Vikan - 07.09.1961, Blaðsíða 4

Hood, flaggskip brezka flotans. Þetta er síðasta myndin, sem tekin
var af því.
Gunnar 191. Ilagnúss.
Sjóorustan
vestur af
Snæfellsnesi
Bretar lögðu kafbátanet þvert fyrir mynni Hvalfjarðar og höfðu aðeins
þröngt hlið til innsiglingar.
Bismarck lá í víking.
Þar var komið í gangi styrjaldar-
innar, að Þjóðverjar voru um það
bil að lirinda Bretum at höudum
sér á meginlandi áltunnar. Þeir
háfðu tekið Danmörku herskildi,
iagt iNoreg undir sig, einnig Belgiu,
og voru um það bil að buga Frakka.
Og upp frá þvi voru þeir að búast
tii herierðar í austurveg með innrás
i Sovétrikin.
Það var veturinn 1941 og fram á
útmánuði, að hiidarleikurinn á haf-
inu iór fram með meiri grimmd en
áður höíðu farið sögur af.
Þýzka orrustuskipið Bismarck lá
þá í viking á norðurleiðum og eirði
engu. Uziaði það um, þar sem von
var a skipum Breta, iromst marg-
sinnis í nraö og sökKu tugum iiutn-
inga-og verziunarskipa.
iiió mikium ótta á Breta út af
liamíörum þessa hergamms, enda
voru engin skip óhuit, sem til
Bretiands sigldu um þessar mundir,
hverrar þjóðar sem þau voru.
liitir fregnum ira Þjóðverjum
haíði Bismarck sökiit um 122 þús-
und smáiestum ai kaupskipailota
Breta á Atiantshafi, þegar hér var
konuð sögu, vorið 1941.
Auk þess höiðu Pjóðverjar sent
tugi kaíbáta til hernaðar um út-
hoíin. líomust þeir oft i kast við
Breta, en geröu hinn mesta usla,
sokktu ijöida skipa og voru hinir
mestu vágestir á fiestum sighnga-
leióum.
Þjóðverjar höfðu bækistöðvar
i'yrir íiota sinn i hernumdum lönd-
um, svo sem i Noregi og Frakkiandi.
Má þar til nefna flotahöfnina Brest
í Frakklandi og Björgvin í Noregi.
Þeir leyndust einnig í ýmsum fjörð-
um Noregs. En ílugvélastöðvar
höíðu þeir einnig á svipuðum slóð-
um, t.d. 1 Staíangri 1 Noregi og Mer-
ignac við Biskajaflóa í Frakklandi.
Hvalfjörður, flotahöfn Breta.
Aðalhöfn Breta á norðurslóðum
var Hvalfjörður um þessar mundir.
1 áætlun sinni um hernám Islands
vorið 1940 höfðu Bretar ráðgert að
gera hinn fjöllum lukta, djúpa Hval-
ijörð að flotastöð. Á fyrsta degi
hernámsins létu þeir þegar flytja
þangað herlið, og 11 dögum síðar
tilkynnti Howard Smith, sendiherra
Breta, ríkisstjórn íslands, að Hval-
fjörður yrði tekinn til afnota fyrir
herinn.
Tæpri viku eftir hernámsdag hinn
10. maí 1940 komu geysistór her-
flutningaskip með herlið og síðan
með stuttu millibili til Hvalfjarðar
og Reykjavikur.
Eftir að sighngar skipalesfta á
vegum Bandamanna hófust um
Atiantshaf, söfnuðust flutningaskip
og herskip tíöum í Hvaiíjörð, oít
tugum eða jainvel hundruðum sam-
an.
Um það bil, er frásögnin um hina
rmklu sjóorrustu heíst, höfðu Bret-
ar iáhð mörg hinna stærstu her-
skipa sinna haía bækistöðvar 1 Hval-
iiröi; meðal þeirra vor stórorrustu-
skiprð Hood, mesta herskip verald-
ar, en frá öriögum þess og enda-
iokum verður að nokkru sagt i þess-
ari grein.
'i'il er skjalfestur spádómur frá
áiiiiu ltíöö um þessa íiotahöín Breta
í HvaUirði. Hann er irá konu dul-
viturri, er þá var búsett i Keykja-
vik, en skynjanir hennar eða spá-
uomar um þetta birtust í lö siðu
pesa, sem nefndist: — Hvernig verð-
ur umhorfs i Reykjavik 1943. —
iivað skeður næstu sjö árinV
Kona þessi tekk duiskynjanir eða
vhranir. Hún var einnig berdreym-
in. Hun sagði margt íyrir, er siðar
kom nokstaiiega iram. Arið 193ö rit-
aði hún meðai aunars þetta, sem
gerst mundi árið 1943.
„— Þá úir og grúir á öllum götum
i Reykjavik ai brezkum hermönnum
í einkennisbúningum. 1 Hvalfirði er
herskipaiægi Breta, og flughöfn
íyrir iofther þeirra er innan við
Viðey, því að þá geisar nýtt heims-
strið, og Bretar haia siegið eign
sinni á lsland. Hafa þeir að nafninu
tii gert það með samþykki isiend-
inga og Dana, þar eða dansk-ísienzki
sáttmáiinn var þá ekki útrunninn,
er stríðið skall á. Hafa þeir hér þá
stórar bækistöðvar fyrir flota sinn
og lofther."
Pési þessi var gefinn öðru sinni
út 1940 með viðauka. Þar stendur
þessi setning:
— „Eitt sinn virtist mér ég sjá
bandarískan stórflota stefna til
íslands.“
Sem sagt: Það var nokkuð hæft
í þessu. Slíka sjón átti þjóðin
raunverulega eftir að sjá rúmlega
ári síðar.
Hvalfjörður var bannsvæði..
Hinn 16. ágúst 1940 birtr ríkis-
stjórnin að tilhlutan brezku hern-
aðaryfirvaldanna auglýsingu um
fjögur bannsvæði hér á landi. Þar
mátti ekki ferðast um á sjó eða
landi nema eftir ákveðnum fyrir-
tnælum.
Eitt þessara svæða var Hvalfjörð-
ur og umhverfi hans.