Vikan - 16.09.1965, Síða 21

— Vertu varkár gagnvart þessum stúlkum. Þegar þær komast efst
i stigann, fellur þú niður.
Fyrstu tónarnir bárust frá fiðlunni. Konungurinn reis á fætur, hneigði
sig fyrir drottningunni og opnaði dansleikinn með Madame de Monte-
span.
Angelique gekk íram til að taka sinn stað í röðinni.
Bak við veggteppið tisti hláturinn í litla dverginum.
12. KAFLI
Konungurinn var svo ákafur í að hef.-ja orrustuna, að hann lét set.ia
upp herbúðir í garðinum í Saint-Germain. Tjöldin voru mjög falleg.
Lauzun — hann hafði aftur unnið sína fyrri hylli — hafði þrjú tjöld
úr rauðu silki, og þar tók hann á móti konunginum með mikilli veizlu.
í Fontainebleau, en þangað fór hirðin næst, sat herinn, svo hefðar-
frúrnar gátu notið hersýninganna, sem konunginum þótti svo gaman
að efna til, og sýna þar með aga hersins.
La Violette var að fægja stálbrynju húsbónda síns, fremur til prýði
en af nauðsyn. Tjald marskálksins hafði kostað 2000 livres, og hann
þurfti tvö múldýr undir farangurinn sinn. Hermennirnir í hans per-
sónulegu herdeild voru í þvottaskinnskápum, af sömu þykkt og silfur-
peningur, með gyllt belti og í gullbrydduðum dádýraskinnsbuxum.
Alls staðar ríkti hernaðarandi. Lýðurinn æpti, þegar konungurinn
gekk eftir bökkum Signu: — Hæ kóngsi, hvenær ætlarðu að leiða okkur
i almennilegt stríð? Þessi hróp náðu eyrum hins unga konungs, sem
andaði að sér frægðarljómanum úr öllum áttum. Aðeins stríðið eitt
ber hina réttu írægð í sér. Vopnaður sigur er alltaf nauðsynlegur, til
að fullgera ljóma hvers konungs.
Stríðið kom eftir sjö ára frið. Það vakti með öllum, frá konunginum
til prinsanna, frá aðalsmönnunum til glæpalýðsins, hinn eilífa þorsta
mannkynsins í sigur yfir öðrum. Ævintýraþráin vaknaði. (Miðstétt-
irnar, listamennirnir og bændurnir, voru ekki spurðar ráða, því búast
mátti við, að þær væru á annarri skoðun). Fyrir þá þjóð, sem leggur
í strið, boðar það sigur, auðæfi, og duldar óskir um að losna undan
óbærilegum þrældómi. Þjóðin treysti konunginum. Hún hafði engar
taugar, hvorki til Spánverja eða Breta, Hollendinga eða Svia, né held-
* ur prinsa keisaraSsej»isins.
Þetta virtist heppilegur tími fyrir Frakkland til að sanna Evrópu,
að Frakkar væ-ru mesta þjóð i heimi og myndu ekki framar taka við
skipunum, heldur gefa þær.
Því miður var engin góð afsökun til fyrir stríði, en Lúðvík XIV fól
sagnfræðingum sínum það verkefni að finna eitthvert tilefni, annað-
hvort í stjórnmálum nútímans eða fortíðinni. Eftir nokkra rannsókn
komust þeir að því að Marie-Thérése drottning, dóttir Philips af Spáni
af fyrsta hjónabandi, hefði fullan erfðarétt til Niðurlanda, fram yfir
Charles II, son Philips af öðru hjónabandi.
Spánn svaraði því til, að þessi réttur væri eingöngu byggður á þeim
lögum Niðurlanda, sem gáfu börnum af fyrsta hjónabandi allan rétl
fram yfir börn seinni hjónabanda. Þar sem lög Spánar voru æðri þess-
um hjáleigulögum, og engin slík klásúla var í erfðalögum Spánar,
væri ekki hægt að halda fram rétti þessarra laga. Spánn benti einnig
á, að með þvi að ganga að eiga konung Frakka, hefði Marie-Thérése
íyrirgert öllum rétti sínum til landa Spánar.
