Vikan - 04.05.1961, Page 4

Blóðþrýstingurinn og heilsan
Menn ræða oftlega sín á
milli um of háan eSa of lág-
an blóðþrýsting, en vafalaust
eru fáir, sem gera sér fulla
grein fyrir þvi, hvaS blóð-
þrýstingur í rauninni er.
Það er fólgið i orðinu blóð-
þrýstingur, aS viss þrýsting-
ur sé á blóðinu í æðakerfinu.
Þessi þrýstingur er mjög mis-
munandi eftir því, hvar hann
er mældur, en yfirleitt er mið-
að við þrýstinginn í slagæð-
um handleggsins. Blóðþrýst-
ingurinn er mældur meS
áhaldi, sem minnir einna
helzt á loftvog.
Hjartað er hin mikla blóS-
dæla líkamans, og í hvert
sinn, sem það herpist saman,
spýtist um það bil tíundi hluti
úr litra blóðs út í slagæða-
netið, sem verður sífellt fínna
og fínna, þar til það endar í
örfinum háræðum. Þegar
blóðið hefur farið í gegnum
háræðarnar, snýr það aftur
til hjartans. Þrýstingurinn
stafar þess vegna af hinni si-
felldu dælingu hjartans.
]>egar blóðið þrýstist út úr
hjartanu, er þrýstingurinn
mestur. Blóðið berst með æð-
unum um líkamann, og smátt
og smátt minnkar þrýsting-
urinn.
í háræðanetinu er þrýsting-
urinn minnstur, ekki nema
tíundi hluti af þrýstingnum í
slagæðunum.
Jafnframt því, sem þrýst-
ingurinn er á mismunandi
stöðum í líkamanum, er hann
einnig mismunandi í hverjum
einstaklingi, þar sem hann er
kominn undir því, hve líffæri
hvers eins eru virk. Minnstur
er blóðþrýstingurinn í svefni,
en hæstur er hann um miðjan
dag, þegar menn leggja hvað
mest að sér líkamlega. Við
mikla áreynslu getur blóð-
þrýstingurinn hækkað til mik-
illa muna, einnig getur venju-
leg taugaspenna eða mikil
geðshræring aukið þrýsting-
inn að verulegu leyti.
Eðlilegur blóðþrýstingur,
mældur í slagæð handleggs-
ins, breytist ár frá ári í hverj-
um ednstaklingi.
f ungbörnum er blóðþrýst-
ingurinn um það bil 75, í
börnum 100—110 og i full-
orðnum 110—135, en eins og
fyrr getur, er þrýstingurinn
breytilegur, svo að ekki þarf
neinu að kvíða, þótt þrýsting-
urinn falli eða hækki um svo
sem 10—20.
„Yfirumsjón“ með dælingu
blóðsins annast miðstöð i mið-
taugakerfinu. Frá þessari mið-
stöð liggja smátaugar að öllu
æðakerfinu. Miðstöðin sér
um, að regluleg hreyfing sé
á hringvöðvunum, sem liggja
um æðarnar, en þes$ir hring-
vöðvar gera það að verkum,
að hægt er að herpa æðarnar
saman að miklu leyti. Ef
hringvöðvinn herpist saman,
verður þvermál æðarinnar
minna, en þar sein hjartað
dælir sama blóðmagni í sí-
fellu, hlýtur blóðþrýstingur-
inn að hækka, eins og við
getum fullvissað okkur um
með venjulegri garðslöngu.
Þetta er auðvitað afar gróf
samlíking, því að æðakerfið
allt er afar flókið og ýmsu
háð.
Það er hverjum manni lífs-
nauðsyn að halda eðlilegum
Framhald á bls. 33.
Með sérstökum augnlampa
getur læknirinn séð hinn
aukna blóðþrýsting á æða-
himnu augans.
Það byrjaði að rofa til i vitund
minni og ég sogaðist inn i straum
af glymjandi jazzmúsik. Ég opnaði
augun varlega, en fékk þá ofbirtu f
þau frá billjósunum. Það var
hræðileg barsmíð inni í höfðinu á
mér og hávaðinn frá útvarpinu jók
kvalirnar, svo að ég gat varla þolað
við.
Yarlega strauk ég hendinni um
höfuðið og fann stóra kúlu fyrir
ofan vinstra eyrað. Ég reis stynj-
andi upp, þar til ég sat í framsæt-
inu og þegar augun höfðu vanizt
ljósinu sá ég hann á veginum fyrir
framan mig.
í Ijóshring billjósanna, tæpa þrjá
metra frá bílnum, lá mannslikami
flatur á harðri steypunni. Ég þurfti
ekki að fara út og athuga það —
manngarmurinn var dauður.
Ég slökkti ljósið og sat þarna
bara. Hvernig hafði ég lent 1 þessu?
