Vikan - 28.05.1970, Qupperneq 20

Þjóðvarnarflokkur íslands
átti sér skamma sögu, þó að
hann mætti sín nokkurs í upp-
hafi. Sigur hans í Reykjavík
\úð alþingiskosningarnar 1953
snerist í ófarir að kjörtímabil-
inu liðnu. Eigi að síður hélzt
honum enn á dálitlu fylgi í
höfuðborginni, og ágirntust
hinir vinstri flokkarnir mjög
þau atkvæði. Þjóðvarnar-
flokkurinn þraukaði og áfram
í sjálfstæðri baráttu, unz Gils
(iuðmundsson skipaði sér í
fylkingu Alþýðubandalagsins.
Þótti sú ákvörðun hans frétt-
næm, en skýring hennar mun
næsta auðveld. Gils líkaði
harla vel á alþingi og vildi
gjarnan komast þangað af'tur.
Þess vegna gein hann við
gylliboði að sjá pólitískum
hag sínum borgið. Samt fer
því íjarri, að Gils sé tækifær-
issinni eða veifiskati, en veik-
leiki hans er tildursemi, sem
minnir á broddborgaralegan
hégómaskap. Gils mæddist úti
í kuldanum og vildi inn í birt-
una og ylinn. Ilitt var eins
konar tilviljun að Alþýðu-
bandalagið lauk upp fyrir
honúm alþingishúsinu til end-
urkomu þangað.
Aðdragandi jjessa myndi
táknrænn og lærdómsríkur
kafli íslenzkrar stjórnmála-
sögu, .ef rakinn væri. Þá kæmi
í ljós að duttlungar forlaganna
bitna ærið á mönnum og mál-
efnum. Þeir hafa velt Gils eins
og kefli í lófa.
Gils Halldór Guðmundsson
fæddist 31. desember 1914 í
Innri-Hjarðardal í Onundar-
firði í Vestur-Isafjarðarsýslu
og er sonur Guðmundar Gils-
sonar bónda þar og konu hans,
Sigríðar Hagalínsdóttur. Ólst
sveinninn upp við kjör og
störf vestfirzkrar al[)ýðu, en
gerðist bókhneigður og fróð-
leiksfús strax í æsku. Hann
hóf nám við kennaraskólann
haustið 1935 og lauk prófi
jraðan vorið 1938. Stundaði
Gils að Jíví búnu kennslu við
íþróttaskóla Sigurðar Greips-
sonar í Iíaukadal í Biskups-
tungum og unglingaskóla i
Garði og Sandgerði á Reykja-
nesi, en vann síðan við sjáv-
arútveg í Sandgerði nokkur
ár. Hann fluttist til Reykja-
víkur 1943 og hafði j)ar fram-
færi af ritstörfum og blaða-
mennsku um hríð. Hefur Gils
Guðmundsson samið margar
bækur og búið gamlar á ný,
svo og flutt erindi og lesið upp
í útvarp. Hann varð fram-
kvæmdastjóri menntamála-
ráðs og bókaútgáfu menning-
arsjóðs 1956 og heíur gegnt
því embætti síðan. Gils var
formaður ltithöfundasam-
bands íslands 1957—1958
íyrstur manna og beitti sér
fyrir stofnun félagsins Island-
Færeyjar 1961. Ótal greinar
ei'tir hann hafa birzt í blöðum
og tímaritum.
Lítt bar á stjórnmálaáhuga
Gils Guðmundssonar framan
af ævi, enda jjótt hann væri
róttækur í skoðunum og ein-
dreginn verkalýðssinni. Virt-
ist Gils bóklestur og fræði-
mennska sýnu hugstæðari en
umsvif og mannvirðingar, unz
Þjóðvarnarflokkur Islands
skar upp herör gegn umdeildri
utanríkisstefnu hins unga lýð-
valdis og kyrrstöðu í innan-
ríkismálum. Átti Gils naum-
ast frumkvæðið að flokks-
stofnuninni, en skipaði sér
strax í sveit þjóðvarnarmanna
og þokaðist brátt í fylkingar-
br.jóst. Valdist hann í efsta
sæti á framboðslista flokksins
í Reykjavík við alþingiskosn-
ingarnar 1953 og barðist kná-
lega. Vakti hlutdeild hans í
orrah r í ð stj órn málaba rátt-
unnar drjúga athygli, en lang-
mest munaði um Jjátttöku
hans í útvarpsumræðum. Gils
Guðmundsson talaði sig inn
á þing og hafði Berg Sigur-
björnsson þangað með sér.
Felldi hann valkyrju Fram-
sóknarflokksins, Rannveigu
Þorsteinsdóttur, sem hafði
unnið jángsæti í höfuðborg-
inni 1949 með ærnum hama-
gangi.
Samtök J>j óð varnarmanna
efldust mjög við kosningasig-
urinn 1953. Fengu J)au Bárð
Daníelsson kosinn bæjarfull-
trúa í Reykjavík ári síðan, en
J)eim úrslitum mun hafa ráð-
ið, að Gils Guðmundsson skip-
aði annað sæti listans og
mælti fyrir hann í orðasenn-
um. Var einsýnt, að flokkur-
inn nyti Gils fremur en mál-
efna sinna, enda á orði haft.
Þingstörfin fórust Gils Guð-
mundssyni og bærilega, })ó að
hæglátur sé og hófsamur.
Létu honum einkum útvarps-
umræður, þar sem hann beitti
skeleggri gagnrýni og reyndi
að marka sérstöðu. Samt dró
af Þjóðvarnarflokknum, er
leið á kjörtímabilið, og Gils
Guðmundsson féll í Reykja-
vik við næstu kosningar. Fór
20 VIKAN 22- tbl-