Vikan - 30.01.1964, Blaðsíða 33

um út í skemmtigarðinum leynd-
ist Belginn undir víðri kápu eins
félaga síns, áður en lagt var
upp, og var því ekki talinn með.
Þegar athygli varðanna var
dreift hæfilega, tókst Lebrun að
skjótast inn í garðhús eitt og
klifra upp á milli þaksperranna.
Hans var ekki saknað, þar sem
Belginn tók nú að sér hlutverk
hans, og hundarnir fundu ekki
þefinn af honum. Þegar hann
taldi öllu óhætt, hóf hann flótt-
ann, klæddur gráum flónelsföt-
um, sem hann hafði fengið send
frá vini einum í Frakklandi,
gekk til j árnbrautarstöðvar stað-
arins og keypti farmiða, sem
hann greiddi fyrir með 100
marka seðli. Til allrar óhamingju
var þessi seðill ekki lengur gild-
ur, svo að stöðvarstjórann fór
að gruna margt. Læsti hann Le-
brun inni á salerni stöðvarinn-
ar og hringdi síðan til fangabúða-
stjórans. Hann kvað einskis
manns saknað, en meðan á sam-
tali þessu stóð, braut Lebrun upp
gluggann á salerninu til að
strjúka þaðan, en stökk þá ein-
mitt ofan á gamla konu, sem varð
vitanlega hrædd og rak upp
skræk. Eftirför var hafin og
járnbrautarstarfsmönnum tókst
fljótlega að handsama Lebrun.
Var hann síðan sendur til kastal-
ans og afhentur fangabúðastjór-
anum, sem stóð enn á því fast-
ar en fótunum, að engan mann
vantaði hjá honum!
Þetta ævintýri kostaði Mai-
resse fötin góðu, sem hann hafði
aflað sér, og mánaðar einangr-
un, sem varð að afplána um svip-
að leyti að Peter Allan.
Einn daginn, síðdegis, heyrð-
um við fjölda skothvella neðan
af knattspyrnuvellinum í garð-
inum. Við þutum út að gluggan-
um, en sáum ekkert fyrir þéttu
laufinu. Á eftir var allt á ferð
og flugi hjá Þjóðverjum, og við
sáum þýzkar leitarsveitir með
hunda hraða sér úr kastalanum
og hverfa inn á milli trjánna.
Heyrðum við lengi óminn af
skipunum og hundgá, en hvort-
tveggja hvarf smám saman í
fjarska.
Peter Allan sagði okkur síð-
ar, hvað hafði komið fyrir. „Ein-
þúar“ — þeir voru um þessar
mundir aðeins fimm eða sex —•
voru í daglegri liðkunardvöl í
garðinum, þar sem þeir máttu
talast við. Þar sem þeir voru
ekki fleiri, voru frekar fáir verð-
ir látnir gæta þeirra, en einbúar
áttu að vera á þeim hluta svæð-
isins, þar sem fangarnir voru
vanir að leika knattspyrnu inn
á milli trjánna. Lebrun hafði fyr-
ir sið að stunda fimleikaæfing-
ar ásamt tveim Frökkum, og
iðkuðu þeir meðal annars ýmis
stökk. Lebrun var frábær
íþróttamaður. Þetta var um há-
sumar og hann var í því, sem
hann átti eftir af flíkum þeim,
er hann hafði viðað að sér, stutt-
buxum, gulri peysu, sportskyrtu,
sem var opin í hálsinn og leik-
fimiskóm. Þetta voru að vísu
ekki hentugustu flóttaflíkur, en
hann taldi, að Þjóðverjar mundu
einnig vera á sömu skoðun. Með-
an sumir fangavarðanna lágu og
flatmöguðu við gaddavírsgirðing-
una og horfðu á allt annað en
fangana, stunduðu Lebrun og
Frakkarnir stökkæfingar skammt
frá.
