Vikan - 10.09.1987, Qupperneq 29

Vikan og tilveran
Að vera íslendingur
Þegar ég kem heim eftir að hafa brugðið mér utan til sumar-
leyfisdvalar er það alveg makalaust hvað margt fer í taugarnar
á mér á íslandi. Venjulega er það í fyrsta lagi veðrið. Það er
ónotalegt, eftir að hafa notið sólar og veðurblíðu um hríð á
erlendri grund, að láta suðvestanstrekkinginn gefa sér væna
uppstroku um leið og maður stígur á ný á fósturjörðina. í öðru
lagi er það verðlagið. Hér er allt tvisvar, þrisvar, fjórum sinn-
um, mörgum sinnum dýrara en þar. Strax í fríhöfninni byrjar
það að ergja mann. Af hverju keypti maður nú ekki vínið bara
úti þar sem það var miklu ódýrara út úr búð? Og til hvers í
ósköpunum er maður yfirleitt að kaupa öll þessi býsn af sæl-
gæti, eins og maður ætli að fara að setja sjoppu á laggirnar? Þá
er komið að þriðja umkvörtunarefninu sem er ekki það léttvæg-
asta; að maður skuli þurfa að láta bjóða sér annað eins og
þetta. Bara hægt að kaupa bjór á vellinum og svo þarf maður
að sækja hann óravegu á lager eins og maður væri á kaupi.
Hvenær ætla þeir eiginlega að leyfa bjórinn? Það verður jafnerf-
itt að venja sig af bjórþambi kvölds og morgna eins og það var
auðvelt að venja sig á það.
Kvörtunarefni af þessu
tagi endast venjulega alla
leiðina frá flugvellinum í
bæinn. Ef það þrýtur of
snemma er af nógu öðru
að taka. Það má til dæmis
taka fyrir umferðarmenn-
inguna. Umferðarmenn-
ingin á íslandi er á lægsta
plani. Maður er dauð-
hræddur. Svo koma þeir
sér aldrei af stað, gefa
aldrei stefnuljós, eru
ókurteisir eins og þeir eigi
göturnar, svína og flauta
og guð má vita hvað. Það
er nú einhver munur eða
þar. Þar gengur allt svo smurt og létt og enginn vandi.
Opnunartimi verslana er sígilt umkvörtunarefni. Önnur sér-
hæfðari eru til að mynda skortur á almenningsþvottahúsum.
Það eitt og sér er efni í heila bók.
Einu sinni kom ég frá meginlandi Evrópu snemma vors. Þar
var ekki farið að grænka né hlýna að ráði. Skógar og engjar
höfðu á sér brúngráan lit, himinninn var alskýjaður og allt virt-
ist renna saman í þungbúna heild. Þcgar til Islands var komið
brá svo við að sól skein í heiði. Þá varð mér Ijósara cn nokkru
sinni lýrr að hvergi í heiminum er litfcgurra en á íslandi. Hvergi
er himinninn skærari, hafið dimmblárra og olíutankarnir gulari
og rauðari.
Svo er aftur skipt um sviðsmynd og allt málað á nýjan lcik
i sömu grámyglulitatónunum. Það lellur vel að hugarástandi
þvi sem lýst er hér aö olan. Hvcrgi er Ijótara og ömurlegra lands-
lag í heiminum cn leiðin frá Keflavík til Reykjavíkur. F.ða leiðin
lil Þingvalla gróðursnauð og litlaus eyðimörk hvert scm aug-
að eygir. Aumingja útlendingarnir sem borga ol'tjár til þess að
fá að sækja heim þetta kalda og hrjóstruga sker á endimörkum
hins byggilega heims. Skyldu þeir hafa verið varaðir við? Eða
létu þeir blekkjast af konfektkassaásýnd landsins í ferðapésum,
Seljalandsfossi á sólbjörtum degi og þviumlíku? Ekki ætla ég
að fara að afsaka landið en hvað fær eiginlega fólk til að hír-
ast hér? Af hverju þurfti hann þessi, hvað sem hann heitir, að
fínna landið? Gat hann ekki með nokkru móti týnt því aftur?
Kannski hefði verið best ef við hefðum verið flutt á Jótlands-
heiðar. Guðlast. Ástkæra fósturmold, fjallkonan fríð. Þá væri,
Sjáland, sælla hér sumarið þitt og blómin ef þú gætir gefíð mér
gamla fossaróminn. Ég vil elska mitt land. Og svo framvegis.
Það er nokkuð til í þessu. Ég elska þetta land - eins og allir
landar mínir, hygg ég. Við erum í ástríðufullu ástar-haturs sam-
bandi við landið, eins og Pétur Gunnarsson rithöfundur orðaði
það einu sinni í útvarpsþætti. Ástin og hatrið lýsa sér meðal
annars í minnimáttarkennd okkar og stórmennskubrjálæði, sí-
felldum umkvörtunum og ofsalegu þjóðernisstolti. Það er ef til
vill þetta með átt hefur og misst hefur og fjarlægðina og fjöllin
að íslendingar erlendis
þjappa sér saman tengdir
óskiljanlega föstum bönd-
um þess að vera íslending-
ur og vera ekki heima.
Þessi tengsl verða oft öllu
öðru yfirsterkari í sam-
skiptum. Fólk, sem á
ekkert sameiginlegt annað
en þetta, binst óútskýran-
jegum tryggðaböndum.
íslendingar þefa hver ann-
an uppi með ótrúlega
næmu þefskyni og þegar
þeir finnast eru þeir eins
og brot úr púsluspili sem
loks hafa fundið það sem
passar á móti.
Jafnstoltir og Islendingar eru af þjóðerni sinu og landi þá er
þeim óskaplega mikið í mun að vera eins og aðrar þjóðir. Varla
er hægt að hugsa sér meira hrós að segja íslendingi en að Flug-
stöð Leifs Eiríkssonar sé sú flottasta í Evrópu eða Kringlan sé
flottasta verslunarhús á Norðurlöndum og Hart Rokk Kaffi í
Rcykjavik sé það íburðarmesta og dýrasta af þeim öllum. Að
svona lítil þjóð geti afrekað annað ein.s - það er dásamlegt,
hreint og beint stórkostlegt. Við skálum og óskum hvert öðru
til hamingju með að vera ekki eftirbátar og öðruvísi. Við höfum
svo margar útvarpsstöðvar og meira að segja tvær sjónvarps-
stöðvar og svo fina restauranta niðri í bæ. Við byggjum
gróðurskála og byrgjum úti vonda veðrið og því fleiri og betri
hallir sem við byggjum þeim mun betra; kannski tekst okkur
alveg að gleyma því að við séum á íslandi. Þá getum við farið
að haga okkur eins og íslendingar í útlöndum, stofnað þjóð-
ræknislélög og haldið dásemdum gamla Fróns á lofti og étið
prins póló á þorrablóti.
Texti: Þórey Einarsdóttir
37. TBL VIKAN 29