Veðrið - 01.09.1956, Page 14

máli jarðar á milli sín. Þessi bogi er 800 km á lengd, en hnötturinn er hringur
(360°) og þess vegna er ummál hnattarins:
360
800 —= 48 x 800 = 38400 km.
71/2
Nú er ummál hrings: 2^1' þar sem T =3!/t og r = geisli (radíus) hnattarins,
38400 38400 ,
2 7T r = 38400 km eða r =------=--------= 6400 krn.
2 7T 6
Þessir útreikningar eru auðvitað ekki nákvæmir, heldur eru þeir settir hér
fram til þess að sýna aðferðina. Skekkjan hjá Eratosthenes var innan við 4%
miðað við nútíma aðferð, og verður Jtað að teljast mjög vel af sér vikið. Aðrir
vísindamenn Jressa tíma töldu ummál jarðar ýmist talsvert meira eða minna,
og samkvæmt Strabo vildi Poseidonius áætla ummál jarðarinnar um 10.000 km
minna en Eratosthenes eða um 28000 km. Þetta hafði mikla sögulega þýðingu,
því að það var einmitt þessi tala, sem Kolumbus notaði, þegar hann skipulagði
för sína til þess að finna Indíalönd. Ef hann hefði vitað um skekkjuna, þá hefði
liann ef til vill aldrei lagt upp.
Eftir seinni heimsstyrjöldina fóru Bandamenn að grúska í gömlum skjölum
Þjóðverja og fundu þá mælingar, sem náðu frá Finnlandi til eyjarinnar Krít. Það
var þá ákveðið að halda þessum mælingum áfram og mæla bogann frá Finnlandi
til Suður-Afríku. Eins og áður var sagt notaði Eratosthenes boga, sem var um
800 km langur en þessi bogi var tæplega 11000 km, og 1954 var lokið öllum út-
reikningum, en þrátt fyrir alla þessa nákvæmni var mismunur ekki mikill.
Fyrir styrjöldina hafði geislinn frá hnattmiðjunni að miðbaug jarðar verið
talinn 6.378.388 metra langur en nú 6.378.260 metra langur. Mismunurinn er
128 metrar. Þetta er ekki mikill mismunur, þegar reiknað er með svona háum
tölum. En þessi nýja lengd á geislanum verður notuð til þess að reikna út braut-
ir gervilinattanna, sem verða settir á loft á næstunni. Það, sem mestu máli skiptir
í þessum efnum, er samt ef til vill það, sém ekki kemur fram við fyrstu sýn, eh
það er, að því nákvæmari sem slíkar mælingar eru, Jn í auðveldara er að stjórna
íjarstýrðum helsprengjuskeytum, sem hægt verður að senda heimsálfa á milli.
VEÐURSPÁ.
Sigurður skógarvörður Jónasson í Varmahlíð i Skagafirði er lipur liagyrðing-
ur og lætur stundum fjúka í kviðlingum. Eitt sinn í vor sá hann „veðurhús" á
bæ, þar sem hann kom, en það er tilfæring til þess að spá veðri eftir líkt og
loftvog. í veðurhúsinu er karl og kerling, og tvennar útidyr eru á því. Er ekki
að orðlengja Jtað, að þegar annað kemur inn um sínar dyr, þá skreppur hitt
út um næstu dyr. Þegar karl er úti, þykja veðurhorfur ískyggilegar, en kerling
vogar sér helzt út í góðviðri. — Nú var karlinn utan dyra, þegar Sigurð bar að
garði. Varð honum þá að orði:
Nú er illra veðra von,
vættir góðar flýja,
Jón er úti Eyþórsson,
inni Teresía.
50