Vikan - 25.02.1960, Blaðsíða 9

HRÍMNIR:
Þetta er
seinni hluti
greinarinnar
„Auðnuleysingjar
á faraldsfæti“
sem birtist
í síðasta
blaði.
Á ríkisheimili einu ekki allfjarri höfuðstacSn-
um var i þann tíð úrval ungra kvenna, og töld-
ust heimasæturnar þar blómi sveitar sinnar.
Kom Símon þar oft og gerðist þar þaulsætinn,
því að heimasæturnar voru gáskafullar og karli
hýrar i viðmóti, en hann orti þeim heitari
mansöngva en hann hafði öðrum ungum stúlk-
um kveðið, gerði sér jafnvel i hugarlund, að
sér liefði tekizt að kveða til sín hug annarrar
þeirra, og hældist um í ljóði. Þegar svo fór,
að hún giftist kaupinanni nokkrum í höfuð-
staðnum, sneri Símon við blaðinu og orti kaup-
manni og brúði hans skammakvæði, og er skriða
féll nokkru siðar á túnið á bænum, þar sem
liún var fædd og upp alin og hann hafði kveðið
henni mansöngvana, gaf hann í skyn, að þar
hefði hann beitt krafti sinum sem ákvæðaskáld.
Eyjólfur ljóstollur var einn þeirra flakkara,
sem ekki þótti gerandi að sýna neina áreitni.
Hann var vel gefinn og sæmilega menntaður,
fékkst til dæmis nokkuð við barnakennslu á
vetrum, en nokkuð hrokafullur. Viðurnefni sitt
bar hann af þvi, að hann hafði um skeið inn-
lieimt svokallaðan ,,ljóstoll“ til kirkju, og taldi
sig því jafnan í hópi embættismanna, var þó
engin höfðingjasleikja og svaraði hverjum, sem
var, fullum hálsi, þegar því var að skipta. Það
var einu sinni, að hann var á gangi á götu í
höfuðstaðnum með vel metnum borgará. Mættu
þeir þá sjálfum landshöfðingjanum, sem Eyjólfur
heilsaði sem jafningja sínum. Er sá, sem með
Eyjólfi var, setti ofan i við hann fyrir það, að
hann skyldi dirfast að þúa landshöfðingjann,
svaraði Eyjólfur og ekki mjúkum rómi:
„Ég þúa guð og góða menn, — en þéra yður
og andskotann."
Skáldmæltur var Eyjólfur, en ekki létt um
að yrkja og kveðskapur hans heldur tyrfinn.
Eitt sinn sótti hann um styrk nokkurn til lands-
liöfðingjaembættisins eða stjórnarráðsins og
kvað um vísu bessa:
Ei mun skelfa Eyjólfs haus
íslands valda Tyrkinn.
Fer úr böndum fjandinn laus,
fái ég ekki styrkinn
Þeir Simon og Eyjólfur voru um margt fyrir-
menn í sinni stétt, annar sakir listar sinnar,
hinn fyrir menntun nokkra og stórbrotið skap.
Skáldlist Simonar var ef til vill ekki rishá, en
liún var runnin úr islenzkum jarðvegi, alþýða
manna skildi visur hans og nam og hafði yndi
af. En til voru og þeir listamenn í þessum hópi,
sem fóru ofar skilningi ahnennings í listtjáningu
sinni, — ahstraktlistamenn, sem kröfðust við-
urkenningar, virðingar og hróss, en gagnrýni-
laust, þar eð list þeirra væri hafin yfir allt
mat. — Hins vegar skyldi það mat á listnæmi
manna og vizku yfirleitt, að þeir virtu liana í
blindrij. Mestur listamaður slíkur á sinni tíð
var Gvendur dúllari. Hann kunni furðulega
raddlist. Var það hvorki söngur né kveðandi,
ekki heldur bein eftirlíking radda fugla eða
dýra, ekki orð, engin háttur eða hrynjandi,
heldur aðeins hin eina, sanna og óhlutlæga list,
sem engu lögmáli lýtur og er eingöngu i sjálfri
sér. S.lik var listtjáning Gvendar, þegar hann
hafði tekið sér sæti við borð, hagrætt olnbog-
unum á kodda, lygnt aftur augunum, hallað
höfðinu nokkuð aftur og glennt upp munn og
kok. Vall þá upp úr honum hviðótt sibyljan,
ýmist svo að undir tók eða vart heyrðist, og
stóðu svitadroparnir á enni Gvendar, svo mikið
reyndi tjáning þessi á hann. Fyrirlitlega talaði
Gvendur um kveðskap Simonar og kallaði það
lágfleyga list. Á tvísöng, kveðskap og annarri
hefðbundinni tónlist þeirra tíma liafði hann
engar mætur, og bcndir margt til þess, að þvi
liafi Gvendur dúllari orðið auðnurýr og álits-
laus flakkari, að hann fæddist að minnsta kosti
mannsævi of snemma.
Sæfinnur, — sem sagður var með sextán skó-
ræfla á fötum, — var eiginlega ekki flakkari,
að minnsta kosti ekki, eftir að hann eltist, en
eitthvað mun hann hafa farið um nærsveitir
Reykjavikur á yngri árum, upp á Kjalarnes, en
þó einkum suður með sjó. Hann hafði þann
starfa að bera vatn úr brunnum bæjarins heim
til fólks, en það var erilsverk og kalt á vetrum,
og ekki fengust aðrir við það en þeir, sem áttu
sér ekki kosta völ. Sagt er um Sæfinn, að hann
klæddist hverri tötraflíkinni utan yfir aðra,
svo að ekki stæðust á götin, og hæri sextán
skóræfla á fótum, alla slitna, en þegar hann
lézt, fundust peningar í drusluhrúgum í klefa
hans. Sögðu sumir það hafa verið mikið fé
og ekki allt komið skilvíslega fram, það sem
fannst.
Af sumum flökkurum eru miklar frásagnir.
Um Sölva Helgason liafa verið skrifaðar bæk-
ur, meðal annars er hann uppistaða í tveggja
binda skáldsögu, og bók mun til um Óla pramma.
Miklar sagnir eru og af Magnúsi sálarháska
og í þeim fólgin hin skemmtilegasta mannlýsing.
Enginn hefur þó gerzt til að safna drögum að
ævisögum hinna, sem kunnir urðu, enda merki-
legir um margt. Til dæmis fyrirfinnst ekki við-
hlítandi ævisaga Símonar Dalaskálds, þótt ýmis-
legt sé um hann sagt i tímaritum á við og dreif.
Þegar leið að síðustu aldamótum og upp úr
þeim, urðu breytingar í „stétt“ þessari og elcki
til bóta. Hinir eiginlegu flakkarar, sérkenni-
legir auðnuleysingjar, sérvitrir og ekki alls
varnað, týndu tölunni, en í þeirra stað komu
drykkjurútar, sem flæktust á milli kauptúna og
þá jafnvel oftar sjóleiðina en landleiðina og
unnu fyrir farinu með því að leika fífl fyrir
danska háseta á strandferðaskipum. Gerðu þeir
dönsku þeim að lcysa ýmsar kátlegar þrautir,
en þó yfirleítt ineira í þá áttina, að þeim yrði
sem niest niðurlæging að, og fcngu þeir þá
brennivin fyrir, þóttust eftir það menn að meiri
að hafa skemmt Danskinum.
Síðustu flakkararnir, Dahbi i Nesi og Stutti-
Framh. á bls.