Vikan - 15.07.1993, Page 39

Viðtal viS Ólaf Pálsson og Dóru Hjartar í Kaliforniíu
Það er ótrúlegt að þrátt
fyrir að íslendingar séu
aðeins um tvö hundruð
og fimmtíu þúsund talsins
virðist vera sama hvar drepið
er niður fæti á jarðarkringl-
unni, alltaf er svo og svo
mikið af íslendingum innan
seilingar. Lengi vel sótti
landinn mest til Kaupmanna-
hafnar og Norðurlandanna og
það voru einu staðirnir þar
sem um verulegt strandhögg
var að ræða. Ástæður þessa
eru eðlilega nýlendusam-
bandið við Dani og skyldleiki
við þær þjóðir sem næst
okkur búa.
Heimurinn virðist alltaf vera
að minnka fyrir tilstuðlan
tækninýjunga eins og gervi-
hnattasjónvarps, símbréfa og
þéttriðnara samgöngunets. Af
þeim sökum meðal annars fer
„íslendinganýlendum" fjarri
heimahögunum sífjölgandi og
þær fara jafnframt stækkandi.
Þetta fólk er af mismunandi
sauðahúsi eins og gengur en
í fyrsta þjóðfélagshópnum -
ef hægt er að kalla hann það
- sem á þessari öld nam land
í vesturálfu, voru ungar konur
sem giftust hermönnum er
gistu landið á stríðsárunum.
Nú eru liðin tæp fimmtíu ár frá
stríðslokum og sumar
þessara kvenna eru látnar,
aðrar virðast þau samfélög
sem þær fluttu til hafa gleypt
og töluverður fjöldi hefur flust
aftur til gamla Fróns. Ennþá
skýtur samt einhverjum þeirra
upp á samkomum í ís-
lendinganýlendunum erlendis
og sumar eru virkar í því
félagsstarfi.
Næsta holl afkomenda
Ingólfs til að reyna fyrir sér á
fjarlægum slóðum flúði
kreppu og kulda í kringum
1968 og margt af því fólki lét
ekki staðar numið fyrr en í
Eyjaálfu. Sá hópur íslendinga
erlendis sem er stærstur um
þessar mundir eru námsmenn
en þeir eru eins og farfuglarnir
og taka sér yfirleitt ekki
varanlega búsetu á erlendri
grund. Miklar breytingar eru í
gangi í sambandi við
lánamálin svo að búast má
við að þessi hópur minnki á
næstu árum. Þá virðist
hráslaginn og smæð landsins
verka hvetjandi á ævintýraþrá
margra sem þar búa og það
fólk skipar óskilgreindan
afgangshluta þess hóps sem
tekur sér búsetu erlendis.
Viðhorf þess til lands og
þjóðar er misjafnt. Sumir
elska ísland og allt sem
íslenskt er og eru stoltir af
þjóðerni sínu. Aðrir eru
beyskir yfir slæmu efnahags-
ástandi, hrjóstrugu landi og
smáborgarahætti þjóðarinnar
sem þar býr. Þeir vilja
einungis senda því fingurinn
svo notað sé orðtak sem
skilst alls staðar fyrir tilstuðlan
amerískrar kvikmyndamenn-
ingar.
Núna eru starfrækt tvö
íslendingafélög í Kaliforníu,
eitt í suðurhlutanum og annað
í norðurhlutanum. Kalifornía
er um það bil þrisvar sinnum
stærri en ísland að flatarmáli
og loftslagið hér hefur mikið
aðdráttarafl fyrir frostbarða
Frónverja. Undirritaður er
meðlimur f íslendingafélagi
sunnanmanna en nýlega
hugðist hann heimsækja
norðurhlutann og hringdi því í
Ólaf Pálsson, formann
félagsins þar. Ólafur tók
erindinu vel og bauð mér að
staldra við á heimili sínu og
eiginkonu sinnar, Dóru
Hjartar, í Los Altos Hills í
Silicon-dalnum rétt sunnan
við San Francisco. Vega-
lengdin frá Los Angeles er
svipuð og frá Reykjavík til
Egilsstaða en ferðin tók mig
skemmri tíma en ég ætlaði
því hraðbrautin upp eftir (
gegnum frjósama akrana og
vínræktarhéruðin var greið-
fær.
Ég ek inn í glæsilegt einbýl-
ishúsahverfi og finn fljótlega
póstkassa við vegkantinn,
merktan Palsson. Það er
enginn heima þegar ég kveð
dyra nema stór köttur sem
greinilega er kominn á efri ár.
Hann lætur fara vel um sig í
góða veðrinu. Ég spjalla bara
við hann til að byrja með og
við slöppum af við borð undir
sólskýli fyrir framan húsið á
meðan ég jafna mig eftir
keyrsluna. Ólafur rennir í
hlaðið skömmu síðar, við
heilsumst og hann býður mér
inn. Hann fer beint inn í
eldhús og skrúfar nokkrar
skrúfur í eldhúsinnréttinguna
og það eru greinilega miklar
framkvæmdir í gangi í húsinu.
