Vikan - 30.09.1971, Blaðsíða 8

EFTIR ÓMAR VALDIMARSSON
Alkirkjuráöið veitti í fyrra 15.000 dollar styrk
til Þjóöfrelsishreyfingarinnar í Mozambique,
sem er svipað eölis og Þjóðfrelsisfylkingin í
Vietnam. Þessi grein fjallar um FRELIMO og
baráttu íbúa Mozambique fyrir frelsi sínu..
ÞRIÐJA SEPTEMBER 1970
samþykkti framkvæmda-
nefnd Alkirkjuráðsins einróma
þá tillögu alþjóðlegu ráðgjafa-
nefndarinnar gegn kynþátta-
misréttinu, að veita 200.000
dollurum úr sjóði ráðsins til
ýmissa samtaka um víða ver-
öld. 19 samtök fengu styrk, og
voru 9 þeirra frelsishreyfing-
ar í Afríku. Hér á eftir er sagt
frá einni þessara hreyfinga,
FRELIMO, Frente de Libera-
tacao de Mozambique, en menn-
ingar og velferðararmur þeirr-
ar hreyfingar hlaut 15.000 doll-
ara styrk frá Alkirkjuráðinu.
I raun og veru er þetta skæru-
liðahreyfing og þætti sjálfsagt
ýmsum hérlendis skrítið, ef
Þjóðkirkjan veitti einnar millj-
ón króna styrk til þingeyskra
bænda — eða Æskulýðsfyik-
ingarinnar.
Tilgangur baráttu okkar er
ekki aðeins til að eyðileggja.
Við stefnum fyrst og fremst
að því að byggja nýtt Mos-
ambique, þar sem enginn
sveltur en allir verða frjáls-
ir og jafnir. Við berjumst
vopnaðir, því svo hœgt sé að
byggja nýtt Mozambique
verður fyrst að eyðileggja
Portúgalska nýlendukerfið..
þá og ekki fyrr getum við
sjálf notið vinnuafls og
gœða lands okkar.
Frá miðstjórn FRELIMO
til þjóðarinnar 25.
september 1967.
Mozambique er staðsett á
austurströnd Afríku, um það bil
302.327 mílur2 að stærð og um-
kringt af Suður-Afríku, Rhó-
desíu, Malawi og Tanzaníu.
Tvö fyrstnefndu löndin veita
FRELIMO varla umtalsverðan
siðferðilegan stuðning, en þess
meira kemur frá Tanzaníu, þar
sem ýmsar upplýsingarþjónust-
ur FRELIMO eru staðsettar og
sjálfur Julius Nyerere er ein-
dreginn stúðningsmaður hinna
8 milljóna íbúa Mozambique.
Saga Portúgals í Afríku nær
aftur allt tii ársins 1498 og
er Vasco da Gama kom til
Mozambique í fyrsta slfipti. En
áhrifa Portúgala gætti ekki
verulega — nema í viðskiptum
og trúboðsstörfum —- fyrr en
á síðari hluta 19. aldar, þegar
nýlendustefnan náði til Afríku.
Þá náðu pólitísk völd Portú-
gala aðeins yfir þunna land-
ræmu sem náði frá Cabo Del-
gado til Sofala, en það breytt-
ist skjótt og innan skamms,
ekki síðar en árið 1910, stjórn-
aði Portúgal miklum lands-
svæðum í Afríku í gegnum ým-
is konar fyrirtæki sem unnu
úr miklum jarðauðæfum. Það
sama á sér stað enn í dag, eins
og Cabora Bassa-stíflan í Zam-
besidalnum sannar. Er það mik-
il stífla, sem FRELIMO hefur
ávallt litið á sem tákn hvítra
yfirráða og eftir því sem portú-
galska stjórnin hefur látið frá
sér fara er stíflan fyrsta mann-
virkið sem er liður í þriggja
hluta áætlun:
1. Að koma að minnsta kosti
einni milljón hvítra Por-
túgala til Mozambique.
2. Að gera tengslin á milli
efnahags Suður-Afríku og
Mozambique enn nánari.
3. Að tengja evrópskt efna-
hagskerfi við áframhald-
andi yfirráð Portúgala í
landinu.
Sjálfsagt þarf ekki að taka
fram að FRELIMO hefur
ákveðið að iáta ekkert verða
til þess að stíflan komist upp
og segjast þeir sprengja hana
Flóttamenn frá
Mozambique í flótta-
mannabúðum í suður-
hluta Tanzaníu: Rauði
krossinn hefur komið
þar til hjálpar eins og
viða annars staðar.
ef ekkert annað dugar. Það eru
sem sé víðar til Þingeyingar
en á íslandi.
Andspyrnan við erlend yfir-
ráð tók á sig margar myndir,
allt frá vopnuðum smáhópum
til vörubanns, en öll skipulögð
mótspyrna var drepin niður ár-
ið 1918 þegar Mokombe, kon-
ungur Rarwe á Tete-svæðun-
um, var drepinn. Eftir það voru
hvers konar pólitísk samtök
bönnuð, en upp úr því fór að
bera á þjóðernissinnaðri and-
spyrnu, aðallega á meðal minni-
hlutahópa eins og mennta-
manna og verkamanna. Fyrstu
samtökin voru stofnuð í byrj-
un þriðja áratugs aldarinnar:
Liga Africano árið 1920 í Lis-
sabon og Gremio Africano, síð-
ar þekkt sem Associacao Afri-
cano í Mozambique.
Þjóðfrelsisfylking Mozambi-
que, FRELIMO, varð til út úr
þremur þjóðernissinnuðum
hreyfingum, UDENAMO, MA-
NU og UNAMI, og var þrýst
að bæði að utan og innan. Innri
pressa varð aðallega til þegar
meira en 500 manns var slátr-
að í Mueda árið 1960 fyrir að
taka þátt í friðsamlegri mót-
mælagöngu. Og þá varð það
sem margir, er ekki höfðu lát-
ið sér detta í hug annað en of-
beldislaus mótmæli, snerust
gegn þeim af öllu afli og neit-
uðu öllum mótmælum ef þau
kostuðu ekki blóð.
Utanaðkomandi pressa kom
frá þingi þjóðernissinnaðra
hreyfinga á portúgölsku yfir-
ráðasvæði í Afríku (CONCP),
sem haldin var í Casablanca
árið 1961, og þeim Nkrumah
fyrrum forseta Ghana og Nye-
rere forseta Tanzaníu. Þannig
varð FRELIMO til þann 25.
júlí árið 1962, í Dar es Salaam,
höfuðborg Tanzaníu.
Tíminn sem leið á milli
stofnunar hreyfingarinnar og
byrjunarinnar á vopnuðu bar-
áttunni þann 25. september
1964, var erfiður. Mikið var
rætt og enri meira undirbúið.
FRELIMO stjórnar nú svæð-
unum.Cabo Delgado og Niassa
og hluta af Tete, en ákvörðun-
8 VIKAN 39. TBL.