Vikan - 30.09.1971, Blaðsíða 7

Edgar Hoover, sjötíu og sex ára,
yfirmaður bandarísku alríkislögregl-
unnar - FBI - hefur upp-
lýsingar um milljónir Banda-
ríkjamanna í sínu tröllaukna skjala-
safni. Hann stjórnar stofnun
sinni sem einræSisherra.
Gagnrýnin á hann vex, en Nixon
forseti hliðrar sér hjá að
stofna til árekstra við hann. FBI svífst
einskis til að afla sér uppiýsinga
um fólk, og gagnrýnendurnir eru
hræddir um að upplýsing-
arnar verði misnotaðar.
lengi dragast að veita lionum
það. Gat hann þá ráðið þúsund
nýja njósnara. Þegar McCar-
thy-æðið var í hámarki, fékk
hann á sama hátt mögnleika á
að cfla stofnun sína með því
að benda á „hættuna af inn-
lenda kommúnismanum“. Enda
þótt smám saman drægi úr æð-
inu og McCarthy missti öll
áhrif, þá stóð Hoover eftir með
völdin, sem það hafði fengið
honum, og almannalof sem
„fyrsti og helzti óvinur hinna
guðlausu“.
® Qg Edgar Hoover virðist
enn mjög áfram um að halda
orðstír sínum sem vörður þjóð-
arinnar gegn „guðlausum hug-
myndafræðingum“. Þegar um
árið kom til orða að skiptast
á konsúlum við Sovétríkin,
kom upp spurning hvort þetta
yrði til að greiða fyrir njósn-
um Sovétmanna í Bandaríkj-
unum, ef af yrði. Johnson for-
seti taldi ekki hættu á því, en
Hoover var á öðru máli. Og
skoðun hans var nógu þung á
metunum til þess að lengi dróst
að koma konsúlaskiptunum í
framkvæmd. Það var ekki fyrr
en Rusk utanríkisráðherra sagði
að Hoover og gagnnjósnarar
hans væru nógu galvaskir til
að fyrirbyggja þessa nýju
njósnahættu, að Hoover lét af
mótmælum og tillagan var sam-
þykkt.
• Það hljómar ótrúlega, en
Hoover hefur gegnt stöðu sinni
í næstum hálfa öld. Hann tók
við henni 1924, þá tuttugu og
níu ára að aldri. Þá var stofn-
unin ekki upp á marga fiska,
gerspillt og lömuð af hneyksl-
um. Hann breytti henni í öfl-
uga stofnun, sem kvað með
öllu frí við spillingu og óháð
pólitiskum og öðrum utanað-
komandi öflum. Þegar Hoover
tók við stöðu sinni var Nixon
forseti ellefu ára drengur, sem
sópaði og tók til í verzlun föð-
ur síns. Á sínum langa ferli
hefur hann — likt og margir
aðrir einræðisherrar — fallið
fyrir þeirri freistingu að skapa
markvisst persónudýrkun í
kringum persónu sína, sem í
ásýnd minnir á bolabít. Og
honum hefur tekizt að verða
einn af þeim Bandaríkjamönn-
um, sem mest ber á og mest er
talað um.
O Edgar Hoover getur kippt
í margan spottann, þegar hann
vill það viðhafa. Eitt sinn var
valdspersónum nokkrum mjög
í mun að hafa upp á manni
einum — ekki glæpamanni, í
það skiptið var um allt annan
mann að ræða. En hann virtist
týndur og tröllum gefinn, og
Hoover var beðinn hjálpar.
Hann var þjónustu reiðubúinn
í það skiptið; ef maðurinn fynd-
ist fljótt, myndi það efla orð-
stír hans og FBI. Árangurinn
varð sá að næsta morgun var
lýst eftir þeim týnda í yfir
fimm hundruð blöðum, og all-
ar sjónvarpsrásir sýndu af
honum myndir fimmtándu
hverja mínútu. Eftir aðeins fá-
einar klukkustundir liafði ver-
ið haft upp á manninum.
O Richard Nixon er áttundi
forsetinn, sem Hoover þjónar.
