Vikan - 30.08.1962, Blaðsíða 42

sem hætt hafði lífi sínu til þess að
brjóta miskunnarlaus ákvæði óvin-
anna.
Albert Schröder íluttist fyrst í
flóttamannahragga í Liibeck. Hann
vildi vera eins nálægt Noregi og
hann gat. Auk þess var Liibeck
heimabær Willy Brandts. Stuttu áð-
ur en Scliröder fór frá Noregi, liafði
hann komizt í samband við Willy
Brandt fyrir tilstilli þýzks innflytj-
anda í Oslo. Brandt hafði lofað að
gera sitt bezta iionurn til hjálpar.
Dag einn kom Brandt til Liibeck
og færði Schröder þær fregnir, að
Fangasamtökin í Noregi hefðu nú
tekið að sér mál „skósmiðsins í
Grini“. — Ekki gefa upp vonina,
sagði WiIIy Brandt, — þú færð vafa-
laust að fara til Noregs aftur.
En mánuðirnir liðu, og Schröder
gaf loks upp alla von. Hann hélt
aftur til heimabæjar sins, Halle. Skó-
smíðaverkstæði hans hafði verið
tekið eignarnámi. Schröder hafði
nefnilega verið lögregluhermaður.
Austur-þýzku yfirvöldin litu nú á
hann sem í liæsta máta tortryggi-
lega persónu. Dag einn gerðist dá-
litið, sem varpaði þó Ijósi á málið
og gaf Schröder von. Samband fyrr-
um pólitiskra fanga í Halle fékk
sent félagsskírteini til Alberts
Schröders — að Grini-klúbbnum.
Schröder þóttist skilja á þessu, að
í Noregi væru menn þó ekki tor-
42 VIEAN
tryggnir i hans garð lengur. Hann
ákvað að fara burt úr Austur-Þýzka-
landi. í Vestur-Berlin komst hann í
samband við norsku hersendinefnd-
ína, sem varð honum að miklu liði.
maí 1948 sögðu norsk blöð frá
því, að „skósmiðurinn frá Grini“
væri komínn til Noregs. Harm var
i'yrsti Þjóðverjinn, sem fengið hafði
iandvistarieyfi eitir styrjöidina.
..íntÖK. siúuenta buðu Schröder
að reka skosmiöaverkstæði i stú-
denlaoænum í Sogni, og eftir nokk-
urra ára nasi i gömlum þýzkum
bragga, eignaðisl fjöiskyidan loks
ergin ibúð.
.,v>g svo rilði góði skósmiðurinn
hamingjusomu iiíi upp frá þessu..“.
Því miður iýkur ekki sögunni með
þessum orðurn. Siðustu 4—5 árin
hafa verið aht annað en hamingju-
som fyrir aumingja Albert Schröd-
er. Slrtnað hefur upp úr hjónabandi
hans. Og alls kyns kviilar hafa hrjáð
hann. Siðasta árið hefur hann naum-
ast verið tii nokkurra hluta gagn-
,egur. Hann er með gigt og slæman
asma og nýtur auk þess engrar
hjáipar heima við.
eyrir nokkru heimsótti blaða-
maður nokkur Schröder i hrörlegri
ibúð hans á eístu hæð í varðstjóra-
byggingunm t Sogni. — Albert
Schrouer stoiuaði ergin liii i liættu,
er bann hjáipaöi hundruöum iNorð-
manna i siðustu heimsstyrjöld. Nú
býr hann við verstu kjör. Hann er
orðinn einmana og örkumia. Við
megum ekki gieyma honum. Bifreið
væri honum ómetanleg. Útvegum
lionum bifreið, skrifaði blaðamaður-
inn.
— Mig hafði aldrei grunað, að ég
ætti eftir að verða aðalpersónan í
ailsherjarsöfnun, segir Albert
Schröder, — og ég hálfskammast
mín, því margur býr við verri kjör
en ég. Lg íæ 325 krónur (norskar)
á mánuði frá ríkistryggingunum og
auk þess sjúkrapeninga. Og seinna
fæ ég vafalaust örorkubætur. Stú-1;
dorinn í Oslo hefur gefið honum
150U norskar krónur, sem hann á að
verja tii skeinmtiferðar í Vestur-
Þýzkalandi.
Hann hlakkar til þessarar ferðar,
þótl hann kviði fyrir í aðra rönd-
ina. — Margir Þjóðverjar líta enn
a mig sem iandráðamann og svikara
og eru mér fjandsamiegir. Og ég hef
svo sem ekki farið aigerlega var-
iuuta aí siikri fjandsemi hérna í
isoregi. Þeir eru nokkuð margir, sem
iita mig köidu augnaráði, þegar þeir
heyra hreiminn í röddinni og fá að
vita, að ég er Þjóðverji.
