Vikan - 07.08.1980, Blaðsíða 47

r'an Barta og sonur hans, Rúdi horfa á.
voru þarna með vesældarlega pinkla
sína og nestispakka. Sagt var að
Pólverjar sneru þeim frá. Gyðingarnir
yrðu skildir eftir i einskismannslandi
milli Þýskalands og Póllands.
Faðir minn reyndi að sýnast hress i
bragði. „Ég verð reiður ef þú grætur,
Berta,” sagði hann við mömmu.
Hún þurrkaði sér um augun. Já, hún
ætlaði að hafa hemil á sér. Aðrir létu
hryggð sína í Ijós allt i kringum hana.
Menn grétu, sárbændu og reyndu að
aftra þvi að ástvinir þeirra stigju inn i
lestina.
„Þetta er ef til vill það besta, sem
fyrir okkur gat komið," sagði pabbi.
Hann lék hlutverk sitt hræðilega. En
hann hafði ef til vill lög að mæla.
„Móses. bróðir minn. sagðist ætla að
taka á móti mér. Við förum rakleiðis til
Varsjár. Móses hefur góð sambönd. Ég
er viss um að ég fæ vinnu á Gyðinga-
spítalanum."
Við hlustuðum á hann af athygli,
þögul og kvíðin. Reiðarslagið vegna
brottfarar hans hafði ekki enn dunið yfir
okkur. Karl var horfinn og faðir minn
þvingaður til að fara. Áföllin riðu yfir
okkur, hvert á fætur öðru.
„Ég fer með þér,” sagði móðir min.
„Mér verður leyft það. Ég læt útbúa
pappira fyrir mig á morgun.”
„Nei, nei," svaraði pabbi. „Börnin
þarfnast þín. Mér er sagt að pólskum
stjórnvöldum sé illa við að hleypa
pólskum gyðingum inn i landið. hvað þá
þýskum.” Hann tók í hönd Ingu. „Við
verðum að vera bjartsýn. Inga finnur
Karl. hún fær hann látinn lausan og þið
verðið öll saman að nýju."
Sem ég nú rita þessar línur finnst mér
enn jafn-hræðilegt að hugsa til þess, hve
margir gyðingar, meðal annarra for-
eldrar minir. lögðu stund á sjálfs-
blekkingu svo lengi. Tamar segir þetta
eins konar múgsefjun. Ég bendi á að
margir voru hjálparlausir, févana og
áttu sér engan öruggan stað að fara til.
Fáar þjóðir veittu gyðingum viðtöku.
Það hvarflaði ekki að fólkinu að veita
viðnám. Þjóð okkar lagaði sig að
aðstæðum á hverjum stað, lét undan,
beygði sig og vonaði að ástandið myndi
batna næsta dag. Fyrir austan
samyrkjubúið er verið að skjóta á okkur
úr sýrlenskum byssum. Nú svörum við i
sömu mynt. Siðalögmál eru dásamleg,
aðdáunarverð, en ég hef aldrei heyrt get-
ið um siðfræðikenningu sem gæti
stöðvað sprengju eða byssukúlu.
Anna fór að gráta. Hún hélt um
pabba og sagði: „Farðu ekki frá okkur,
pabbi. Ég verð svo hrædd þegar þú ert
ekki hjá mér. Elsku pabbi, vertu hjá
okkur.”
Inga fór með Önnu afsiðis, strauk
hár hennar og kyssti hana. „Það verður
ekkert að pabba, Anna nín. Hann kemur
affur.”
Anna hágrét. „Þegiðu,” sagði ég. „Þú
gerir illt verra.”
Mamma spurði: „Jósef. hvcrnig gat
þetta komið fyrir okkur?" ,
„Við eigum enga sök á þessu. Við
ráðum ekki gangi mála.” Svo brosti
hann. „Þú verður að trúa mér. Ég er
bjartsýnn. Þetta opnar augu okkar. Ég
held að við eigum eftir að hittast i
Póllandi ekða annars staðar, í Englandi
til dæmis.”
„Ég fékk þig til að vera um kyrrt.”
sagði mamma.
„Nóg um það." sagði pabbi. Hann
setti upp fjármálamannssvipinn.
(Enginn læknir hafði minna fjármálavit
en hann). „Þú ættir að selja lækna
stofuna, Berta, og fá þér minni ibúð."
Hún þurrkaði sér um nefið. Henni
tókst að brosa. „Og þú mátt ekki fara í
næturvitjanir. Farðu I skóhlífarnar
þínar þegar rignir. Það rignir mikið í
Póllandi ”
„Það skal ég gera ef þú lofar að selja
ekki píanóið. Anna verður að halda
áfram að æfa sig, hvað sem á dynur."
