Vikan - 13.04.1978, Blaðsíða 44

Sannleikurinn á bak við
„Hverjum klukkan gl
Emest Hemingway skrifadi margar sölubœkur, ,, Vopnin kvödd",
„Fannirnar d Kilimanjaro", „Gamli madurinn og hafid". En mesta sölu-
bókin af þeim öllum var sagan úr, spœnsku borgarastyrjöldinni.
„í hvert sinn sem einhver mann-
eskja deyr, deyr eitthvað afmér lika,
þvi ég tilheyri mannkyninu. Þess
vegna skaltu ekki spyrja, hverjum
klukkan glymur — því hún glymur
fyrirþig. ” (JohnDonne)
I þessa tilvitnun sótti Heming-
way hugmyndina að heiti bókar
sinnar, og í þessari tilvitnun felst
einnig, um hvað bókin fjallar —
dauða og samábyrgð mannanna.
Bókin „Hverjum klukkan glym-
ur” varð einn af stœrstu bók-
menntasigrum í Ameríku. Aðeins
fáum mánuðum eftir að hún var
gefin út var upplagið komið upp í
785.000. Og kvikmyndin, sem gerð
var eftir bókinni með Ingrid Berg-
man og Gary Cooper í aðalhlutverk-
um, fór sigurför um heiminn.
Rithöfundurinn var sjálfur
nokkuð ánægður með bókina, en
benti á þá kaldhæðnislegu stað-
reynd, að hún hafði kostað hann eitt
hjónaband og eitt og hálft ár af lífi
hans.
Einn haustdag árið 1954 var
Ernest Hemingway á ferðalagi með
nokkrum vinum sínum í spænskum
furuskógi. Ekki langt þar frá var
hellir, en það var einmitt staðurinn,
þar sem Pablo og vinir hans földu
sig í „Hverjum klukkan glymur”.
Og á milli trjánna rann lækurinn,
þar sem Pilar þvoði sér um fæturna.
Vinirnir settu sig niður á stað, þar
sem þeir höfðu gott útsýni yfir
dalinn og brúna, sem hafði verið
eyðilögð 16 árum áður. Nú er löngu
búið að endurbyggja hana.
Hemingway var spurður að þvi,
hvort öll bókin væri byggð á sann-
sögulegum atburðum og persónu-
legri lífsreynslu. Hann svaraði ein-
faldlega:
„Brúin var sprengd i loft upp. Eg
var vitni að þvi Og lestin sprakk
einnig. En annars lagði ég sjdlfur til
það, sem þarf til að gera skdldsögu
góða. ”
En þó að rithöfundurinn nefni
það hvergi, þá er bókin nokkurs
konar tileinkun til þeirra, sem hann
kynntist í spænsku borgarastyrjöld-
Sprengjusérfrœðingurinn Robert
Jordan og Maria, sem fasistarnir
höfðu nauðgað og snoðað, dttu
saman þrjd hamingjuríka daga.
inni. Og marga atburði, sem hann
lýsir, upplifði hann í eigin persónu ...
Þegar Ernest Hemingway fór til
Spánar sem stríðsfréttaritari í
febrúar 1937, var hann 37 ára, og
frægð hans sem rithöfundur fór sí-
fellt vaxandi. Hann bjó á Hótel
Flórida í Madrid. Hótelið var mið-
stöð fyrir fréttamenn frá öllum
heimshornum. Og einn þeirra var
Martha Gelhorn. Hún átti eftir að
hafa mikil áhrif á Hemingway:
„Hún var með augu sem létu mig
gleyma því, að til væru önnur augu,
aðrir fullkomnir fætur, og hugur
hennar lýsti af gáfum og hugmynda-
flugi.”
Hjá Mörthu fann Hemingway
jafningja sinn. Bæði voru þau sjálf-
stæð, hugmyndarík og hugrökk.
Þau drógust hvort að öðru. Hina
gestina grunaði ekkert fyrr en eina
nóttina, þegar sprengja hitti heita-
vatnsgeymi hússins. Blaðamaður-
inn Tom Delmer skrifaði:
„Gufan, sem breiddist út um allt,
gerði staðinn likastan fordyri hel-
vítis. Og mörg dstarsambönd urðu
uppvís, þegar fólkið kom í loftköst-
um út úr herbergjunum til að leita
skjóls í kjallaranum, og þar d meðal
komst upp um Ernest og Mörthu.
Þau komu hlaupandi hdlf meðvit-
undarlaus út úrsama herbergi. ”
Her Francos umkringdi Madrid
og lét sprengjum rigna yfir borgina.
En Hemingway tókst oft að læðast
að víglínu lýðveldissinna í fjöllunum
fyrir utan borgina. Martha fór með
honum. Þau lögðu af stað með einka-
bíl, skiptu síðan yfir í herflutninga-
bíl, og síðasta spölinn urðu þau að
fara á hestbaki og fótgangandi. Og
oftar en einu sinni voru þau í bráðri
lífshættu. En að senda fréttir frá
einhverjum neðanjarðarbyrgjum
inni í borginni, það datt þeim aldrei í
hug að gera, þó svo að þar hefðu þau
getað verið örugg. Einn dag, er þau
voru á ferð í brynvörðum bíl, urðu
þau fyrir árás fasista, sem létu kúl-
urnar dynja stanslaust á bilnum.
Þar sem þau lágu í hnipri á gólfinu,
heyrðu þau, hvernig kúlurnar
smullu á stálplötunum. Hemingway
segir svo frá:
„Þegar við komum aftur til hótels-
ins, fylltumst við fagnaðartilfinn-
ingu, þegar við gerðum okkur grein
fyrir þvf að við höfðum sloppið. Eg