Vikan - 28.08.1986, Blaðsíða 18

.. .eins og hugmyndimar berist meó vindimun
— spjallað við Vigdísi Grímsdóttur rithöf und
í júnímánuði á þessu sumri var haldið Al-
þjóðlegt kvenrithöfundaþing í Osló. Vigdís
Grímsdóttir rithöfundur fór á þetta þing fyrir
hönd okkar landsmanna. En auk hennar kom
þar Kristín Bjarnadóttir frá Gautaborg og lásu
þær stöllur meðal annars upp ljóð fyrir þing-
gesti. Við sóttum Vigdísi heim á dögunum og
báðum hana að vera svo vinsamlega að segja
okkur frá því sem markvert gerðist á þinginu.
Sem og skáldkonan gerði.
Þetta þing var fyrst haldið í London fyrir
tveimur árum. Það þing tókst mjög vel og því
urðu til samtök með þessu sama nafni, Al-
þjóðlegt kvenrithöfundaþing. í London var
síðan ákveðið að halda þetta aftur að tveimur
árum liðnum í Osló. Á þingið voru mættar
konur hvaðanæva úr heiminum og ég held að
þarna hafi verið eitthvað á bilinu fimm til sex
þúsund manns. Þarna voru í gangi fyrirlestrar
og upplestrar alla dagana, auk þess sem menn
mönguðu með bækur og skiptust á þýðingar-
rétti.
- Hvað fannst þér koma merkilegt fram á
þinginu?
Konurnar frá þriðja heiminum voru mjög
áberandi á þessu þingi. Þær fjölluðu um sínar
bækur og menningu. Kúgunin er mjög sterkur
þáttur í þeirra sögu enda eru þær flestar raun-
sæishöfundar og vilja nota bókmenntirnar í
frelsisbaráttu. Kúgun þeirra felst í því að mega
ekki tala og skrifa. Og margar hverjar tóku
sénsinn á að koma á þetta þing án þess að vita
hvað um þær yrði eftir að heim væri komið.
Það var alveg sama hvar maður bar niður, alls
staðar var kúgun manneskjunnar númer eitt
hjá þessum konum en ekki hara kúgun konunn-
ar. Viðhorf þeirra eru allt önnur enda deildu
þær á okkur og sögðu: Þið eruð að skrifa um
eitthvað sem er ekki neitt. Athugandi það ekki
að það þarf alls staðar að berjast gegn kúgun,
hver sem hún er. Kúgunin birtist allt öðruvisi
í hinum vestræna heimi, sem betur fer, því þetta
fólk hefur ekki frið til að anda. Margar hverjar
vildu ekki hlusta á eða taka þátt í umræðum
um kvenna eitthvað. Kúgun þeirra er algjör
og hvílir á þeim sem ekkert eiga. Þannig að
þetta var ekki spurningin um að vera óham-
ingjusamur í hjónabandi. Allt slíkt var bara
fjarstæðukennt. Það var ekki laust við að
manni liði stundum illa að þurfa að hlusta á
konur frá Afríku eða Suður-Ameríku lesa sögur
og fjalla um sín lífsviðhorf og hlusta síðan á
amerískar millistéttarkonur sem komu á eftir
og sögðu frá erfiðum eiginmönnum og óþekkum
krökkum. En auðvitað er ekki rétt að bera
þetta svona saman því kúgun stafar alltaf af
óréttlæti og virðist alltaf taka jafnmikið og
sárt á einstaklinginn. Það að hlusta á þessar
konur gaf manni víðara samhengi í þessa til-
veru og þó maður hafi í raun og veru ekki
hlustað á neitt nýtt fékk maður staðfestingu á
því sem maður vissi svolítið um. Þetta skýrði
fyrir manni myndina af öllu helvítis óréttlæt-
inu.
- Eru bókmenntir þessara höfunda frá þriðja
heiminum mikið seldar eða lesnar í hinum vest-
ræna heimi?
Þær veltu dálítið mikið fyrir sér spurningunni
að selja sig til vestrænna forlaga, forlaga sem
vilja ekki bara ráða hvað er borgað fyrir vör-
una heldur líka um hvað hún er, um hvað sagan
fjallar. Þær fundu mikið að því að það þýddi
lítið að koma með sögu sem fjallaði til dæmis
um indverskan millistéttarstrák sem hefði haft
það eitthvað skítt. Því þá segir sá vestræni:
Hvað, áttu ekki eitthvað um brúðarbrennur?
Við viljum það en ekki þetta. Þær deildu líka
á þetta stóra, vestræna kapítal sem öllu vill
ráða og er með anga sína alls staðar. Og nefndu
sem dæmi myndina um Gandhi. Fyrir Indverj-
um, hvort sem þeir eru sikhar eða ekki, var sú
mynd ekki neitt, bara prump og vitleysa. Og
menn hafa haldið að þeir væru að opna augu
fjölda fólks við að horfa á þessa Gandhi mynd.
Hún er bara vestræn túlkun á Indlandi og vest-
ræn túlkun á Indlandi er röng þannig að
indversku höfundarnir og einnig þær suður-
amerísku voru hálft í hvoru mikið á móti því
að selja bækur sínar til vestrænna forlaga -
eða til fyrsta heimsins eins og þær kölluðu
hann - því þau vildu hreinlega ráða hvað þær
gerðu.
