Vikan - 10.11.1988, Blaðsíða 57

strax aftur og láttu ftcturna ganga á undan!
Ég veit ekki hvað hann hafði gert af sér.
Hann fékk henni sinn síðasta skilding og
elskaði hana líka. Hvernig var hægt að
elska slíka norn? Guð einn veit það. En það
er auðvitað erfitt að vita hvað slíkir menn
hugsa.
En, góðir hálsar, jafnvel hann gafst upp,
hann yfirgaf hana. Það var um sumar, á
föstudegi. Hann fór að venju til almenn-
ingsbaðhússins og hvarf eins og steinn í
vatni. Þegar Hanna heyrði að einhver hafði
séð hann yfirgefa þorpið, þá fékk hún
flogakast og datt í göturæsið. Hún barði
höfðinu við steininn, hvæsti eins og högg-
ormur og ffoðan stóð í munnvikjum
hennar. Einhver stakk lykli í vinstri lófa
hennar, en það hjálpaði ekki. Höfúðklútur
hennar féll af henni og það kom í ljós að
hún hafði ekki rakað höfuð sitt. Hún var
borin heim. Ég hef aldrei séð slíkt andlit,
hún var græn eins og gras og augun rang-
hvolfdust. Þegar hún kom til sjálfrar sín fór
hún að bölva og ragna og ég held hún hafi
gert það upp frá því. Það var sagt að hún
bölvaði jafnvel í svefhi. Yom Kippur var í
kvenfélagi samkunduhússins, og hún bað
fyrir þeim sem ekki kunnu að lesa, en
Hanna bölvaði henni og rabbíanum, sem
var eiginmaður Yom, söngstjóranum og
öidungunum. Og yfir hinn horfna eigin-
mann sinn kallaði hún stöðugt bölbænir,
óskaði honum bólusóttar eða blóðkreppu-
sóttar. Og hún guðlastaði stöðugt.
Eftir að Tevia yfirgaf hana varð hún al-
veg óð. Stundum unnu konur fyrir sér
með því að hnoða brauð eða vinna þjón-
ustustörf fyrir annað fólk. En enginn vildi
taka Hönnu í vinnu, hún var of hættuleg.
Hún reyndi að selja fisk á fimmtudögum; —
en ef einhver konan spurði um verðið, þá
svaraði Hanna: — Þú kaupir ekkert hvort
sem er, svo þér kemur það ekki við. Hvers
vegna ertu að þreyta mig. Þú verður að
kaupa fiskinn hjá öðrum en mér.
Ein húsmóðirin potaði undir tálkn
fisksins, til að sjá hvort hann væri nýr.
Hanna reif hann af henni og öskraði: —
Hvers vegna ertu að lykta af fiskinum? Er
það fyrir neðan þína virðingu að éta úld-
inn fisk? Og hún öskraði upp um syndir
sem foreldrar konunnar, afar og ömmur í
tíu liði hefðu framið. Hinir fisksalarnir
seldu alltaf upp sinn fisk, en Hanna sat
uppi með allt sitt. Á nokkurra vikna fresti
þvoði Hanna fötin sín. Það er ekki hægt að
lýsa því hvernig hún hagaði sér við þau
tækifæri. Hún reifst og skammaðist út af
öllu; þvottakerjunum, þvottasnúrunum,
vatnsdælunni. Það var hægt að heyra öskr-
in í henni um allan bæinn. Fólk var hrætt
við hana og lét undan, en það kom út á
eitt. Ef þú svaraðir ekki, þá öskraði hún
ennþá hærra: — Er það einhver skömm að
tala við mig? Það var yfirleitt ekki hægt að
nálgast hana nema að lenda í vandræðum.
f fýrstu komu dætur hennar heim í ffí-
um sínum; þær voru góðar stúlkur, þær
voru líkar Tevia. Eitt augnablikið kysstust
mæðgurnar en á næsta augnabliki rifúst
þær og slógust eins og villikettir, og það
hljómaði í Slátraragötu, þar sem Hanna
bjó, og við bjuggum þar líka. Stúlkan kom
æðandi út úr húsinu, Hanna á eftir með
prik í hendi, öskrandi: - Bastarður, úrhrak,
hóra, þú hefðir átt að eyðast í kviði móður
þinnar! Eftir að Tevia yfirgaf hana grunaði
hún alltaf dætur sínar um það að vita hvar
hann héldi sig. Þótt þær sverðu við nafn
Guðs þá trúði hún þeim ekki: — Munnar
ykkar færast affur á hnakka fyrir það að
sverja ranga eiða!
Hvað áttu vesalings stúlkurnar að gera?
Þær fóru að forðast hana eins og verstu
plágu. Og Hanna fór til skrifara þorpsins,
lét skrifa bréf, þar sem hún útskúfaði dætr-
um sínum. Hún var ekki lengur móðir
þeirra og þær ekki dætur hennar.