Þegar viku eftir kosningarnar,
þegar Nixon hreppti hnossið,
sat Hoover einkafund með hon-
um. Enginn veit hvað þeim fór
á milli, en ætla má að Hoover
hafi óskað eftir jafn takmarka-
lausum stuðningi af hálfu rík-
isvaldsins og hann hafði hing-
að til notið. En jafnvel fyrir
hinn volduga lögregluforingja
reyndist Nixon of harðsnúinn.
Undir stjórn hans magnaðist
gagnrýnin á Hoover. Gagnrýn-
in hafði að vísu byrjað áður,
en þá voru það aðeins áhrifa-
lausir menn, sem ympruðu á
henni.
O Hvíta húsinu er farið að
gremjast sá háttur Hoovers að
taka ekki til greina nein sjón-
armið utan sín eigin, þegar ör-
yggi og hagsmunir þjóðarinn-
ar eru annars vegar. Hann er
þverhaus hinn mesti, og hroka-
full framkoma, sem hann oft
bregður fyrir sig, er farin að
fara í taugarnar á mörgum
gæðingum Nixons. Þegar hann
frammi fyrir öldungadeildinni
uppástendur það blákalt að
hann viti um samsæri til að
ræna ýmsum forustumönnum
Bandaríkjanna og eyðileggja
nokkrar frægar byggingar, án
þess að hafa nokkrar sannanir,
þá er eðlilegt að tvær grímur
renni á marga. Með öðrurp orð-
um sagt: Það er farið að gjósta
kringum Edgar Hoover á hans
hefðar jökultindi. Innan stjórn-
arstofnananna er nú talað um
það opinskátt að Hoover sé of
gamall orðinn og nýr maður
verði að koma í hans stað.
O Að fá mann í stað Hoovers
er samt hægara sagt en gert.
í áranna rás hefur hann með
járnhönd sinni framfylgt mjög
sérkennilegri stefnu innan FBI.
Á einn eða annan hátt hefur
hann losað sig við alla sam-
starfsmenn sína, sem voru nógu
snjallir til að geta orðið eftir-
menn hans. Quinn Tann, fræg-
ur lögregluforingi á alþjóða-
vettvangi, var til dæmis neydd-
ur til að hætta störfum hjá
FBI og snúa sér að nýjum störf-
um, í hverjum hann að vísu
hlaut ærinn frama. Núverandi
næstráðandi Hoovers, Clyde
Tolson, er of gamall og þar að
auki heilsutæpug. Eftirmanns
Hoovers yrði því að leita utan
FBI.
O Það sem öllum þykir skelfi-
legast við FBI er databank-
inn og hinar stöðugu njósnir
ujn persónuleg mál einstakl-
inga. Hvar finnst maður, sem
treystandi væri til að misnota
ekki leyndarmál skjalasafns-
ins? Og væri jafnframt nógu
öflugur til að stjórna FBI?
Mönnum. hrýs hugur við að
eftir Hoover komi annar mað-
ur, sem verði einskonar ríki
í ríkinu. Getur það yfirleitt
gengið?
Lög frá 1968 mæla svo fyr-
ir, að öldungadeildin skuli
staðfesta útnefningu forseta á
manni í embættið, en ekki virð-
ist það auðvelda neitt valið á
eftirmanni, að minnsta kosti
ekki eins og sakir standa.
O Alls konar tillögur varð-
andi þetta hafa séð dagsins
ljós. Þær miða sumar að því að
gera fyrirliða FBI háðari stjórn-
arkerfinu. Einnig hefur verið
lagt til að ekki verði ráðið í
embættið nema til skamms
tíma í senn. En þessar uppá-
stungur hafa mætt mikilli mót-
spyrnu. í framkvæmd, er sagt,
ánundu þær leiða til að menn
yrðu skipaðir í stöðuna eftir
pólitískum línum, og það ótt-
ast fólk mest af öllu.
O Einna mest fylgi hefur
fengið sú tillaga að setja skrán-
ingu FBI á almennum borgur-
um einhver takmörk, þegar nýr
maður hefur verið ráðinn yf-
irmaður stofnunarinnar. En
hve langt verður þangað til?
Fer Nixon að dæmi fyrirrenn-
ara síns, það er að segja skýtur
hann því á frest að ákveða nýj-
an mann í stöðuna unz valda-
tíð hans er lokið? Verður Ed-
gar Hoover kannski yfirmaður
FBI til áttræðs, eða kannski
níræðs?
*
39. TBL. VIKAN 7