- Hefur þú lesið eitthvað eftir þessa kvenrit-
höfunda frá þriðja heiminum?
Já, ég hef lesið þónokkuð eftir að ég kom
heim. Og ef ég á að flokka þetta eitthvað, eins
og við gerum gjaman hér heima, þá myndi ég
kalla þetta harð-raunsæissögur. í þessum sögum
er að finna mjög skemmtilegar myndir og líking-
ar vegna þess að þær spretta úr heimi sem er
manni framandi. Ég las til dæmis bók eftir
egypskan höfund, E1 Sadavi, sem er mjög þekkt
í Egyptalandi og einnig dóttur hennar, Mónu
Helmi, sem hefur setið í fangelsi fyrir skriftir
sínar. Þessi bók, sem ég las eftir E1 Sadavi,
fannst mér mjög góð. Hún er raunsæishöfundur
en samt er svo einkennilegt með þetta raunsæi,
það verður eins og ævintýri fyrir manni vegna
þess að maður er í svo mikilli fj arlægð frá þessu,
myndmálið er svo fjarrænt og langt frá. Jafnvel
föstu og gömlu aðferðimar verða nýjar í með-
forum þeirra en ekki skýrsla eins og gjam-
Texti: Elín Bára Magnúsdóttir
Myndir: tngótfur Eidjárn
an vill loða við raunsæið.
En hvað er að gerast í bókmenntafræðun-
um, kom eitthvað nýtt fram á þessu þingi?
Þær konur sem fjölluðu um bókmenntafræð-
ina eða kvennabókmenntafræðina voru á
svipaðri línu og er hér. Af því sem ég heyrði
virðist öll umræða um bækur eftir konur vera
mjög þróuð hér á landi og konur virðast hafa
staðið sig afskaplega vel í því hér að kynna
bækur eftir konur og koma þeim á framfæri.
En það virtist sem sagt vera nákvæmlega það
sama að gerast erlendis og hér. Sama munstrið;
konan úti í hinu villta sem fær ekki samþykki
inni í hinu græna eða gula eða hvað sem það
nú er. Konan er kúguð og hún er í þjóðfélagi
sem samþykkir hana ekki, hún fær stundum
að vera með en ekki of mikið. Og bókmennta-
stofnuninni er stjórnað af körlum. Þetta er sú
lína sem er allsráðandi í þessum fræðum í dag.
Ert þú eitthvað farin að vinna úr því sem
þú innbyrtir á þinginu, fékkstu nýjar hug-
myndir eða inspírasjón?
Já, það er margt sem maður upplifði á þessu
þingi og það tekur sennilega mörg ár að vinna
úr því. Allt sem ég heyrði og sá á þessu þingi
var nýtt fyrir mér og allt öðruvísi en hér heima.
Og þetta breytir manni vissulega þó að maður
viti ekki almennilega um það, geri sér ekki
almennilega grein fyrir því. Maður fékk stað-
festingu á mörgu sem maður hafði gert sér
hugmyndir um og sjóndeildarhringurinn
stækkaði. Margt af þeim ljóðum og sögum, sem
ég heyrði, voru í sjálfu sér ekkert ólík því sem
maður les hér heima. Mér finnst Ijóð og sögur
góð ef þau breyta einhverri íhaldssamri hugsun
minni og vísa mér einhverja aðra leið en ekki
alltaf þá sömu. Eitthvað sem kveikir hjá manni
nýja hugsun og góða. Og það var margt þarna
á þinginu sem vissulega gerði það.
Fannst þér vera eitthvert sameiginlegt ein-
kenni á verkum höfundanna?
Það voru margar konur, einkum frá Norður-
löndunum, að fást við tímann, heimspekilegar
vangaveltur um tímann sem allir menn hljóta
eiWhvern tímann að velta fyrir sér. Til dæmis
af\hverju.er það þannig að það er styttra síðan
ég vjrfmrimtán ára og mér var gefið á kjaftinn
heldur^en ég kláraði grautinn minn í gær?
Tíminn er svo skrítinn. Það er kannski einna
helst þetta sem mér fannst áberandi. Tíminn
er svo andstæður manninum í dag, það er að
segja nútíminn. Og hann er kannski að verða
eins og einhvers konar guð, eitthvað sem fólk
skilur ekki og fer þess vegna að pæla meira í.
Tengist eitthvað af því sem þú upplifðir á
þinginu því sem þú ert að gera núna?
Já, ég er að skrifa skáldsögu sem byggir á
sögulegum heimildum og gæti hafa gerst fyrir
hundrað árum alveg eins og í dag. Tíminn kem-
ur sem sagt inn í þetta. Það var nefnilega dálítið
sniðugt að finna manneskjur þarna úti sem
voru að gera alveg nákvæmlega það sama og
maður sjálfur, hluti sem maður var byrjaður á
og húinn að hugsa um í langan tíma. Það er
eins og hugmyndirnar berist með vindinum,
eins og eitthvað annað og meira sé til, eitthvað
sem við ráðum ekki við og vitum ekki af.
18 VIKAN 35. TBL