Vikan - 04.12.1985, Side 54

Eirðarlaus, hvikull og skamm-
vinnur eins og tíminn sjálfur er mikill
hluti íbúa í rauðsteinshverfinu í neöri
hluta West Side. Þau eru heimilislaus
en eiga hundruð heimila. Þau flakka á
milli leiguherbergja með húsgögnum,
ævinlega á flakki — flakkarar í að-
setri, flakkarar í hjarta og huga. Þau
syngja „Heima er best” í djassútsetn-
ingu; þau hafa föggur sínar í pappa-
öskjum; vínviður þeirra vefst um
baröabreiöa kvenhatta; gúmmíplanta
erfíkjutréðþeirra.
Því ættu húsin í þessu hverfi, sem
hafa geymt þúsund íbúa, að geta sagt
þúsund sögur, flestar eflaust leiðinleg-
ar; en það væri kynlegt ef ekki væri
hægt aö finna einn eða tvo drauga í
kjölfari allra þessara flökkugesta.
Eftir myrkur kvöld eitt ráfaði ung-
ur maður á milli þessara hrörlegu
rauðu húsa og hringdi bjöllum. Við
tólfta húsið setti hann fátæklegan
handfarangur sinn á tröppuna og
burstaði rykið af hattborðanum og
enninu. Bjallan hljómaði dauft og
langt í burtu í einhverju f jarlægu, holu
djúpi.
Til dyra í þessu tólfta húsi, sem hann
hafði hringt bjöllu í, kom ráðskona
sem kom honum til að hugsa um sýkt-
an, tútinn orm sem er búinn að éta
hnetuna úr holri skelinni og reynir að
fylla tómið með ætum leigjendum.
Hann spurði hana hvort þarna væri
herbergitilleigu.
„Komdu inn,” sagði ráöskonan.
Rödd hennar barst úr hálsinum; háls
hennar virtist loöinn að innan. „Ég er
með herbergi á fjóröu hæð aftan til,
autt síðan fyrir viku. Viltu skoða þaö?”
Ungi maðurinn elti hana upp
tröppurnar. Dauft ljós frá engum sér-
stökum stað mildaði skuggana á göng-
unum. Þau gengu hljóðlaust á teppi á
stiganum, teppi sem enginn vefstóll
hefði gengist við. Þaö virtist oröið að
grænmetistegund; hafa úrkynjast í
þessu fúla, sólarlausa lofti, í ræktar-
legar skófir eða mosa sem dreiföi úr
sér og óx í flekkjum að stiganum og
var límkennt undir fæti líkt og lífrænt
efni. Við allar beygjur á stiganum voru
auð skot í veggnum. Ef til vill hafði ein-
hvern tímann veriö komið þar fyrir
jurtum. Ef svo var höfðu þær drepist í
þessu fúla og óhreina lofti. Það gat ver-
ið aö þarna heföu staðið styttur af
dýrlingum en það var ekki erfitt að
gera sér í hugarlund að púkar og djöfl-
ar hefðu dregið þær fram í myrkrið og
niður í djöfullegt dýpi einhverrar hús-
gögnum búinnar gryfju fyrir neðan.
„Þetta er herbergið,” sagði ráðskon-
an með loðnum hálsi sínum. „Þetta er
ágætt herbergi. Það er ekki oft autt.
Ég var með verulega fínt fólk í því síð-
asta sumar — engin vandræði með það
og borgaöi fyrirfram á réttum tíma.
Vatnið er fyrir endanum á ganginum.
Sprowls og Mooney héldu því í þrjá
mánuði. Þau voru með kaþarettþátt.
Ungfrú B’retta Sprowls — þú hefur
kannski heyrt um hana — ó, þetta voru
bara leikhúsnöfn — þarna beint fyrir
ofan kommóðuna hékk giftingarvott-
svo auvirðileg aö hann óttaðist aö finna
það sem hann vonaðist mest eftir.