;> Frakkland sagði, að þar sem Spánn hefði ekki ennþá borgað fimm
hundruð þúsund écus, sem þjóðin skuldaði konungi Frakka samkvæmt
Pyreneasáttmálanum, en þessi upphæð var heimanmundur Mariu-
Théresu, gæti Frakkland heldur ekki staðið við þær skuldbindingar, sem
gerðar hefðu verið varðandi hjónabandið.
Spánn svaraði enn að heimanmundurinn hefði ekki verið borgaður
vegna þess, að heimanmundurinn, sem átti að fylgja dóttur Hinriks
IV, þegar hún varð drottning Spánverja 1621, hefði enn ekki verið
goldinn af hálfu Frakka.
Þegar hér var komið sögu, stöðvaði Frakkland frekari sögurannsókn
samkvæmt þeirri reglu, að bezta minnið í stjórnmálum sé það, sem
ekki nær of langt.
Herinn lagði af stað til að leggja Niðurlönd undir sig, og hirðin
fylgdi eftir í skemmtiferð.
Það var vor, votviðrasamt vor að visu, en samt rétti tíminn til
flestra athafna, einnig hinna herskáu. Jafnmargir vagnar og kerrur
fylgdu hernum og herinn taldi fallbyssur og farangursvagna.
Lúðvik XIV vildi láta lýsa drottninguna, erfingja borgríkjanna í
Picardy, þjóðhöfðingja í hverri sigraðri borg. Hann langaði einnig til
að varpa ljóma i augu íbúanna, sem í meira en öld höfðu lotið litlausu
einveldi Spánar. Þar að auki ætlaði hann að sauma að hollenzkum
iðnaði, en kaupskipafloti hans réði á höíunum og sigldi ótrauður alla
leið til Súmötru og Jövu, meðan franski kaupskipaflotinn, sem var
orðinn bókstaflega að engu, gat hvergi fylgt eftir. Til þess að gefa
spamskum skipamiðlurum tíma til að útbúa skipin varð að lama Hol-
land. Lúðvik XIV lét þetta ekki uppskátt. Það var leyndarmál milli
hans og Colberts.
Undir ofsaregni siluðust vagnarnir, kerrurnar og lausu hestarnir
eftir veginum, sem herinn hafði breytt i leðjulæki.
Angelique deildi vagni með Mademoiselle de Montpensier, en hún hafði
notið vináttu hennar, síðan Lauzun var hleypt út úr Bastillunni. Við
krossgötur einar stöðvuðust þær við vagn, sem þar hafði oltið. Þeim
var sagt, að þetta væri vagn einnar af hirðmeyjum drottningarinnar.
Þær komu auga á Madame de Montespan, sem sat á vegarbrúninni
og veifaöi.
— Komdu með okkur, það er nóg rúm.
Athénais lyfti pilsunum og stökk milli pollanna upp í vagninn og
skellihló.
- - Ég hef aldrei séð neitt svona hlægilegt, sagði hún. •— De Lauzun
með hárið í hattinum! Konungurinn hefur látið hann ríða úti í rign-
ingunni i tvær klukkustundir, og hárkollan hans var orðin svo renn-
blaut ,að hann varð að taka hana af sér.
Það er hræðilegt, hrópaði Grande Mademoiselle — hann fær kvef.
Hún gaf eklinum skipun trm að herða á hestinum. Þegar þær komu
fyrir næstu beygju, náðu þær vagni konungsins. Og þarna sat Lauzun
á hestinum, niðurpíptur eins og drukknaður spörfugl. Grande Made-
moiselle kom honum til hjálpar með móðurlegri röddu:
— Frændi, eigið þér engar tilfinningar? Ætlið þér að láta þennan
vesalings aðalsmann fá lungnabólgu? Ef þér eigið ekki vorkunn til
sjálfur, reynið þá að minnsta kosti að hugsa til Þess, hve mjög þér
mynduð tapa, ef þér misstuð þennan trygga þegn.
Konungurinn sneri ekki einu sinni höfði sínu, heldur starði fmm
fyrir sig, gegnum gullskreyttan svartviðarkiki sinn.
▼ ÍKAK 37. tbl. 21
I