Vikan - 09.11.1967, Blaðsíða 26

lield að í fyrstu höfum við Kapler ekki liaft nein sérstök
áhrif hvort á annað. Síðar var okkur öllum hoðið á frumsýn-
ingu kvikmyndar og við, ég og hann, fórum að tala saman
um kvikmyndir.
Kapler, eða Ljúsja eins og liann var kallaður, var hissa
á því að ég skyldi vita eitthvað um kvikmyndir og var
ánægður með að mér líkuðu eldvi bandariskar skemmli-
myndir með steppi og kórstúlkum. Næsta sinn er hann
kom til Zúbalóvó sýndi hann okkur „Kristinu drottningu“
með Grétu Garlio. Mér fannst hún geysilega áhrifamikil og
Kapler líkaði það stórvel.
Næst hittumst við þegar sjöundi nóvember var haldinn
liátíðlegur. Fjöldi fóllcs kom þá til dötsjunnar. Að loknum
heldur Iiávaðasömum miðdegisverði fórum við að dansa.
Kapler sneri sér óvænt að mér: „Kanntu foxtrot?“ Ég var
í fyrsta fallega kjólnum, sem saumaður hafði verið á mig
hjá klæðskera. Ég har lika gamla hrjóstnál með granat-
steinum, sem móðir mín hafði átt, og var á hælalágum
skóm. Ég hef trúlega litið mjög svo afkáralega út, en Kapler
fullvissaði mig um að ég dansaði mjög vel. Ég var svo
örugg og fann til svo mikillar hlýju og friðsældar við hlið
hans! Ég fann til óvenjumikils trausts til þessa stóra, við-
feldna manns. Mig langaði til að leggja höfuðið á öxl lians
og loka augunum.
„Hversvegna ertu svona óhamingjusöm i dag?“ spurði
hann mig. Ég hélt áfram að dansa, en fór að segja honum
allt. Ég sagði honum hversu einmana ég væri heima. Ég
sagði honum að það væru nákvæmlega tíu ár síðan móðir
mín dó, en þó virtist enginn minnast hennar. Allt þetta
ruddist út úr mér, og allan timann héldum við áfram að
dansa.
Þetta kvöld leituðum við hvors annars. Við vorum ekki
lengur ókunnug, heldur vinir. Kapler var vingjarnlegur,
góðhjartaður og hafði álmga á öllu. En hann hlýtur að hafa
verið einmana. Ef til vill þarfnaðist hann líka einhvers.
Hann var nýkominn frá Hvítrússlandi, þar sem hann var
að safna efni úr skæruhemaðinum, sem þar var háður.
Við drógumst hvort að öðru af ómótstæðilegu afli. Við
reyndum að hittast eins oft og rið gátum, þótt það væri
ótrúlega erfitt. Kapler var vanur að lcoma til slcólans, þar
sem ég var við nám, slanda við dyrnar og skyggnast eftir
mér. Ég fann hvernig mér hitnaði um hjartaræturnar af
gleði er ég vissi að hann var þar. Við vorum vön að fara til
Tretjakoff-sýningarsalarins, sem var nú næstum algerlega
óujjphitaður, og horfa á stríðssýninguna. Þar reikuðum við
um unz bjöllunni var hringt til merkis um að lokunartimi
væri kominn. Við fórum líka i leikhús. Þá var nýbyrjað að
sýna „Vígstöðvamar" eftir Alexander Komeisjúk. Kapler
sagði að leikrit þetta ætti ekkert skylt við list. Af sömu
ástæðum sáum við „Bláfugl“ Maeterlincks og einnig „Spaða-
drottninguna“ í Bolsjoi.
Kapler sýndi mér „Mjallhvit og dvergana sjö“ eftir Disney
og hina dásamlegu mynd „Unga Linc.oln“ í sýningarsal kvik-
mvndaráðuneytisins. Þar gátum við setið hlið við hlið og
verið ein.
Kapler færði mér líka bækur. Hann hafði komizt yfir
„Hverjum klukkan glymur“ eftir Hemingvvay og lánaði mér
hana til lestrar. Hann færði mér líka „Allir menn eru ávinir“
eftir James Aldington og „Einn gegn öllum“ eftir Hem-
ingvvay.
