Vikan - 03.09.1992, Blaðsíða 27

VIÐ MISSTUM
ALDREI SKOPSKYNID
Taliö berst enn aö mismun
lýöræðis og einræðis komm-
únismans. Lidia lýsir því
hvernig fólki í Sovétríkjunum
var haldið í einangrun hvað
varöaði allar staðreyndir og
upplýsingar um líf og kjör á
Vesturlöndum. Stööugur á-
róður fyrir yfirburðum komm-
únismans yfir kerfi kapítalista
dundi á almenningi allt frá
vöggu til grafar. Þjóðum Sov-
étríkjanna var talin trú um að
þær mættu þakka sínum sæla
fyrir að búa við hamingju
kommúnismans í staö þess
aö þjást undir oki kapítalista
sem héldu vestrænum þjóð-
um í helgreipum harðstjórnar.
Frelsið var aðeins að finna i
Sovétríkjunum og öðrum þeim
löndum sem voru umvafin vel-
ferö leiðtoga kommúnista.
Hvernig skyldi vera að upplifa
það að þessari blekkingu var
nánast allt í einu svipt í burtu?
„Ef við hefðum vitað sann-
leikann fyrr, vitað að heimur-
inn fyrir utan væri miklu betri,
hefði verið búið að gera bylt-
ingu fyrir löngu og koma á
lýðræði að vestrænni fyrir-
mynd. Það er alveg ótrúlegt
aö skyldi vera hægt að halda
okkur svona lengi í greipum
lyginnar. Ég hugsa mikið um
það hvernig þetta var hægt. í
Sovétríkjunum býr gáfað og
vel menntað fólk. Við gátum
smíðað geimför og staðið að
merkum vísindalegum upp-
götvunum. Hvers vegna var
hægt að halda okkur í and-
legu fangelsi allan þennan
tíma? Það var vegna þess að
fólkið fékk ekki að velja sjálft
hvað það las, hlustaði á í út-
varpi eða fylgdist með í sjón-
varpi. Allar upplýsingar voru
skammtaðar að ofan.
Samt fundum við að það
var ýmislegt að og kerfið kom
oft fáránlega fyrir sjónir. Við
misstum aldrei skopskyniö og
gerðum okkar á milli óspart
grín að mörgu í stjórnarfarinu.
Hins vegar var eins og okkur
þætti ógerningur að breyta
kerfinu eða bylta því enda átti
þetta að vera það besta sem
boðiö væri upp á í heiminum.
Ég veit ekki hvort ég á að
hlæja eða gráta þegar ég
hugsa um þetta,” segir Lidia
og gerir hvort tveggja í senn.
„Þrátt fyrir ofstjórn komm-
únista var lífið ekki tómur
harmleikur. Mér fannst gaman
að lifa sem unglingur. Það
voru góðir skólar og mikið lagt
upp úr að menntun. Rússar
lesa gríðarlega mikið þótt úr-
valið af lesefni hafi auðvitað
ekki jafnast á við það sem er
á Vesturlöndum. íslendingar
segjast lesa mikið en Rússar
lesa miklu meira. í vinnunni
les fólk í kaffitímanum, það
les í strætisvögnum, lestum
og raunar hvar sem því verð-
ur við komið - klassísk rit
þekktra sovéskra höfunda
jafnt sem eitthvert léttmeti.
Núna er farið að þýða vest-
ræna höfunda og fólk bíður í
röðum eftir að kaupa þessar
bækur. Ég las ekki Gulagið
eftir Solzhenítsyn fyrr en ég
kom til íslands og það hafði
svo mikil áhrif á mig að óg
svaf ekki dúr nóttina eftir.”
KONURNAR RÁÐA
Við förum að tala um stöðu
konunnar í Rússlandi. Lidia
fer ekkert í launkofa með að
það séu konurnar sem haldi
uppi þjóðfélaginu þótt karl-
menn hafi jafnan verið hæst-
ráðandi í Flokknum.
„Það getur vel veriö að
rússneskar konur séu ráðríkar
en þær verða að vera það.
Konurnar bera ábyrgð á heim-
ili og börnum og þurfa samt
að vinna eins og hestar enda
veitir ekki af þegar litiö er til
þess að lágmarkslaun eru um
fimm hundruð rúblur á mánuði
en hálfur lítri af mjólk kostar
átján rúblur. Karlarnir horfa
bara á vandamálin og fá sér
svo vodka til að gleyma þeim.