Svo gerðist allt með leiftur-
hraða. Annar Frakkinn tók sér
stöðu með bakið að girðingunni
og spennti greipar þannig, að
Lebrun gat stigið í lófa honum
og notað þá fyrir stökkpall. Fim-
leikamenn geta þeytt hvor öðr-
um alllanga leið með þessum
hætti. Allt var komið undir ná-
kvæmni og viðbragðsflýti, full-
kominni stjórn allra vöðva lík-
amans. Lebrun og vini hans tókst
það, sem þeir ætluðu sér, og sá
fyrrnefndi sveif í háboga yfir
gadavírsgirðinguna, sem var
þarna þrír metrar á hæð.
En þetta var aðeins byrjunin.
Lebrun hljóp 20 metra meðfram
girðingunni í átt til aðalveggsins
umhverfis kastalagarðinn. Hann
varð að stíga upp á gaddavírinn,
til að komast yfir sjálfan vegg-
inn, sem var um fjögurra metra
hár. Verðirnir hófu strax skot-
hríð á Lebrun, þegar þeir sáu,
hvernig komið var, en hann lét
það ekki á sig fá, og þeir komu
heldur ekki skoti á hann og hon-
um tókst að klifra yfir múrinn.
Hann hvarf og var ekki hand-
samaður aftur. Þetta var fræki-
legur flótti, sem gerður var í
samræmi við hugrekki og snar-
ræði franskra riddara. Ef um
örlítil mistök hefði verið að
ræða, hefði Lebrun getað átt von
á, að fá kúlu í skrokkinn. Ensk-
ur foringi var skotinn til bana
við svipaða flóttatilraun ári síð-
ar.
Ég hitti Lebrun aftur mörg-
um árum eftir lok stríðsins, og
hér kemur framhaldið af sögu
hans:
Hann strauk 1. júlí 1941. Þótt
hópur Þjóðverjar með hunda
væri farinn að leita hans aðeins
tíu mínútum eftir að flóttinn
hófst, tókst honum að komast
inn á hveitiakur, þar sem hann
leyndist til kvölds, meðan leit-
armenn fóru allt í kringum hann.
Klukkan tíu um kvöldið hélt
hann göngu sinni áfram. Hann
gekk fyrst um 80 km, en síðan
stal hann reiðhjóli og hjólaði
100—150 km á dag. Hann þóttist
vera ítalskur liðsforingi og sníkti
eða stal vistum á leiðinni á af-
skekktum bóndabæjum, þegar
hann hafði gengið úr skugga um
að konur einar væru heima. Svo
sprakk annar hjólbarðinn, svo
að hann fleygði hjólinu og stal
öðru. Á leiðinni til svissnesku
landamæranna var hann stöðv-
aður tvívegis en slapp í bæði
skiptin. Síðara óhappið gerðist
um 4Ö km frá landamæruhum.
Hann brá fæti fyrir varðmann,
sem stöðvaði hann, og sló hann
í rot með hjólhestapumpunni
sinni. Síðan leitaði hann inn í
skógana og komst yfir landa-
mærin 7. júlí eða eftir aðeins
eina viku.
Tæpri viku síðar var hann
kominn til Frakklands. í des-
ember 1942 fór hann yfir Pyr-
eneafjöll, en var þá tekinn til
fanga af Spánverjum, sem lok-
ÁV! fyi liggi lllt ir- andi
mi úrva vein i 111 kið il af aðar- irn
Leitið upplýsinga. Kr. Þorvaldsson & to. Grettisgötu 6 - Sími 24730
uðu hann inni í höll einni. Hann
stökk út um glugga ofan í sýkis-
gröfina, en kom niður á grjót
og hryggbrotnaði. Honum var
náð upp úr gröfinni, var lagð-
ur á dýnu og síðan gerðu menn
ráð fyrir, að hann mundi deyja
drottni sínum. Franski ræðismað-
urinn á staðnum frétti hvernig
komið væri, og krafðist hann
þess, að Lebrun væri þegar tek-
inn í sjúkrahús og gerð á hon-
um skurðaðgerð. Lífi Lebruns
var bjargað, og hann komst til
Alsír, þar sem hann lagði sig
fram í þágu Frakka. Og þótt
hann sé öryrki nú, vegna slyss-
ins, er hann einn bezti sonur
þjóðar sinnar.