Hann sem hafði unnað henni heitast
hafði reynt að finna hana. Hann var
viss um að frá því aö hún hvarf aö
heiman geymdi þessi mikla vatnsgirta
borg hana einhvers staðar, en hún var
eins og risastórt kviksyndi sem sífellt
færði til hluta sína, með engan grunn,
efri kornin í dag grafin í leðju og slími
morgundagsins.
Leiguherbergið fagnaði nýjum
gesti með upphafsglóð gervigestrisni,
sóttheitri, innantómri, áhugalausri
kveðju eins og uppgeröarbrosi götu-
drósar. Öáreiðanleg huggunin barst í
fjöldinn í leiguherberginu heföi brugð-
ist við í bræði — ef til vill lokkaðir út yf-
ir umburðarlyndiö vegna glannalegs
kulda þess — og fengiö útrás fyrir
ástríður sínar á því. Húsgögnin voru
hrufluð og rispuð; sófinn afmyndaður
af sprungnum fjöörum, líktist skelfi-
legu skrímsli sem hafði verið drepið í
áreynslu einhvers hrikalegs krampa-
kasts. Einhver meiri háttar átök höfðu
klofið stóran bút úr marmara arinhill-
unnar. Hver einasta fjöl í gólfinu átti
sinn sérstaka söng og væl líkt og vegna
sértækrar og einstaklingsbundinnar
kvalar. Það virtist ótrúlegt að þeir sem
kölluðu þetta herbergi um hríö heimili
sitt hefðu valdið því slíkri illkvittni og
miska; og þó gæti það hafa verið svikin
heimilisþörfin sem þráaðist við í
LEIGUHERBEF
orðið, innrammað. Gasið er hérna og
þú getur séð að það er nóg skápapláss.
Þetta er herbergi sem allir kunna vel
við. Það stendur aldrei tómt lengi.”
„Gistir mikið af leikhúsfólki hérna
hjá þér?” spurði ungi maðurinn.
„Það kemur og fer. Talsveröur hluti
af leigjendunum mínum er í tengslum
við leikhúsin. Ojá, þetta er leikhús-
hverfiö. Leikarar eru aldrei lengi á
neinum stað. Eg fæ minn skerf. Já, þau
koma ogfara.”
Hann leigöi herbergið, greiddi
viku fyrirfram. Hann var þreyttur,
sagöi hann, og ætlaði að flytja strax
inn. Hann taldi fram peningana. Her-
bergið stóð tilbúið, sagði hún, jafnvel
með handklæðum og vatni. Þegar ráðs-
konan sýndi á sér fararsnið spurði
hann í þúsundasta skipti spurningar-
innar sem honum var alltaf fremst á
vörum.
„Ung stúlka — ungfrú Vashner —
ungfrú Eloise Vashner — manstu eftir
einhverri slíkri meðal leigjenda
þinna? Að öllum líkindum væri hún aö
syngja í leikhúsi. Lagleg stúlka, í meö-
allagi há og grönn, með rauögulliö hár
og dökkan fæðingarblett rétt við
vinstriaugabrún.”
„Nei, ég man ekki eftir nafninu.
Leikhúsfólkiö skiptir jafnoft um nöfn
og það skiptir um herbergi. Þaö kemur
og fer. Nei, ég man ekki eftir henni
þessari.”
Nei. Alltaf nei. Fimm mánuðir
linnulausra spurninga og óhjákvæmi-
legra neitana, svo mikill fjöldi daga
sem fóru í að spyrja leikhússtjóra, um-
boðsmenn, skóla og dansflokka;
kvölda í áheyrendasölum stjörnuleik-
húsa, niður í söngleikjahús sem voru
endurskini frá lasburða húsgögnum,
snjáðu brókaðiáklæði sófans og
tveggja stóla, ódýrum mjóum og háum
spegli milli glugganna tveggja, af ein-
um eða tveimur gylltum myndarömm-
um og látúnsrúmi í horninu.
