Vikan - 07.09.1989, Blaðsíða 14

VIÐTAL
Varð fyrir ofsóknum
vegna Irúar sinnar á Guð
TEXTI: SIGRÚN HARÐARDÓTTIR
MYND: EGILL EGILSSON
Sonja Haraldsdóttir heitir hún og
sagði okkur mikla örlagasögu sína
sem hún heíúr beðið í 11 ár eftir að
fá birta. Sonja er þýsk. Hún bjó í Þýska-
landi til ársins 1957 og menntaði sig sem
aðstoðarmaður lögfræðinga. Hún vann í
Þýskalandi, Noregi, Frakklandi og Banda-
ríkjunum. Hún giftist fslendingi árið 1958
og átti með honum þrjú börn og gerðist ís-
lenskur ríkisborgari. Síðan skildu þau
hjónin og Sonja flutti til Bandaríkjanna
árið 1973 en sneri svo heim til íslands árið
1976.
Sonja hefúr þá sögu að segja af viðskipt-
um sínum við sendiráð íslands í Washing-
ton, ræðismann íslands í Flórída, og utan-
ríkisráðuneyti íslands að hún fékk ekki að
flytja með sér húsgögnin sín og bílinn, hún
missti húsgögn til ræðismannsins, (hann
seldi þau og sendi henni aldrei pening-
ana), heimilisdýr barnanna, sem voru vist-
uð á dýraheimili meðan hún beið innflutn-
ingsleyfls, höfðu verið aflífúð þegar leyfið
kom, hún bað utanríkisráðuneytið að
senda sér peninga sem hún átti á spari-
sjóðsbók hér á íslandi en í staðinn keypti
ráðuneytið flugmiða handa fjölskyldunni
fýrir þá. Þeir peningar voru síðar endur-
greiddir. Þegar fjölskyldan kom til lands-
ins var þar enginn til þess að taka á móti
henni en Sonja segir sendiráðið í Washing-
ton hafa lofað því.
Þar stóð fjölskyldan á íslenskri grund,
févana, húsnæðislaus og vinalaus. Sonja
leitaði til Félagsmálastofnunar Reykja-
víkurborgar. Fjölskyldan fékk húsnæði og
fjárhagsaðstoð frá stofnuninni í fjóra mán-
uði. Sonja leitaði að vinnu en fékk hvergi
starf sem samræmdist menntun hennar.
Það háði henni að hún átti erfitt með að
skrifa íslensku, þótt hún talaði hana og tvö
tungumál til viðbótar. Hún vænti þess að
Félagsmálastofnun aðstoðaði hana við að
finna slíkt starf en það gerði stofnunin
ekki. Atvinnuleysisbætur gat hún ekki
fengið þar sem hún hafði búið í Bandaríkj-
unum og hafði þar af leiðandi ekki greitt
félagsgjöld til verkalýðsfélags hér á landi.
Eftir fjögurra mánaða tíma var fjárhags-
aðstoðinni hætt af hálfu Félagsmálastofn-
unar. Sonja var orðin andlega og líkamlega
niðurbrotin. Hún fékk hvergi sjúkrarúm
nema á Kleppi en þar dvaldi hún þar til
hún yfirgaf spítalann á eigin ábyrgð. Sonja
bað Félagsmálastofnun um að útvega
vetrarföt fýrir börnin en fékk þau ekki, svo
þau urðu að ganga í sumarfötum í vetrar-
kuldanum.
Sonja fékk síðan pláss á Heilsuhælinu í
Hveragerði og Félagsmálastofnun kom
yngsta barni hennar fyrir í dagvistun á
meðan. Eitthvað þurfti Sonja að standa í
stappi við Félagsmálastofnun á ný vegna
þess að stofnunin vildi ekki greiða kostnað
hennar við dvölina á Heilsuhælinu. Þó fór
svo að lokum að stofnunin greiddi dvöl-
ina, enda var Sonja févana. Á þessum tíma
Sonja var lokuð inni ó
Kleppsspítala og sagt hún
vœri geðveik og hœttuleg
börnum sínum vegna trúar
sinnar ó Guði og
endurfœðingu. Sonja fór
síðar í mál við ríkið vegna
þessarar frelsissviptingar
- vann málið og voru
greiddar skaðabœtur
fékk Sonja 55000 krónur á mánuði í með-
lag og mæðralaun. Þetta voru einu tekjur
hennar. Hún lifði spart, enda reykir hún
ekki og stundar ekki dansleiki.
