Vikan - 21.03.1994, Blaðsíða 40

KVIKMYNDIR
samkynhneigða og alnæmis-
sjúka lögfræðing, Andrew
Beckett, en Denzel Wash-
ington leikur lögfræðinginn
Joe Miller sem tekur að sér,
að vísu eftir nokkurt hik, mál-
flutning í skaðabótamáli á
hendur lögfræðifyrirtækinu.
Lögfræðingarnir tveir eru í
grundvallaratriðum og að
bakgrunni mjög ólíkir. And-
rew Beckett berst fyrir mann-
orði sínu, lífi og réttlæti með-
an Joe Miller, gagnkyn-
hneigður, tekst á við sína
eigin fordóma og ótta gagn-
vart samkynhneigðu fólki.
FJÖGURRA ÁRA
HUGMYND
Hugmyndin að gerð þessar-
ar myndar kviknaði fyrir fjór-
um árum síðan en þá, ekki
síður en nú, þótti mönnum
heldur hljótt fara um alnæmi
í Hollywood þrátt fyrir að fjöl-
margar kvikmyndastjörnur
og aðrir, sem tengdust kvik-
myndaiðnaði, hefðu fallið í
valinn fyrir tilverknað
alnæmisveirunnar. Leikstjór-
inn, Jonathan Demme, og
höfundur handrits, Ron
Nyswaner, lentu í miklum
hremmingum við undirbún-
ing að gerð myndarinnar og
það ekki að ástæðulausu.
Það var í þeirra valdi að
gera mynd sem þyrfti að
marka hugsanlegan spor-
baug fyrir aðrar myndir um
þetta viðkvæma yrkisefni.
Fram að þessu hefur ekki
verið fjallað um alnæmi í
kvikmynd á þennan hátt og
því mikils um vert að vel tak-
ist til. Sem sagt: Ef myndin
slær I gegn verður auðveld-
ara fyrir aðra að koma með
myndir í kjölfarið um alnæmi
en ef hún „floppar" er hætt
við að öll sund lokist.
Helsti áhrifavaldurinn er
fólginn í hinum geysilega
ótta gagnvart alnæmi. En
það er einmitt þessi mikla
hræðsla sem eykur gildi
myndarinnar um leið og hún
gerir alla kynningarstarfsemi
erfiðari.
HRÆÐSLA
LEIKSTJÓRANS
Hver og einn þarf að fást við
þessa hræðslu í sjálfum sér
með einhverjum hætti. Oft
þarf eitthvað úr þersónuleg-
um reynsluheimi okkar hvers

og eins að gerast til þess að
við nálgumst þær óvæntu
aðstæður á okkar eigin fors-
endum. Og það var einmitt
slíkt atvik sem kveikti áhuga
leikstjórans og framleiðand-
ans Jonathans Demme.
Demme er giftur fjöl-
skyldumaður og gagnkyn-
hneigður. Eiginkona hans
hafði á skólaárum sínum
kynnst góðum manni, Juan
Botas, sem var samkyn-
hneigður. Á síðari árum tók-
ust ágæt kynni með Demme
og Botas sem greindist með
alnæmi. Þetta átti eftir að
hafa djúþstæð áhrif á leik-
stjórann einkum þegar fyrstu
sjáanlegu einkennin fóru að
gera vart við sig hjá Botas.
Juan Botas sótti samkom-
ur alnæmissjúklinga og þar
komst hann að því að sjúk-
dómnum fylgdi eiginlega fullt
starf. Þarna kynntist hann
meðal annarra leikaranum
Daniel Chaþman sem átti
eftir að koma dálítið við sögu
við gerð myndarinnar. Botas
komst einnig að því að með-
al alnæmissjúkra ríkir ein-
stök kímnigáfa og virðuleiki
sem ekki síst má rekja til
álagsins og lífsreynslunnar
sem fylgir því að lifa svo að
segja á grafarbakkanum,
milli vonar og ótta frá degi til
dags.
Hann gerði sér þegar
grein fyrir því að hér væri á
ferðini prýðisgóður efniviður
fyrir Demme. Leikstjórinn var
honum sammála. Hann sá
fljótlega að hann langaði til
að gera kvikmynd um al-
næmi.
DAVÍÐ OG GOLÍAT
Þegar hér var komið sögu
hafði Demme samband við
Nyswaner með handrits-
gerðina í huga. Þeir reyndu
að gera sér einhvers konar
söguþráð í hugarlund og all-
nokkrar hugmyndir skutu
upp kollinum. Vandamálið
var einkum það að kvik-
myndir um sjúkdóma hafa til-
hneigingu til að njóta lítilla
vinsælda. Þær myndir, sem
fjallað hafa um fólk sem þarf
að kljást við illvíga sjúkdóma
og ganga vel, gera það
vegna þess að undirtónninn
er einhver allt annar. Þeir
Demme og Nyswaner leit-
uðu að réttum undirtón.