Gesturinn hvíldist hreyfingarlaus á
stól meðan herbergið, sem var ringlað
í máli líkt og væri þaö íbúð í Babels-
turni, reyndi aö ræða við hann um fjöl-
breytt leigumálsín.
Skræpótt motta lá svipaö og skær-
blóma rétthymd Suðurhafseyja umluk-
in ólgusjó óhreinna gólfteppa. Á gráu
veggfóörinu voru myndirnar sem elta
þá heimilislausu hús úr húsi — Húgen-
ottaelskendurnir, Fyrsta rifrildið,
Brúðkaupsmorgunverðurinn, Psyche
við brunninn. Hreinar og strangar lín-
ur arinhillunnar voru svívirðilega
huldar af ósvífinni blæju sem var
glannalega dregin á ská eins og slæður
Amazonuballettsins. Á henni var ein-
manalegt brak sem skipbrotsmenn
herbergisins höfðu varpað fyrir róða
þegar happasegl hafði borið þá að
nýrri höfn — einn eða tveir litilf jörleg-
ir vasar, myndir af leikkonum, lyfja-
glas, fáein stök spil úr stokk.
Eitt af ööru, líkt og tákn í dulmáli
veröa glögg, tóku litlu ummerkin eftir
halarófu gesta í leiguherberginu aö
veröa þýðingarmikil. Slitni bletturinn
á mottunni fyrir framam kommóöuna
með speglinum sagði frá fallegum kon-
um sem þrömmuðu þar í hópum. Smáu
fingraförin á veggnum greindu frá litl-
um föngum sem reyndu að þreifa
sér leið út í sól og loft. Stór sletta, geisl-
ótt eins og skuggi springandi bombu,
bar vitni um að glasi eöa flösku hefði
verið fleygt og splundrast með inni-
haldi á veggnum. Yfir spegilinn hjá
glugganum haföi einhver páraö með
demanti og glannalegum stöfum nafn-
ið „Marie”. Það leit út fyrir að íbúa-
blindni, gremja og reiði við hjáguði
innanstokksmunanna sem kynti undir
bræðinni. Kofa sem menn eiga sjálfir
geta þeir sópað og skreytt og þótt vænt
um.
Ungi leigjandinn í stólnum leyfði
þessum hugsunum að trítla einni af
annarri um huga sinn meðan leigu-
hljóð og leigulykt barst inn í herbergið.
I einu herberginu heyrði hann fliss og
slitróttan, máttlausan hlátur; í öörum
eintóna ávítur, glamur í teningum,
vögguvísu og í einu dauflegan grát;
fyrir ofan hann klingdi hessilegt banjó.
Einhvers staöar skelltust dyr; upplyft-
ar lestirnar drundu við og við; köttur
vældi eymdarlega á girðingu í bak-
garði. Og hann andaði að sér andar-
drætti hússins — saggakeim fremur en
lykt — kaldur, rykugur dampur, líkt og
úr neðanjarðargrafhýsi, blandaðist
rammri útgufun gólfdúka og myglaðs
og fúins tréverks.
Þar sem hann hvíldist þarna fylltist
herbergið skyndilega af sterkri, sætri
angan af ilmkolli. Hún barst meö stök-
um vindgusti af slíku öryggi og ilmi og
áherslu að hún virtist næstum vera
lifandi gestur. Og maðurinn hrópaði
uppyfirsig: „Hvaö, elskanmín?” eins
og hefði veriö kallað á hann, stökk á
fætur og sneri sér við. Höfug anganin
loddi við hann og vafðist um hann.
Hann teygði handleggina eftir henni,
sem snöggvast voru öll skilningarvit
hans ringluð og samtvinnuð. Hvemig
gat ilmur kallað svona afdráttarlaust
á mann? Það hlaut að hafa veriö hljóð.
En var það ekki hljóðið sem hafði snert
hann.gælt viðhann?
„Hún hefur verið í þessu herbergi,”
hrópaöi hann og stökk af stað aö
kreista úr því sönnunargagn, því hann
vissi að hann myndi bera kennsl á hið
54 Vikan 48. tbl.