Ef einhver Þjóðverjanna hefði
skoðað klefa Lebruns í Colditz
þann 1. júlí, þegar hann
fór út til venjulegra liðkunar-
æfinga, hefði sá hinn sami getað
hindrað flóttann. Lebrun hafði
nefnilega búið um allar eigur
sínar og skrifað utan á þær
heimilisfang sitt í Frakklandi.
Þær bárust á réttan stað fáein-
um mánuðum síðar — sendar af
Prawitt, fangabúðastjóra í Cold-
itz.
- O —
Einn djarfasti pólski foring-
inn — meðal margra fífldjarfra
í Colditz — var N. Sumanowicz,
liðsforingi. Hann var lágvaxinn
og mjósleginn með einkennilegt
andlit, sem samsett var úr
óreglulegum þríhyrningum. Eld-
urinn, sem brann í sálu hans,
sást aðeins í augum hans, sem
glóðu af ofstæki. Hann var einn
af beztu vinum mínum, og við
fórum í margar ránsferðir um
þá hluta fangabúðanna, sem áttu
að vera okkur lokaðir. Hann
kenndi mér allt um að opna
lása með þjófalyklum, því að
hann var sérfræðingur á því
sviði. ,,Niki“ hafði verið einn
hinna fyrstu, sem heimsóttu okk-
ur forðum, þegar við komum til
Colditz. Annað frístundastarf
hans var átttavitaframleiðsla,
sem hann smíðaði með þeim fáu
tækjum, sem í fangabúðunum
var að fá. Hann smíðaði alls um
fimmtíu áttavita, sem voru í alla
staði hin beztu og nothæfustu
tæki.
Að mínum dómi voru flótta-
áætlanir hans alltof áhættusam-
ar til þess að hægt væri að
reyna framkvæmd þeirra. Hins
vegar fannst honum, að mínar
hugmyndir af sama tagi væru
heldur óskáldlegar, og ég veit,
að í sálu sinni fannst honum lítið
til þess koma, hve nákvæmlega
ég sneri mér að lasun allra
vandamála.
Hann var eins og Lebrun að
því leyti, að hann treysti á
„leifturáætlanir", og að auki var
hann allra manna úrúræðabezt-
ur. Hann fyrirleit Þjóðverja eins
og allir Pólverjar, en til allrar
óhamingju gerði hann of lítið
úr þeim fjandmanni sínum, eins
og Pólverjar gerðu yfirleitt
og raunar fleiri.
Niki var eins oft og lengi í ein-
angrun og hann var í „almenn-
ingnum“. Við eitt tækifæri sum-
arið 1941 var! hann í klefa, sem
búinn var glugga hátt á vegg og
sneri skjárinn fram að garði okk-
ar. Annar pólskur foríngi og vin-
ur Nikis, Meitek Schmiel, var í
næsta klefa. Einn daginn fékk ég
tilkynningu frá honum um, að
þeir Schmiel ætluðu að strjúka
um nóttina, og hvort ég vildi
slást í förina með þeim?
Ég afþakkaðí boðið af tveím
ástæuðm — í fyrsta lagí taldí ég,
að Niki væri orðinn vitskertur,
og í öðru lagi var ég orðinn
úrkula vonar um að geta strokið,
meðan ég var flóttaforingi í búð-
unum. Þar sem enskum fjölgaði
ört, var þetta eina stefnan, sem
ég gat tekið, ef ég óskaði að
VIKAN 5. tbl. _ gg