Sumarið 1978 dró svo til tíðinda hjá
Sonju þegar Félagsmálastofnun æskti þess
að Sonja rýmdi íbúðina sem hún hafði á
vegum stofnunarinnar. Heimir Bjarnason
aðstoðarborgarlæknir kom heim til henn-
ar og ræddi stuttlega við hana, eða í 15
mínútur, og útskýrði fýrir henni, að sögn
Sonju, að hún þyrfti að rýma íbúðina fyrir
þann 15. ágúst, að öðrum kosti yrði hún
send á Kleppsspítalann.
Þann 17. ágúst kemur Sigríður Ásgeirs-
dóttir, lögfræðingur Félags einstæðra for-
eldra, til hennar og ræðir við hana. Þá kom
lögreglan á staðinn og flutti Sonju nauð-
uga á Kleppsspítala að beiðni Félagsmála-
stofnunar sem hafði sótt um forræðis-
sviptingu til dómsmálaráðuneytisins og
fengið læknisvottorð frá Heimi Bjarnasyni
um að Sonja væri haldin sjúklegri þrá-
hyggju. Sonja hafði komið 5 ára dóttur
sinni fyrir í öruggt skjól áður en synir
hennar tveir stóðu ráðalausir í mikilli
geðshræringu meðan móðir þeirra var
flutt burt. Sigríður Ásgeirsdóttir reyndi að
fá Sonju lausa en árangurslaust.
Um kvöldið og frarn á nótt urðu síðan
unglingssynir Sonju að rýma íbúðina og
stóðu þá uppi heimilislausir með dót fjöl-
skyldunnar.
Sonja dvaldi í 11 daga á Kleppsspítala.
Henni var sagt að hún væri ætluð geðveik
og hættuleg börnum sínum vegna trúar
sinnar á Guð og endurfæðingu, af því að í
því kæmi fram sjúkleg þráhyggja. Sonja
segist hafa fengið sprautu á fjórða degi við
„ranghugmyndum sínum“. Sonja komst
seinna að því að efnið í sprautunni er að-
eins notað fyrir harðsvíraða glæpamenn
og er hættulegt ófrískum konum. Hún
hafði ekki verið spurð hvort hún væri
barnshafandi. En þar sem lögfræðingur
hennar var ekki í bænum gat hún ekkert
aðhafst á móti. Hún fór í hungurverkfall og
neytti ekki matar í 7 daga. Hún neitaði allri
meðferð, enda komin á spítalann gegn
vilja sínum. Hún segir að séra Halldór S.
Gröndal, sem hafði reynst fjölskyldunni
einstaklega vel, hafi heimsótt hana og veitt
henni uppörvun og huggun. En hún er
reið yfirmönnum kirkjunnar fýrir það að
hafa látið það viðgangast að manneskja
væri flutt nauðug á geðsjúkrahús vegna
trúarskoðana sinna.
Það var svo 10. nóvember 1978 að sjálf-
ræðissviptingarmálið gegn Sonju Haralds-
dóttur féll niður og ríkið var dæmt til þess
að greiða allan málskostnað.
Sonja fór í skaðabótamál við ríkið og svo
óvenjulegt var mál þetta að dómi var frest-
að tvisvar. Garðar Gíslason dómari dæmdi
síðan ríkið til þess að greiða Sonju Har-
aldsdóttur 1,6 milljónir í skaðabætur, en
það var ekki nema brot af þeirri upphæð
sem beðið var um.
í dag vinnur Sonja hálfsdagsvinnu. Hálf-
an daginn hefúr hún notað til þess að
skrifa trúarlega bók á ensku sem ber heitið
„Matteus 24:12“.
Sonja vitnar í 9. grein mannréttindayfir-
lýsingar Sameinuðu þjóðanna sem er svo-
hljóðandi: Ekki má eftir geðþótta taka
menn fasta, hneppa þá í fangelsi, geð-
veikrahæli eða varðhald né gera útlæga.
Einnig stendur í 18. grein: Allir menn
skulu frjálsir hugsana sinna, sannfæringar
og trúar. í þessu felst frjálsræði til að
skipta um trú eða játningu og enn fremur
til að láta í ljós trú sína eða játningu, einir
sér eða í félagi við aðra, opinberlega eða
einslega, með kennslu, tilbeiðslu, guðs-
þjónustum og helgihaldi. □
14 VIKAN 18.TBL. 1989