Við þurfum að hafa umsjón
með öllu sem máli skiptir. Ég
var gift á sínum tíma og eign-
aðist dóttur með manninum
mínum en svo sagði ég hon-
um bara að fara, ég kæmist
miklu betur af án hans.
Konur í Rússlandi leggja
mikið upp úr því að vera
hreinar og vel til hafðar. í
Kurgan - og þá er ég að tala
um borgina sem ég bjó í - er
oft erfitt að fá heitt vatn mán-
uðum saman. Neysluvatnið er
líka svo mengað að fyrst þarf
að geyma vatn úr krana í sól-
arhring og sjóða það síðan
svo það sé nothæft til drykkjar
eða við matargerð. Við látum
slíkt samt ekki á okkur fá og
viljum vera hreinar og líta vel
út. Karlmenn leggja minna
upp úr því.
Rússneska konan er miklu
sjálfstæðari en karlmaðurinn
og allt tal um jafnrétti kynj-
anna hér er eitthvað sem ég
skil ekki. Konur í Rússlandi
hafa ekki bara sömu laun og
karlmenn fyrir sömu vinnu
heldur hafa þær oft hærri laun
af því að þær eru hæfari í
starfi. Það erum viö sem þurf-
um að hafa frumkvæðið á
flestum sviðum.”
Nú er Óskari dillað, þá hann
hlustar á konu sína, segir að
þetta séu orð að sönnu. í húsi
þeirra hafði lengi staðið til að
smíða stiga upp á loftskörina
en Óskar jafnan hummað það
fram af sér. Hann brá sér svo í
sund einn góðan veðurdag og
þegar hann kom heim var
stiginn tilbúinn. Lidia hafði tek-
ið til hendi og rekið saman
stiga meðan Óskar þreytti
sundtökin.
FASISTAR SLÆMIR EN
KOMMÚNISTAR VERRI
Talið berst nú vítt og breitt um
lífið í Sovétríkjunum undir
stjórn kommúnista og Lidia
talar hörðum rómi um þær
blekkingar sem fólkið var beitt.
„í hvers konar leikhúsi lifði
ég eiginlega? Foringjar
Flokksins sögðu eitt í dag og
annað á morgun. Það var
aldrei hægt að treysta neinu
sem frá þeim kom. Það verð-
ur allur heimurinn að skilja
hvað kommúnistar gerðu
hræðilega hluti svo þetta end-
urtaki sig ekki. Þeir drápu
fjölda fólks, lokuðu saklausa
inni í fangelsum eða geð-
veikrahælum fyrir það eitt að
hugsa sjálfstætt. Fasistar voru
slæmir en kommúnistar miklu
verri. Fasistar fóru ekki í laun-
kofa með það sem þeir vildu.
Kommúnistar töluðu fallega
en voru alltaf með rýtinginn
uppi í erminni, lugu, sviku og
myrtu. Þeir hafa framið miklu
verri glæpi en nasistar og fas-
istar.
Þetta er hræðilegur sann-
leikur og mjög erfitt fyrir
marga að kyngja þessu, eins
og fyrir móður mína sem er
oröin sjötug og var alltaf
sannfærð um að sovéska
kerfið væri það besta f heimi.
Nú stendur hún frammi fyrir
sannleikanum og spyr hvað
hafi komið fyrir.
Fólk á Vesturlöndum má
ekki rugla leiðtogum kommún-
ista saman viö þjóðirnar sem
byggja fyrrum Sovétríki. Fólk-
ið sjálft er gott og friðsamt en
það var kúgað af glæpamönn-
um. Það á mjög erfitt núna og
margir hafa ekki einu sinni
nóg að borða en það er ekki
lýðræðinu að kenna heldur
því að kerfi kommúnismans
var búið að koma öllu í þrot.
Það tekur mörg ár að bæta
fyrir öll mistökin en rússneska
þjóðin er kjarkmikil og henni
mun takast aö komast yfir erf-
iðleikana svo lengi sem
kommúnistar komast ekki til
valda aftur. Mér finnst gott að
búa á íslandi en hluti af hjarta
mínu er ennþá í Kurgan og
hjá fólkinu mínu þar," sagði
Lidia Einarsson að lokum. □
▲ Óskar
og Lidia
búa i
snotru
húsi i
miöju
Kapellu-
hrauninu í
nágrenni
Hafnar-
fjaröar.
HAFNARSTRÆTI 15
REYKJAVÍK • SÍMI 13340
18.TBL. 1992 VIKAN 27