Vikan - 23.08.1990, Side 42

EFTIR NATHANIEL HAWTHORNE
Einhverju sinni bauð hinn mjög svo
sérstaki maður Heidegger gamli
læknir fjórum virðulegum vinum sín-
um til fundar í bókaherberginu sínu.
Þetta voru þrír hvítskeggjaðir herra-
menn: Medbourne, Colonel Killigrew og Gasc-
oigne og hvíthærð eldri kona, ekkjan Wyc-
herly. Þau voru öll gamlar daprar manneskjur
sem höfðu verið ólánsamar í lífinu og þeirra
mesta ólán var að vera ekki löngu komin í gröf-
ina.
Á yngri árum var Medbourne vel stæður
kaupsýslumaður en tapaði öllu sínu á
heimskulegu braski og var nú litlu betur settur
en beiningamaður. Colonel Killigrew eyddi
bestu árunum, heilsunni og auði sínum í leit að
siðspilltum unaði er leiddi af sér ýmsa sjúk-
dóma, svo sem liðagigtina og ýmsar þjáningar
á sál og líkama. Gascoigne hafði verið al-
ræmdur stjórnmálamaður með slæmt orð á sér
en var nú fallinn í gleymsku og dá. Hvað ekkj-
una Wycherly varðar segja munnmæli okkur
að hún hafi verið mjög falleg á sínum tíma; en
nú hefur hún búið lengi í mikilli einangrun sök-
um ákveðinna hneykslissagna er fyllt höfðu
heldra fólk bæjarins fordómum í hennar garö.
Aðstæðnanna vegna er vert að nefna að hver
og einn þessara þriggja öldruðu heiðurs-
manna, Medbourne, Colonel Killigrew og
Gascoigne, var áður fyrr elskhugi ekkjunnar
Wycherly. Einhverju sinni voru þeir að því
komnir að skera hver annan á háls hennar
vegna. Áður en lengra er haldið langar mig
einungis að minnast lítillega á að Heidegger
læknir og gestirnir hans fjórir voru stundum
álitnir dálítiö skrítnir, sem ekki er óalgengt
þegar gamalt fólk á í hlut þar sem áhyggjur
þess stafa annaðhvort af nútíma vandamálum
ellegar hörmulegu minni.
„Kæru gömlu vinir," sagði Heidegger læknir
um leið og hann benti þeim á aö setjast. „Mig
langar að biöja ykkur að aðstoða mig við eina
af þessum litlu tilraunum sem ég skemmti sjálf-
um mér við hér í bókaherberginu mínu.“
Væru allar sögusagnir sannar hlyti bókaher-
bergi Heideggers læknis að hafa verið mjög
forvitnilegt. Það var illa upplýst gamaldags her-
bergi, skreytt kóngulóarvefum og þakiö fornu
ryki. Meðfram veggjunum stóðu nokkrir bóka-
skápar úr eik, í neðri hillunum voru raðir af
risavöxnum doðröntum og þykkum skræðum í
svörtu skinnbandi, ofar voru tólfblöðungar með
bókfellskápu. Ofan á miðbókaskápnum var
brjóstmynd úr bronsi af Hippokratesi. í sam-
ræmi við þekkingu sína var Heidegger læknir
vanur að ráðfæra sig við hana í öllum erfiðum
málum rannsókna sinna. f myrkasta horni her-
bergisins stóð hár og mjór eikarskápur, dyrnar
voru í hálfa gátt svo við blasti dularfull beina-
grind.
Milli tveggja bókaskápa hékk hár og rykugur
spegill í bliknuðum gylltum ramma. Á meðal
margra yndislegra sagna tengdum þessum
spegli er fræg sögnin um að sálir allra látinna
sjúklinga læknisins væru í honum og störðu
beint í andlit hans hvenær sem hann leit í þá
átt. Veggurinn öndvert í herberginu var
skreyttur með mynd í fullri stærð, af ungri
konu, klæddri í upplitað, stórfenglegt silki, sat-
ín og glitofið efni. Ásjóna hennar var jafnupplit-
uð og klæðnaðurinn. Fyrir meira en hálfri öld
var Heidegger læknir aö því kominn að kvæn-
ast þessari ungu konu en vegna einhvers
smávægilegs kvilla gleypti hún eitt lyfja elsk-
hugans og lést kvöldið fyrir brúðkaupið.
Enn er eftir aö minnast á það forvitnilegasta
í bókaherberginu, stóran og klunnalegan doðr-
ant í svörtu skinnbandi með efnismikla silfur-
spennu. Það voru engir stafir á kilinum og eng-
inn gat nefnt titil bókarinnar. En hún var talin
vera galdrabók. Einhverju sinni þegar herberg-
isþernan hafði lyft henni til þess eins að þrífa
rykið skrölti beinagrindin í skápnum, myndin af
ungu konunni steig öðrum fæti á gólfið og
nokkur hryllileg andlit gægðust fram úr spegl-
ingum; meðan ósvífið höfuð Hippokratesar lyfti
brúnum og sagði: „Láttu vera!“
Svona var bókaherbergi Heideggers læknis.
Sumarkvöldið, sem sagan okkar gerðist, stóð
lítið hringlaga borð, svart eins og hrafntinna, í
miöju herberginu. Á því var tilskorinn glervasi,
fallega hannaður og vel unninn. Milli þungra,
rósóttra, upplitaðra damaskgluggatjalda komu
sólargeislar og féllu á vasann svo að mild birta
endurkastaðist á náfölar ásjónur gamlingjanna
fimm sem sátu við borðið. Á borðinu stóðu
einnig fjögur kampavínsglös.
„Kæru gömlu vinir," endurtók Heidegger
læknir. „Get ég treyst á aðstoð ykkar við fram-
kvæmd geysilega áhugaverðrar tilraunar?“
Heidegger læknir var mjög furðulegur gam-
all herramaður. Sérviska hans hafði orðið
kjarni þúsunda stórfurðulegra sagna. Sumar
þessara sagna eru svo ótrúlegar að sannsögli
mín væri dregin í efa ef ég segi þær og ef
eitthvert brot yfirstandandi sögu gefur lesand-
anum ástæðu til að halda að um uppspuna sé
að ræða yrði ég án efa sakaður um að bera út
gróusögur.
Þegar gestirnir fjórir heyrðu lækninn tala um
væntanlega tilraun sína væntu þeir einskis
merkilegra en morðs á mús í loftpumpu,
skoðunar kóngulóarvefs í smásjá eða ein-
hverrar svipaörar vitleysu sem hann var vanur
að angra vini sína sífellt með. Án þess að bíða
eftir svari skjögraði Heidegger læknir þvert yfir
herbergið og kom til baka með stóra og
klunnalega doörantinn er bundinn var í svart
skinnband og var almennt talinn galdrabók.
Eftir að hafa losað silfurspennuna opnaði hann
bókina og dró rós út frá síðunum með svörtu
stöfunum. Eða það sem eitt sinn var rós,
grænu laufin og skarlatrauöu krónublöðin
höfðu tekið á sig brúnleita slikju og blómið
forna virtist ætla að molna í hendi læknisins.
„Þessi rós,“ sagði Heidegger læknirog and-
42 VIKAN 17. TBL. 1990