Hvað hafði komið fyrir manninn á
veginum og livernig hafði ég sjálfur
verið sleginn? Það fór kaldur hroll-
ur upp bakið á mér og breiddist út
um aumt höfuðið. Ég reyndi að
hugsa, — hugsa, svo að brakaði í
öllu en ég mundi ekki eftir neinu,
sem liafði gerzt áður en ég vaknaði
við jazzmúsikina. Fortíð mín var
horfin.
Ég kveikti á mælaborðinu. Nii
fyrst tók ég eftir stóra skrúflyklin-
um, sem lá i framsætinu og þvi, að
grænt áklæðið var dökkrautt og
klístrugt í kringum hann.
Það var eins og lömun breiddist
út um hendur mínar og fætur og
ég hallaði mér örmagna aftur.
Þetta voru sannarlega djöfullegar
kringumstæður! Ekkert minni!
Hafði ég ekið á manninu á vegin-
um? Hvernig stóð þá á blóðugum
skrúflyklinum? Var þetta mér að
kenna, eða var kannski einhver
þriðji maður við þetta riðinn? Ótal
spurningar brutust um i ringluðu
höfðinu — en hvar var svarið að
finna?
Eins og ég var á mig kominn gat
ég varla snúið mér til lögreglunnar.
Grunurinn mundi falla á mig —
það var alls ekki víst, að þeir
mundu ómaka sig til að rannsaka
þetta nánar. Ég varð að fara heim
og hvíla mig þangað til ég gæti séð
hlutina í skýrara Ijósi. En hvar var
heimili mitt? Hvað hét ég, og hver
var ég? Ég fór að leita i vösum
mínum og fann brátt fullt peninga-
veski. Hér hlaut þó að minnsta
kosti að finnast ökuskírteini, sem
leiddi i Ijós hver ég væri.
Allt í einu kom tilkynning í út-
varpinu, sem fékk mig til að hætta
leitinni.
„Við gerum hlé á dagskránni til
að lesa seinustu tilkynningu frá
lögreglunni um leitina að fanganum
John Lund, sem strauk frá Fairfield
geðveikrahælinu snemma í morgun.
Lögreglan hallast að því, að stroku-
maðurinn sé einhvers staðar í ná-
munda við Huntsville. íbúar þar í
nágrenni eru beðnir að svipast um
eftir honum, en engar tilraunir er
ráðlegt að gera til að ná honum.
John Lund er geðveikur og getur
verið hættulegur. Lýsing á útliti
hans er þannig ...“
Ég hlustaði spenntur og hugsaði
sem svo, að ástandið væri nógu
bölvað eins og það væri, þótt ekki
bættist ofan á að vitfirringur gengi
laus hér um slóðir. Þá datt mér
nokkuð í hug. Var hugsanlegt að
vesalingurinn á veginum væri John
Lund? Gat verið, að okkur hefði lent
saman og ég drepið hann i sjálfs-
vörn? Lýsingin á John Lund gat
átt við flesta.
Veskið var þungt í hendi minni
og ég fór aftur að skoða í það. Ég
sá fljótt, að ég var tryggingarsölu-
maðurinn Clive Thomas og ég bjó
á Oliver Street í Huntsville. Drott-
inn minn dýri! Ef ég átti konu, hlaut
hún að vera viti sínu fjær af
hræðslu að vita af þessum vitfirring
vera að læðast um nágrennið.
Lítil mynd skar úr um það. Kon-
an var lagleg og greinilega rúmlega
þrjátíu ára. Drengirnir tveir á
myndinni voru kröftugir strákar,
eins og mér féllu bezt, og gátu vel
verið synir minir.
Lykillinn stóð í skiptiborðinu og
ég sneri honum. Stóri, lokaði bíll-
inn fór í gang. Ég ók aðeins aftur
á bak, áður en ég fór fram hjá mann-
inum á veginum, en það var fyrst
eftir að ég var kominn fram hjá, að
ég kveikti á bílljósunum.
Meðan geðveiki maðurinn gengi
laus, fannst mér það skylda mín að
fara heim. Ég vonaði bara, að mað-
urinn, sem lá á veginum væri í raun
og veru Lund.
Kvöldið var svalt og það var glaða
tunglskin. Ég gat varla verið kom-
inn fram hjá stóra skiltinu, sem
tilkynnti að það væru átta kíló-
metrar til Huntsville.
Bíllinn þaut áfram og lagði að
baki hvern kílómetrann á fætur
öðrum. Ég leit á klukkuna og hún
var á mínútunni sjö. Ég vissi þó
hvað klukkan var, þótt ég hefði ekki
hugmynd um hvaða dagur var, vika
eða ár. Ég kvaldist enn af höfuð-
verknum. Þó leið mér einhvern veg-
inn vel og naut þess að aka. Það
grillti í borgarljósin fyrir neðan
Hvernig stóð á blóðugum skrúflyklinum?
Hver var maðurinn, sem lá dauður á
veginum?
Var ég morðinginn?
Hver var ég — hvað hét ég?
Það var hræðilegt að muna ekki eftir
neinu.
4 VIKAN