— Já, segir „skósmiðurinn í Grini“
og brosir vinsamlega en angurvært.
— Eg er eiginlega milh tveggja elda.
Eg var þeirrar skoðunar og er enn,
aö vopnaður maður i einkennisbún-
ingi eigi aldrei að hrjá og hrella
varnarlausar manneskjur. ic
Tækniþáttur
Framhald af bls. 3.
leyti er þar að hefjast smiði á
„siærsta sjóskiðaskipi i heimi“. Það
veröur tilraunaskip, yfir 300 snúL
iestir að stærð og 200 feta — eða
ani að 70 m — langL
öjóskiðabátar haia nú verið i för-
uin meðfram Noregsströndum — svo
neint sé dæmi, sem svarar tii ís-
ienzkra aðstæðna — i nokkur ár og
reynzt pryöiiega, jalnvei í 10—12
vinusugum og slæmum sjó.
Hvenær fáum við sjóskíðabát, sem
heidur uppi ferðum á miUi Reykja-
víkur og Akraness og Keykjavíkur
og V estmannaeyja — en sökum hins
mikla hraða, mundi sennilega eitt
siíkt skip anna áætlunarferðum tU
beggja staðanna, og þar með sparast
eitt skip og áhöfn, auk þess sem sjó-
ferðin yrði stórum þægilegri, að ekki
sé minnst á timasparnaðinn, sem nú
er efst á baugi. £g minnist á þetta
serstaklega, sökum þess að Vest-
mannaeyingur, þaulvanur sjóferðum,
dentasamtökin hafa verið örlát %jsigldi með norska sjóskiðabátnum
minn garð. Meðan ég er veikur, þariBjsem áður er á miiinzt, og kvaðst
ég ekki að borga neina húsaleigu. En
auðvitað er ég mjög þakklátur fyr-
ir bilinn, sem eg er búinn að iá fyr-
ir peningana. An þeirra hefði ég
aidrei haft efni á að halda bilnum.
En ég er þó hvað þakkiátastur fyr-
ir, að einhver muni enn eftir mér.
Mér bárust mörg góð bréf, eítir
greinina i blaðinu um daginn.
Stúdina, sem býr i herberginu við
hliðina á Schröder, hitar honum
kaffi á hverjum morgni og hjálpar
honum, þegar hún má vera að.
Þrisvar sinnum í viku kemur sonur
hans úr skólanum og hjálpar hon-
um eítir megni. Einstöku sinnum
líta vinir hans frá strlðsárunum
inn — og þeir eru nokkuð margir,
þeir vinirnir. En yfirleitt situr þó
Aibert Schröder einn og yfirgefinn
í óásjáiegu herbergi sinu.
— Þegar ég gat unnið, hirti ég
því miður ekki um að eignast kunn-
ingja. Ég vann á verkstæðinu mínu
dag og nótt. Ég vildi umfram allt
veita syni minum góða menntun.
Fyrst eftir að ég veiktist, skildist
mér hversu einmana ég var orðinn,
segir Schröder.
Og nú þakkar hann bílnum það,
að hann er farinn að sjá fólk í kring-
um sig á ný. Hann er svo andstutt-
ur, að hann getur iítið gengið, en
hann á allhægt með að aka bílnum,
sem betur fer. Og nú hefur hann i
aldrei hafa komið út í betra skip.
Þess skal getið, að skiðaskip eru nú
smiðuð í að minnsta kosti þrem
skipasmíðastöðvum, bæði bandarísk-
um og ítölskum, auk Grumman-skip-
anna. ★
Heilsu- og hressingarhæli
Framhald af bls. 9.
heiidarmynd Hveragerðis verða and-
stæðurnar gífurlegar.
Gísli hefur keypt 12 hús og gert
þau upp eftir þörfum. í þessum hús-
um búa nú 24 gamalmenni og auk
þess hefur Gísli pláss fyrir gesti,
sem stundum eru í Hveragerði á
vegum hans. Þetta byrjaði eins og
kunnugt er á þann hátt, að Árnes-
sýsia vildi koma upp elliheimili og
þá var leitað ráða hjá Gísla. Málinu
iauk á þann veg, að Gísli tók að sér
rekstur á elliheimili fyrir sýsluna
til 20 ára. Nú eru liðin 10 ár af
þeim tíma. Samningurinn milli
Grundar og Árnessýslu var á þann
veg, að sýslan lagði til fjórar hús-
eignir og tryggði sér þar með pláss
fyrir 30 vistmenn, annaðhvort þar
eða á Grund í Reykjavík.