Hann segist vera í vand-
ræðum með iðnaðarmennina
sem eiga að vera búnir að
skila verkinu fyrir löngu. Þeir
hafa líka lagt gólfið skakkt og
Ólafur segir að ekki séu eins
vönduð vinnubrögð hjá hand-
verksmönnum hér og á ís-
landi.
Við förum inn í stofuna sem
ber vott um snyrtimennsku og
að hér búa fagurkerar því
mikið er af fallegum munum
og húsgögnum auk þess sem
málverk þekja veggina. Lítil
Kjarvalsmynd grípur augað en
Ólafur leiðréttir mig og segir
verkið vera eftir Dóru sem
kemur í þann mund inn úr
dyrunum. Hún tekur athuga-
semd minni hóflega og gerir
lítið úr listamannshæfileikum
sínum. Sem betur fer gerði ég
mig ekki að algjöru fífli við
samlíkinguna því fleiri en ég
hafa eignað Kjarval myndina.
Dóra ber fram drykki handa
okkur og er ræðnari en Ólaf-
ur. Það verður mér einhvern
veginn alltaf eðlilegast að
spyrja viðmælendur mína
erlendis fyrst hvernig standi á
því að þeir séu staddir svona
langt frá heimaslóðunum (ég
er með heimþrá). Dóra segir
að Ameríkuævintýri sitt hafi
byrjað eftir að fyrrum eigin-
maður hennar, Eysteinn Þórð-
arson, hafi keppt í alpa-
greinum á vetrarólympíuleik-
unum 1960 í Squaw Valley.
„Ég var ekkert spennt fyrir
hugmyndinni fyrst - að kveðja
ættingja og vini - en hann
vildi endilega prófa þetta svo
ég sló til. Við lögðum af stað
ásamt Gunnari, tveggja ára
syni okkar, og með þúsund
dollara í vasanum. Þetta var i
júlí 1960 og við keyrðum þvert
yfir Bandaríkin. Það var
„EFTIR AÐ HAFA VERIÐ
HÚSMÓÐIR í TUHUGU OG ÞRJÚ
ÁR VAR GOTT AÐ SJÁ AÐ ÉG
GÆTI GERT EITTHVAÐ ANNAÐ."
hræðilegt því hitinn var svo
mikill og bilarnir ekki loftkældir
í þá daga. Við settumst í
fyrstu að í Berkley sem er rétt
austan við San Francisco og
Eysteinn fékk vinnu sem
tæknifræðingur og stundaði
skíðakennslu um helgar en ég
var heimavinnandi með
drenginn. Við skruppum heim
í eitt ár 1964-1965 og eignuð-
umst annan son, Leif Egil.
Leiðin lá fljótlega út aftur og
þá fluttum við til Palo Alto þar
sem ég bjó þangað ti! við
fluttum í þetta hús fyrir um
ári.“
Ólafur grípur nú fram í og
minnir Dóru á að hún hafi
farið aftur til íslands 1974.
Hún viðurkennir að það sé
rétt, hún hafi þá starfað hjá
markaðssviði Flugleiða í eitt
og hálft ár.
„Við skildum síðan 1981 og
tíminn þar á eftir var mjög
erfiður. Ég var vön að vera
heimavinnandi og hafði aldrei
verið á bandaríska vinnu-
markaðnum. Ég tók það til
bragðs að læra ferðaskrif-
stofustörf en komst fljótlega
að því að tekjurnar voru litlar
svo ég venti mínu kvæði í
kross og fór út í fasteignasölu.
Markaðurinn var í lægð þegar
ég byrjaði í þessu og næstu
tvö árin erfið því það var
hálfgerð kreppa í bandarísku
efnahagslífi og vextir háir. Ég
notaði samt tímann vel og
tileinkaði mér alla þá þekk-
ingu og reynslu sem starfið
krefst þannig að ég var vel
undir það búin þegar hjólin
fóru að snúast.
Það var svolítið fyndið að
ég skrapp heim á þessum
tíma og heyrði þá í útvarpinu
auglýsta hópferð til Kyrra-
hafsstrandar Bandaríkjanna
og Kanada með Samvinnu-
ferðum. Mér lék forvitni á að
kynna mér þetta betur og fór
á skrifstofuna í þeim erinda-
gjörðum. Þá er mér boðið að
verða leiðsögumaður í
ferðinni og að íhuguðu máli
ákvað ég að taka því boði. Ég
hitti síðan hópinn í Vancouver
í Kanada. Við ferðuðumst
suður á bóginn og skoðuðum
hvert náttúruundrið á fætur
öðru en þetta fólk var komið til
að skoða en ekki bara til að
sleikja sólina. Þetta var
skemmtilegur hópur víðs veg-
ar af landinu en sumir alls
óvanir að vera á fínum hótel-
um. Ekki var laust við að
starfsfólk hótelanna ræki upp
14.TBL. 1993 VIKAN 39
TEXTIOG UÓSM.: LOFTURATLIEIRÍKSSON