Þótt þorpið væri lítið og fátækt var þó
fólk ekki látið svelta í hel þar. Gott
fólk kenndi í brjósti um Hönnu. Það færði
henni mat; súpu, lauksoð, hvítlauk, brauð
og kartöflur, yfirleitt það sem það hafði
upp á að bjóða, en það var alltaf skilið eftir
á þröskuldinum. Að fara inn hefði verið
eins og að vaða inn í ljónagryfju. Hanna
borðaði sjaldan þennan mat. Hún fleygði
honum á ruslahauginn. Slíkt fólk þrífst á
reiði sinni.
Eftir að fullorðna fólkið fór að sniðganga
hana fór Hanna að ybbast við börnin.
Drengur gekk fram hjá og Hanna þreif af
honum húfuna vegna þess að hún hélt að
hann hefði stolið perum af trénu hennar.
Perurnar voru harðar eins og grjót og
svínin hefðu ekki einu sinni getað étið
þær. Hún þurfti bara að fá átyliu. Hún laug
alltaf sjálf og þá varð hún að kalla aðra lyg-
ara. Hún fór til lögreglustjórans og ásakaði
einn um að vera falsara og annan um að
smygla vörum frá Galisíu. Hún sagði að
Hasidim fjölskyldan svívirti zarinn. Um
haustið voru ungir menn innritaðir í
herinn. Hanna yfirlýsti á markaðstorginu
að aðeins fátækir unglingar væru teknir,
þeir ríku hefðu ráð á að sleppa. Það var
reyndar satt og hvaða tilgangi þjónaði það
að hneppa alla pilta í herinn, en einhverjir
urðu að gera það. En Hanna sagðist vera
heiðarleg og hún þoldi ekki að fólki væri
mismunað. Rússnesku yfirvöldin voru
hrædd um að hún gæti orsakað uppþot,
svo henni var komið fyrir á geðveikrahæli.
Ég sá þegar komið var til að sækja hana.
Það var hermaður og lögregluþjónn.
Hanna snerist að þeim með öxi. Hún gerði
svo mikinn hávaða að allir þorpsbúar
komu þjótandi. En hún var ekki nógu sterk
til að berjast við þá. Þegar þeir voru búnir
að binda hana og troða henni upp í vagn
bölvaði hún á rússnesku, pólsku og gyð-
ingamáli. Hljóðin í henni voru verri en í
svíni, sem verið var að slátra. Hún var færð
til Lublin og sett í spennitreyju.
Ég veit ekki hvernig stóð á því en hún
hlýtur að hafa hagað sér vel á hælinu því
að innan hálfs árs var hún komin aftur
heim til sín. Það hafði fjölskylda sest að í
kofa hennar en Hanna fór þangað og rak
þau út fyrir nóttina. Daginn eftir tilkynnti
Hanna að þau hefðu rænt hana. Hún fór
inn í hús allra nágrannanna til að vita
hvort hún sæi ekki eitthvað af eigum sín-
um og svívirti alla. Henni var ekki lengur
leyft að koma í samkunduhúsið, hún fékk
ekki einu sinni að kaupa sæti við hátíðleg
tækifæri. Það kom líka að því að þegar hún
fór til brunnsins tóku allir til fótanna.
Það var hreinlega hættulegt að koma í
námunda við hana.
Hún bar ekki einu sinni virðingu fyrir
dauðanum. Og þegar Iíkvagn ók fram hjá
henni, þá hrækti hún í áttina að honum og
bað þeim látna allra bölbæna. Ef syrgjend-
ur voru af heldra fólki, þá þóttust þeir ekki
heyra til hennar, en ef þetta var einfalt al-
múgafólk, þá réðst það oft að henni og
barði hana. Svo hljóp hún um á meðal
manna, sýndi glóðaraugu og rispur eftir
þennan og hinn, sem hún tiltók. Hún
reyndi oft að kæra fyrir prestinum, en
hann lét banna henni að koma á skrifstofu
sína. Hún reyndi líka að klaga fyrir heldra
fólkinu, en það skellti við skollaeyrum.
Hanna átti því engan að nema Guð sjálfan.
Eftir því sem hún sagði sjálf, þá voru þau
bestu vinir, hún og himnafaðirinn.
En nú skuluð þið heyra. Einn af ná-
grönnum Hönnu var ökumaður, Kopel
Klotz að nafhi. Eina nóttina vaknaði hann
við hávær öskur um hjálp. Hann leit út um
gluggann og sá að hús skósmiðsins, sem
var hinum megin við götuna, stóð í björtu
báli. Hann greip vatnsfötu og skundaði til
hjálpar. En eldurinn var ekki í húsi skó-
smiðsins, það var kofi Hönnu sem var að
brenna. Hann hafði séð endurskin loganna
í gluggum skósmiðsins. Kopel hljóp til kof-
ans og sá þá að eldur var í flestu sem þar
var inni. Þetta var ekki venjulegur elds-
voði. Smálogar voru eins og á flakki, nátt-
kjóll Hönnu var logandi. Kopel reif hann af
henni og hún stóð þá eins nakin og þegar
hún fæddist í þennan heim.
Það er alvörumál ef eldur kemur upp í
Slátraragötu. Húsin eru skraufþurr, jafnvel
25.tbl. 1988 VIKAN 55