvert orð
nákvæmlega, ekki aðeins meiningu þess heldur
og hljóminn, rétt eins og hann væri að yrkja
kvæði. Þegar hann hefur lokið dagsverkinu það
er oft ekki fyrr en undir morguninn — æðir hann
um í leit að einhverjum, sem hann geti lesið það,
;sem hann hefur skrifað. Oftast er það konan hans,
sem fyrir því verður, en hittist svo á að einhver
Jsé gestkomandi á heimilinu verður sá hinn sami
að láta sér lynda að setjast í stól og hlýða á lest-
"urinn, og það eins þótt hann hafi ekki minnsta
• vit á bókmenntum, sitja og hlusta á Hemingway
lesa Hemingway og svara siendurteknum spurning-
um hans: „Hljómar þetta ekki vel, ha?“ „Hittir
þetta ekki í mark?“ „Fólk tekur þannig til orða,
ha?“
Hvar sem Hemingway er staddur í hópi manna,
er það hann, sem annast „samræðurnar“ — einn
fyrir alla. Ekki alls fyrir löngu komst hann þannig
að orði, að margir hefðu gaman af að „sjá ný
andlit“, en honum væri þannig farið, að hann
vildi umfram allt „kynnast nýjum eyrum“. En
þótt hann láti móðan máisa hlustar hann líka. Það
sést bezt, séu athugaðar setningarnar, sem
hann leggur í munn skáldsagnapersónum sínum,
að hann hlustar af athygli á það sem sagt er i
kringum hann. Hvernig hann fer að því, og hafa
þó alltaf orðið sjálfur, er jafnvel nánustu vinum
hans hreinasta ráðgáta.
Viðhorf Hemingways gagnvart klæðnaði og föt-
um yfirleitt, veldur vinum hans talsverðum
áhuggjum oft og tíðum. Yfirleitt einkennist það
viðhorf ekki aðeins af hirðuleysi heldur blátt
áfram andúð. Beltið er sú eina spjör, sem hann
ber nokkra virðingu fyrir, og eflaust yrði honum
það hið mesta fagnaðarefni, ef það kæmist i
tizku að fólk klæddist belti eingöngu. Ekki verð-
ur því móti mælt að belti er hentugt plagg; i
það rná hengja hnífa, öngla — og jafnvel ferða-
pela. Þá geta beltin' og verið hin skrautlegustu
plögg, og Hemingway færir það fram máli sinu
til sönnunar, að margir kvnþættir í Afríku klæð-
ist ekki öðru, og þó aðeins til skrauts.
Eitt er það belti í eign hans. sem hann hefur
hið mesta dálæti á og ber hvar og hvenær sem er
Þetta er voldugt leðurbelti, og var áður borið af
háttsettum nazistaforingjum, en Hemingway komst