Barátta fyrir réttlæti. Hvað
er ákjósanlegri undirtónn
þegar alnæmi er annars
vegar? Nyswaner fann þetta
svar í fréttunum. Clarence B.
Cain var aðstoðarmaður hjá
undirdeild lögfræðifyrirtækis
í Fíladelfíu í Bandaríkjunum.
Hann hafði verið rekinn frá
fyrirtækinu tveimur vikum
eftir að hann sagði yfirmönn-
um sínum frá því að alnæmis-
veiran hefði fundist í líkama
hans. Cain höfðaði skaða-
bótamál og fékk sér dæmdar
sem svarar til tæpra ellefu
milljóna króna í bætur. Þetta
var í apríl árið 1990.
Lykilorð: Davíð og Golíat.
Lykilorðin sem Demme hafði
beðið eftir.
VANDRÆDI
HÖFUNDANNA
Þeir Nyswaner og Demme
lokuðu sig inni við hug-
myndasmíð að handriti. Þar
tókust á alls kyns hugmyndir
um það til dæmis hvernig
ætti að leiða áhorfendur inn í
söguþráð myndarinnar.
Lausnina fundu þeir í því að
láta mann, sem getur verið
fulltrúi fyrir hinn gagnkyn-
hneigða og fordómafulla
meirihluta, verja þann sem
flokkast sem fulltrúi hins for-
dæmda minnihluta, homm-
anna.
Og í einangrun sinni
þurftu leikstjórinn og hand-
ritshöfundurinn ekki síst að
gera upp sínar eigin skoðan-
ir og fordóma. Þannig er
nefnilega mál með vexti að
Nyswaner, sem er 37 ára, er
samkynhneigður og hefur
verið í sambúð nokkuð lengi
með öðrum karlmanni. Þeir
Demme þurftu því ekki síst
að finna samskiptum sínum
farveg og undir niðri tók það
dálítið á taugar þeirra. En
báðir voru annars svo með-
vitaðir, uþþlýstir og allt sem
þeir gerðu svo ofboðslega
viðurkennt að útkoman hefði
aldrei gengið.
Nú er ekki gott að segja
hvort yfirvofandi dauði góð-
vinar Demmes, Juans Bot-
as, gerði það að verkum að
leikstjórinn vildi ekki láta
neinn deyja í myndinni.
Demme heldur því á hinn
bóginn sjálfur fram að hann
hafi viljað láta söguna gefa
þá von að dauðinn þurfi ekki
að vera óumflýjanlegur. Bot-
as las handrit að því hvernig
söguhetjan í myndinni fór í
gegnum þessi erfiðu veikindi
og kom út úr þeim verulega
skemmd - en á lífi.
„Þetta geturðu ekki notað,“
sagði Botas við Demme,
„þetta er algert rugl!“ Þannig
tók Botas úr handritinu ýms-
ar fjarstæðukenndar hug-
Ijómanir þeirra félaga og skil-
aði oft og tíðum aukinni
kímnigáfu í handritið í stað-
inn. „Hann var aldrei fyndn-
ari en einmitt meðan hann
var veikur,“ er haft eftir
Demme í kvikmyndatímari-
tinu Premier.
LÖMBIN ÞAGNA
Ýmisleg fleiri vandræði röt-
uðu inn á borð til þeirra
Nyswaners og Demmes
meðan þeir störfuðu að
handritsgerðinni og sam-
hliða því starfi skilaði
Demme af sér myndinni
Lömbin þagna. Þar kemur til
skjalanna Jame nokkur
Gumb, slunginn náungi í
saumaskap, fjöldamorðingi
sem gengur um heimili sitt í
kvenfötum og virðist aðhyll-
ast aðra kynhneigð en meiri-
hluti karla.
Ýmis samtök samkyn-
hneigðra túlkuðu Jame
Gumb með þessum hætti og
stóðu fyrir miklum mótmæla-
aðgerðum. Sjálfur segist
Demme ekki hafa orðið fyrir
miklum áhrifum sökum
þeirra mótmæla, ekki að
öðru leyti en þvi að þá hafi
hann gert sér betur grein fyr-
ir því ofbeldi sem samkyn-
hneigðir þurfa að sæta. En
Gumb hafi ekki, að minnsta
kosti frá sínum bæjardyrum
séð, verið hommi.
Þessi viðbrögð homma
hafa gert það að verkum að
sumir sjá Philadelphia sem
einhvers konar afsökunar-
beiðni af hálfu Demmes.
Hann segir svo ekki vera en
þeir, sem vilji líta þannig á
málin, megi gera það fyrir
sér.
„Við reyndum að gera
okkur grein fyrir ábyrgð okk-
ar gagnvart hommum, okkur
sjálfum sem listamönnum og
sem skemmtikröftum gagn-
vart almenningi. Stundum
hélt ég að við værum að
færast of mikið í fang og þá
40 VIKAN 3. TBL. 1994