Tveir berlínskir lögregluþjónar komu.
Byrjað var að ýta mönnum áleiðis til
járnbrautarlestarinnar. „Komið ykkur
af stað. Við stigum inn i lestina eftir
fimm mínútur.”
Mamma vék sér að okkur. „Börn.
Rúdí, Anna, Inga. Kveðjið pabba.”
Anna hafði enga stjórn á sér nú.
„Pabbi, pabbi, við komum til þín. Móses
frændi finnur íbúð handa okkur!”
„Auðvitað. elsku Anna mín. En þar
til að þvi kemur verður þú að annast um
afa þinn og ömmu og við verðum að
finna Karl. Sinntu tónlistinni. Anna.”
Hann faðmaði mig að sér og horfði i
augu mér. „Þú ættir kannski að fara
aftur i skólann, Rúdi."
„Ef það er hægt, pabbi.”
„Einn knattspyrnuleikur er hvorki
upphaf né endir þessa heims, það veistu.
Þú verður að búa þig undir ævistarfið."
Hverju gat ég svarað? Ævistarfid! En
ég lék með honum. „Ég skal reyna það,
pabbi. Kannski get ég orðið leikfimi-
kennari eins og þú sagðir eitt sinn að ég
ætti að verða.”
„Ljómandi hugmynd."
Fólk þyrptist að lestinni. Ég kom
auga á Max Lowy, prentarann. Hann
var einnig pólskur gyðingur og hann átti
að fara úr landi. Hann virtist taka þessu
með jafnaðargeði reiðubúinn að mæta
örlögum sínum.
„Halló, læknir!” hrópaði Lowy. „Éerð
þú lika? Ég hélt þeir væru aðeins að
sparka út náungum eins og mér. Þú
þekkir konuna mína, læknir.
Afar smávaxin kona, dökk yfirlitum,
kinkaði kolli til föður míns. Hann tók
ofar- alltaf sama prúðmennið. Þegar
hann hafði heilsað Lowy-hjónunum
sneri hann sér að móður minni sem grét
enn og sagði glaðlega: „Þarna sérðu,
Berta. Ég er eini læknirinn sem sendur
er úr landi með eigin birgðir af
sjúklingum.”
Þau féllust i faðma í siðasta sinn. Ég
heyrði hann segja: „Þeir geta ekki
sigrast á okkur svo framarlega sem við
elskum hvortannað.”
„Jósef...”
„Gleymdu ekki latínunni, elskan min.
Amor vincit omnia. Ástin yfirstígur
allt.”
Fólksstraumurinn hreif hann með sér
og leiðir skildi með þeim. Við hlið stóðu
lögregluþjónn og SS-vörður sem
skoðuðu skjöl föður míns. Fyrir-
skipanirnar gullu úr hátalara: „Fylgið
vörðunum til lestarinnar. Þetta er
aukalest sem fer aðeins til landa-
mæranna...”
Mamma hljóp að járngrindaverkinu.
Við eltum hana. Hún veifaði til hans og
hrópaði: „Vertu sæll, Jósef, vertu sæll.
Láttu okkur vita hvar þú býrð. Við
komum...”
Ég sneri mér undan til að fela tárin.
Mest langaði mig til að leggja hendur á
einhvern, lögregluþjón eða vörð sem
visuðu fólkinu inn í lestina. Með hvaða
rétti komu þeir þannig fram við okkur?
Hvað höfum við gert á þeirra hlut?
Reiðin sauð I mér. Ég hefði getað drepið
þá, þessa glottandi flokksfélaga, sem
allir voru stígvélaðir og einkennisbúnir,
þessa monthana, fauta, lygara...
„Þú ert svo harður af þér,” sagði
Anna stríðnislega. „Þú grætur líka."
Augu hennar voru rök og vangarnir
tárvotir.
„Nei, éggræt ekki."
Hún hélt sér i mig og við grétum
bæði. En ég tók mig á og hætti. „Þeir
skulu aldrei senda mig burt,” sagði ég,
„aldrei”.
„Er þaðekki?”
„Nei, ég fer ekki á sama hátt og
pabbi, Karl og Lowy, baráttulaust."
Ég raupaði til að stappa í mig stálinu.
En þegar ég rifja nú upp þetta atvik sé ég
að með þessum orðum strengdi ég heit.
Ég léti ekki auðmýkja mig og hlýddi ekki
skipunum þeirra eins og svo margir
aðrir. Gyðingar áttu að samþykkja, vera
kurteisir, hlýða, heyra og taka örlögum
sínum. Þetta hafði ég aldrei getaðskilið.
Framhald í rtæsta blaði.
Einkaréttur á íslandi —
(Gerald Green - Bookman Agency) I
31. tbl. Vikan 47