Vikan - 10.11.1988, Blaðsíða 37

MISSKILNINGUR
ÞORSTEINN EGGERTSSON TÓK SAMAN
öðrum samgöngutækjum næsta aldarfjórð-
unginn, fremur en þeim síðasta. Hér á
landi má gera ráð fyrir að bíllinn verði
jafnvel enn meira nýttur en áður milli
landshluta, þegar vegir verða orðnir nógu
góðir."
- Hvað finnst þér um „alheimssjón-
varpið“ sem nú er staðreynd hér?
„Móttaka sjónvarpsútsendinga erlendra
sjónvarpsstöðva er nýtt fyrir okkur íslend-
inga og þó lengi hafi verið um þetta rætt,
hafi maður ekki mikið hugsað út í hvaða
áhrif og afleiðingar það hefði. Ég get ekki
neitað því að mér flnnst þetta dálítið
ískyggileg þróun fyrir okkar litlu þjóð, því
fjölmiðlunin hefur tilhneigingu til að ýta
til hliðar öðrum menningarlegum hluturn
sem ég tel að yrði mikil eftirsjá í. Afþrey-
ingarefhi verður væntanlega yflrgnæfandi
á kostnað klassískara og vandaðra efhis og
skiptir ekki meginmáli hvort efhið er ís-
lenskt eða erlent. Það er skarplega athug-
að hjá Jóhanni er hann segir að skvaldrið
muni sigra. Skvaldrið yflrgnæfir aðra hluti,
það nær eyrum fleira fólks og borgar sig
þess vegna betur.“
- Hvemig verða valdahlutföllin í
heiminum til ársins 2013?
„Valdalilutföllin í heiminum í dag byggj-
ast á jafnvægi í vopnabúnaði og er ekki
lögð minni áhersla á það nú en fyrir 25
árum. Vopnabúnaður hefur stórlega aukist
en nú eru menn hins vegar farnir að reyna
að draga úr honum. Spennan á milli valda-
svæðanna í vestri og austri hefur heldur
minnkað og er stefhan að valdajafnvægi
haldist. Býst ég við að menn séu að mörgu
leyti bjartsýnni en áður að það takist. En
ennþá finnst mér það nokkuð skynsamlegt
mat á stöðunni, það sem segir í fyrri spá:
að það verði svipað ástand eftir 25 ár, eða
það verði ekkert ástand." □
kröfum, sem tækni og einkenni nútíma
þjóðfélags skapa þeim.“ Hvað varðar hlut-
fall í heimsyfirráðum..þá mundi ég ein-
faldlega segja það, að það verði svipað
ástand í heiminum eftir 25 ár — eða að það
verði ekkert ástand. Að annaðhvort verði
jafnvægið nokkurnveginn þolanlegt milli
þessara tveggja flokka, eða þá að annar hafl
sprengt báða í loft upp. Þar á milli virðist
enginn millivegur vera.“
Gísli: „Ég er líka á þeirri skoðun, að
annaðhvort verði heimurinn við líði, í
svipuðu formi og nú, eftir 25 ár, eða við
þurfum ekki að halda upp á 50 ára afmæli
Vikunnar. Annars álít ég, að hin stríðandi
afstaða Rússa og Kínverja, verði til þess, að
Rússland nálgist æ meira vestrænu ríkin og
á þessum tíma verði þær þjóðfélagsbreyt-
ingar í Rússlandi, að hægt verði að vinna
mikið meira með hinni stóru rússnesku
þjóð. Ég er ekki trúaður á það, að þessar
þjóðir fari í styrjöld á næstu 25 árum, né
að Kínverjar verði svo sterkir á þessum
tíma að þeir geri mikin skurk — ég trúi því
varla að óhamingja mannkynsins verði svo
mikil, að út brjótist kjarnorkustyrjöld með
allri þeirri hræðilegu eyðileggingu, sem
henni er samfara." □
Margir af hversdagslegustu hlut-
um sem við þekkjum eru byggð-
ir á misskilningi. Þegar Bretar
lögðu Kína undir sig á sínum tíma tóku
þeir eftir því að innfæddir drukku mikið
te. Fljótlega komust þeir þó upp á lagið að
drekka te sjálflr, fluttu það heim til Eng-
lands og drukku það úr svipuðum krúsum
og Kínverjar notuðu — en þeir vissu ekki
almennilega hvað átti að gera við skálina
sem fylgdi með, svo þeir settu hana bara
undir krúsina og hafa gert það síðan. Þar
með var undirskálin fundin upp — en Kín-
verjar notuðu þessa skál ofan á krúsina
sem eins konar lok til að halda teinu heitu.
Fæðutegundin sem við íslendingar köll-
um korn er almennt kölluð grain í Amer-
íku. Það sem Ameríkanar kalla corn köll-
um við íslendingar aftur á móti ma/s. Corn
flakes þýðir því maísflögur en ekki korn-
flögur.