Hann færði mér „Hverjum klukkan glymur“ í rússneskri
þýðingu. Þá var þegar farið að dreifa þýðingunni á laun.
Én lnin hefur ekki verið gefin út enn þann dag í dag!
Þá færði hann mér bækur ætlaðar „fullorðnum“, sem
fjölluðu um ástamál, algerlega viss um að ég myndi skilja
þær niður í kjölinn. Ég er ekki viss um að ég hafi gerl það
þá, en ég man þessar hækur eins vel og ég hefði lesið þær
i gær.
Kapler gaf mér eintak sill af liinni geysistóru „Urval
rússneskra ljóða frá timum symbólismans til nútimans.“
Það var allt útkrotað í merkjum og litlum krossum við uppá-
lialdsljóð lians. Síðan þá hef ég kunnað utan að ljóð eftir
Akmatóvu, Gúmíleff og Kódasevitsj.
Við gengum saman um snæviþakin og striðsmyrkvuð
stræti Moskvu, og gátum aklrei fengið nóg af því að tala
saman og af hvoru öðru. Mikail Klímoff, minn óöfundsverði
„varðhundur" fylgdi á eftir. Það sem var að gerast sló hann
algerlega út af laginu, ekki sizt það að Kapler lét aldrei hjá
líða að heilsa honum af itrustu vinsemd og kveikja i síga-
rettu fyrir hann. Engu að síður var návist hans einskonar
hindrun fyrir okkur.
f mínum augum var Kapler gáfaðasti, bezti og dásamleg-
asti maður i heimi. Hann geislaði af þekkingu. Hann hjálp-
aði mcr til að up])gölva heim listanna, sem var mér nýr og
sem ég var aðeins byrjuð að kanna. Hvað mig snerti, þá
vakti ég stöðugt lijá honum undrun. Honum fannst| það
stórkostlegt að ég skyldi lilusta á liann, skilja hann, drekka
í mig orð hans og svara honum á viðeigandi hátt.
Innan skamins fór Kapler til Stalingrað. Þá var orrustan
um borgina í aðsigi. Hann vissi, að ég vildi vita allt, sem
hann sæi og hrá á ráð, scm i sannlcika sagt tók út yfir allt,
hæði hvað snerti riddaralega hæversku og ofdirfsku. Þcgar
ég var að fletta Pravda dag einn síðla i nóvember, rakst ég
á pislil með fvrirsögninni „Bréf frá L. lautinanti i Stalín-
grað fyrsta bréf“, eftir sérlegan fréttaritara A. Kapler.
Þetta var hréf frá óþekktum lautinanti til konunnar, sem
liann elskaði, og i þvi var lýst öllu, sem gekk á í Stalíngrað
— atburðum, sem augu alls heimsins störðu á.
Ég stirðnaði upp, þegar ég sá greinina. Ég gat vel imyndað
mér viðbrögð föður mins. Hann hafði þegar verið upplýstur
um hina sérkennilegu hegðun mina. Hann hafði einu sinni
gefið inér i skyn undir rós og með viðmóti, sem lýsti ilrustu
óánægju, að hegðun mín væri þannig, að hún yrði ekki um-
horin. Ég liafði látið þetta sem vind um eyru þjóta og farið
mínu fram sem áður, en nú sæi hann áreiðanlega grein-
ina, sem hlaut að skýra málið einum of vel. Gönguferðum
okkar til Tretjakoff var lýst i smáatriðum. Meira að segja
þurfti liann endilega að Ijúka greininni þannig. „Sennilega
er nú snjókoma i Moskvu. Úr glugganum þínuin geturðu
scð Kremlniúrana með skotskörðunum.“ Hvað i ósköpunum
myndi nú gerast?
Ka])lcr kom aftur frá Stalíngrað rétt fyrir áramótin 1942
1943. Ég hað hann að hitta mig ekki eða liringja i mig fram-
ar, og harín samþykkti að við jæðum að skilja.
f tvær eða þrjár vikur töluðumst við ekki einu sinni við i
sínia. En þeim mun meira hugsuðum við um hvort annað.
Tólf árum siðar fengum við tækifæri til að hera saman,
2fí VTKAN «■tbl-