Vestur-íslendingar, sem komnir
eru á efri ár, geta fengið vistpláss
í Ági. Er þegar einn kominn he-im,
en annar kemur í dag frá Ameriku.
hyggju.að halda í langferð í sumar^jEr hér áreiðanlega um visi að öðru
ásamt ■ syni sínum. Þýzki ambassa- meira að ræða og held ég, að þegar
árin líða og þessi þáttur starfsem-
innar er orðinn kunnur vestan
um haf, þá verði þeir margir, sem
vilja dvelja hjá okkur i Hveragerði
1 hlýjunni þar. Dvalarkostnaður hér
er líka miklu lægri en vestra, enda
þótt sumum finnist hann allmikill,
en daggjaldið er nú 100—115 krón-
ur, en hækkar væntanlega eitthvað
á næstunni.
Glsii Sigurbjörnsson gekk með
mér um þessi hús og talaði um það
sem áunnizt hefði, það sem fyrir-
ætlað var og svo um litinn skiln-
ing forráðamanna og óverjandi
slóðaskap, sem drepur alla starfs-
löngun. — En ég er bara svo þrjózk-
ur, bætti hann við. Þess vegna hefst
þetta.
Hann sýndi mér gróðarstöð vist-
heimilisins og hún er eins og hitt:
Sönn fyrirmynd hvað umgengni
og snyrtimennsku snertir. Að öðru
leyti er þessi gróðrarstöð merkileg
og óvenjuleg stofnun. Hún er ekki
beinlínis ætluð til framleiðslu, heid-
ur rannsókna. Guðjón garðyrkju-
stjóri sýndi okkur sérstaka tegund
amerískra tómata, sem eru allfrá-
brugðnir þeim, sem ræktaðir eru ai-
mennt á íslandi. Þar var vermireit-
ur með nýju og stórathyglisverðu
sniði, nýjar tegundir rósa, sem ekki
hafa sézt hér og þar. að auki vinna
þeir að því að „breyta tíma þeirra“,
þ. e. láta þær blómstra á öðrum
tíma en þær gera venjulega.
Vistheimilið á orðið allmikið
land i Hveragerði og maður getur
nokkurn veginn þekkt þá skika úr
á því, að göturnar eru rennisléttar
meðfram þeim og auk þess gang-
stéttar. Gísli lætur holufylla göt-
urnar, sem gefst miklu betur en að
rifa þær sífellt upp með hefli. Að
lokum nemur hann staðar við
óbyggt svæði í brekkunni, neðan við
húsaröð vistheimilisins og segir:
— Einhvers staðar hér verður
reist gisti- og hressingarhæli á næst-
unni. Það verður að uppfylla ströng-
ustu kröfur og vera vel sambæri-
legt við útlendar heilsulindir. Það
kostar ekki minna en 40 miiljónir
og það er allt i lagi. Ég hef þá pen-
inga til taks hvenær sem er. En
það þýðir ekkert að byggja tuttugu
milljóna stofnun i þessu plássi eins
og það er. Þar að auki eins og ég
sagði áðan; áhugi stjórnarvalda
fyrir þessu stendur á núlli. Ingólfur
Jónsson og Hermann Jónasson eru
þeir einu, sem sýnt hafa einhvern
áhuga. Núverandi landlæknir er
iíka hlynntur málinu.
— Viljið þér lýsa þessu gisti- og
hressingarhæli ofurlítið nánar?
— í stuttu ináli: Þetta er staður
þar sem fólk öðlast hvíld og bætta
heilsu. Þar verða hvers konar böð,
gufuböð, leirböð og valnsböð. Þar
að auki ijóslækningar og æfinga-
stöðvar, jafnvel aðstaða til íþrótta-
iðkana. Við heilsuhælið munu verða
starfandi útlendir og inniendir sér-
fræðingar. Sem sagt: Allt upp á það
fullkomnasta og enginn vandi að
gera þetta, ef samstaða verður um
það og öryggi og festa fæst í at-
vinnumál þjóðarinnar. Annars er
aðalvandamálið þetta: Við tölum um
möguleika þjóðarinnar, en um leið
og einhver vill reyna eitthvað af
því sem hefur verið bollalagt, er
hann stoppaður. Þá kemur gamla
öfundin og minnimáttarkenndin,
sem aldrei ætiar að eldast af okkur.
En fyrir mig skiptir það ekki máli
hver framkvæmir, heldur að hlut-
irnir komist i verk. GS.