Indjánar — frumbyggjar Ameríku — eru
kallaðir indjánar vegna þess að Kólumbus
hélt að hann væri kominn til Indlands þeg-
ar hann fann Ameríku. Þegar David Living-
stone kannaði ffumskógana í Kongó (nú
Zaire) á sínum tíma kom hann að geysi-
mikilli á (hún er víst einir þrettán hundr-
uð kílómetrar að lengd) og spurði frum-
byggjana hvað hún héti. Þeir svöruðu
strax: „Aruwimi" sem þýðir reyndar „hvað
segir maðurinn?" En dr. Livingstone mis-
skildi mennina og kallaði ána Aruwimi og
heitir hún það enn þann dag í dag. Þetta
fljót á upptök sín skammt frá landamærum
Uganda og rennur í Zaire-fljótið inni í
miðju Zaire. Lengi vel var heilt landsvæði
á þessum slóðum (á stærð við Danmörku)
kallað Aruwimi — en auðvitað er ófært til
lengdar að láta svo stórt hérað heita „Hvað
segir maðurinn?"
Lögreglustöðin Scotland Yard í Lund-
únaborg á ekkert skylt við Skotland, eins
og margir halda. í þessu tilfelli er orðið
Scotland afbökun á norræna orðinu „skatt-
land“, en fyrr á öldum var þarna ein helsta
toll- og skattainnheimtustöð Lundúna.
Það er því sitthvað Skotland og
Skattland, þótt orðin séu nákvæmlega eins
stöfúð á ensku. Sérstök gerð munn-
trommu hefur stundum verið nefnd „gyð-
ingaharpa" eða „júðaharpa" hér á landi
vegna þess að hljóðferið heitir „jews
harp“ á ensku. En orðið jews, sem undir
venjulegum kringumstæðum þýðir gyð-
ingar, er í þessu tilfelli afbökun á orðinu
jaws sem þýðir kjálkar. Orðrétt þýðing
heitisins á þessu hljóðfæri ætti því að vera
„kjálkaharpa".
Sumum flnnst skrítið að Nígeríumenn
sjóða skreið og ítalir steikja saltfisk. Margir
eru álíka gáttaðir þegar þeir koma á veit-
ingahús og sjá útlenda ferðamenn borða
skyr með rjóma út á og þamba rósavín
með. En ítalir eru álíka hissa þegar þeir sjá
okkur borða spaghetti með kartöflum — og
jafnvel spæleggjum. ítalir nota spaghetti
nefnilega svipað og aðrar þjóðir nota súpu
— og við íslendingar borðum ekki grjóna-
graut með kartöflum og spæleggjum, eða
hvað? Aftur á móti nota ítalir ekki skeið til
að koma spaghettistrengjunum upp á gaff-
alinn. Það er breskur ósiður. ítalir nota
bara gaffal. Hníf vilja þeir alls ekki nota á
þennan þjóðarrétt sinn; segja að það boði
ógæfu að skera spaghettistrimla niður. í
staðinn vefja þeir þeim upp á gafifalinn.
Og það sem Kínverjar kalla vorrúlur
kallast kínarúllur hér á landi — en senni-
lega myndu Kínverjar kalla fyrirbærið ís-
lenskar pönnukökur austur í Kína. Þeim
finnst nefnilega undarlegt að hafa kjúkl-
ingahakk í þeim.
Margir útlendingar halda að á íslandi
búi eingöngu ísbirnir og eskimóar, sem er
auðvitað tómur misskilningur. En hér á
landi, sem víða annars staðar, eru sleðar
notaðir til að ferðast á í snjó. Auðvitað eru
til margar tegundir af sleðum, en þeir sem
eru notaðir til snjóferða, s.s. skíðasleðar,
hundasleðar og magasleðar, gætu einu
nafhi heitið snjósleðar. En þá kemur babb
í bátinn. Fyrir nokkrum áratugum voru
nokkrir snjóbílar fluttir til landsins og
mörgum árum seinna komu fýrstu vélsleð-
arnir. Nú eru hins vegar margir búnir að
slá orðunum snjóbíll og vélsleði saman og
kalla vélsleða snjósleða.
Þó þarf misskilningur ekki alltaf að vera
slæmur eða neyðarlegur. Menn takast t.d. í
hendur þegar þeir hittast. Það er eins kon-
ar tákn um traust og vináttu. En í upphafi
tókust menn í hendur - og hristu þær dug-
lega - til að ganga úr skugga um að hinn
aðilinn væri ekki með vopn falin í erminni.
Misskilið augnaráð hefur oft orðið til þess
að strákur og stelpa kynntust nánar, fóru
að vera saman og urðu síðar fyrirmyndar-
hjón.
25. tbl. 1988 VIKAN 37