Vikan - 15.03.1999, Blaðsíða 58

Leikhússpjall Svölu Arnardóttur og Artliúrs Björgvins
Arthúr: Þó að þetta
leikrit Steinbecks sé
samið fyrir um sextíu
árum og gerist í Suður-
Kaliforníu finnst mér það
alveg ótrúlega nálægt
okkur í tíma og rúmi.
Maður hefur á tilfinning-
unni að maður geti rekist
á þá Lenna og Georg, aðalpersón-
ur verksins, í hvaða íslenska sjáv-
arþorpi sem er. Ekki bara vegna
þess að þeir eru farandverkamenn,
heldur fyrst og fremst af því að
þeir eru svo vel gerðir og lifandi
karakterar. Þeir eru að mínum
dómi gott dæmi um karaktersköp-
un í skáldskap eins og hún gerist
best.
Svala: Einmitt. Og það er ekki
Mýs og
menn eftir
John Stein-
beck / sýnt í
Loftkastalan-
um. íslensk
þýðing: Ólafur
Jóhann Sig-
urðsson; leik-
stjóri: Guðjón
Pedersen; leik-
mynd og
búningar:
Vytautas Nar-
butas; lýsing:
Lárus Björns-
son; tón-
list/leikhljóð:
Egill Ólafsson;
aðalhlutverk:
Jóhann Sig-
urðarson,
Hilmir Snær
Guðnason,
Guðmundur
Ólafsson o.fl.
bara vegna þess hvað þeir eru
áhugaverðir sem einstaklingar,
heldur teflir Steinbeck þeim líka
mjög skemmtilega saman sem
andstæðum. Þeir eru ekki bara
gjörólíkar manngerðir, heldur eru
þeir líka mjög andstæðir í útliti:
annar lítill, grannur og skarpleitur,
hinn stór og mikill eins og bangsi.
Þessar andstæður koma vel út á
sviði.
Arthúr: Svona tvíeyki eru jú vel
þekkt, bæði í bókmenntum og
kvikmyndum. Ég hef t.d. frá
blautu barnsbeini verið mikill að-
dáandi þeirra félaga Gög og
Gokke, en þeir eru einmitt gott
dæmi um tvíeyki af þessu tagi. Að
vísu er samband þeirra svolítið
öðru vísi, því sá feiti er allur á lofti
og þykist hafa vit fyrir hinum, en
þegar upp er staðið er horkrang-
inn yfirleitt klókari. Það skiptir þó
ekki öllu máli; útkoman verður
jafn grátbrosleg eftir sem áður.
Frábær karaktersköpun
Svala: Það er óhætt að segja að
félagarnir Lenni og Georg og sam-
band þeirra séu helstu burðarbitar
verksins. Þess vegna veltur allt á
því að þetta samband lifni á svið-
inu. Og það gerist svo sannarlega í
sýningunni í Loftkastalanum. Þeir
Jóhann og Hilmir Snær eru hreint
frábærir í hlutverkunum. Mér
finnst leikur þeirra einhver allra
besta karaktersköpun sem ég man
eftir í íslensku leikhúsi á seinni
árum. Þeir eru algjörlega gegnum-
heilir og hundrað prósent öruggir í
því sem þeir eru að gera.
Stórleikur Jóhanns
Arthúr: Ég er að mörgu leyti
sammála því. Að vísu fannst mér
Hilmir Snær í byrjun svolítið ung-
æðislegur í hlutverk Georgs, en
honum tókst samt fljótlega að
eyða þeirri tilfinningu, enda er
hann einfaldlega þvílíkur stólpa-
leikari að áhorfendur hætta að
setja svoleiðis lagað fyrir sig. Þó
verður að segjast að Jóhann Sig-
urðarson er algjör senuþjófur í
sýningunni. Ég man sjaldan eftir
því að leikari næði jafn sterkum
tökum á áhorfendum og hann ger-
ir, og það - að því er virðist - alveg
áreynslulaust. Ég var ekkert hissa
á því að þú skyldir sitja í táraflóði
hálfa sýninguna; Jóhann túlkar
þroskahefta bangsann Lenna ein-
faldlega af svo mikilli einlægni að
það væri dauður maður sem ekki
hrifist með.
Svala: Já, ég var í hreinustu
vandræðum með að halda aftur af
grátnum, ekki síst þegar Lenni var
að biðja Georg að segja sér frá
draumum þeirra félaga um fram-
tíðina. Það var ekki bara fram-
sögnin, heldur allt látæðið og lík-
amsburðirnir sem gerðu það að
verkum að túlkun Jóhanns var al-
gjörlega ógleymanleg. Það er gam-
an að sjá svona stórleik á íslensku
leiksviði.
Arthúr: Þó að hlutverk Lenna
og Georgs skipti auðvitað mestu
máli, þá má samt ekki gleyma því,
að leiksýning er alltaf í eðli sínu
hópvinna. Og það verður að segj-
ast að flest smærri hlutverk eru yf-
irleitt trúverðug og vel út pæld.
Það á t.d. við um hlutverk Whits
sem Kjartan Bjargmundsson leik-
ur, auk þess sem mér fannst Helgi
Björnsson og Sigurþór Albert
Heimisson komast einstaklega vel
frá sínu. Og þá má ekki gleyma
Guðmundi Ólafssyni sem var
hreint óborganlegur í hlutverki
Candys, ekki síst þegar hann missti
hundinn sinn. Þá var hann alveg
með salinn í vasanum.
Svala: Þetta atriði sem þú nefnir,
þegar hundur Candys deyr, er að
mínu viti gott dæmi um afskaplega
örugga og næma leikstjórn. Þarna
tekst Guðjóni Pedersen beinlínis
að mjólka augnablikið, kreista úr
því hvern dropa; með því að nota
þögnina hárrétt tekst honum að
undirstrika kyrfilega sársauka og
niðurlægingu Candys. Þetta tekst
honum líka oft með hreyfingum
leikaranna og staðsetningu þeirra
á sviðinu, eins og t.d. þegar hann
lætur Lenna og Georg snúa sér
beint að áhorfendum.
Arthúr: Þarna ertu kannski
komin að kjarnanum í galdri góðr-
ar leiksýningar: því sem við gætum
kallað „texta án orða“, þ.e.a.s. allt
það sem persónurnar segja án þess
að nota orð. Og þessi „undirtexti“
er ákaflega vel unninn í sýning-
unni á „Mýs og menn“, sem er
fyrst og fremst sköpunarverk leik-
stjórans. Það er ástæða til að óska
Guðjóni Pedersen til hamingju
með árangurinn. Hann hefur sett
skýrt og greinilegt „höfundar-
mark“ á þessa sýningu.
Svala: Og svo að við höldum
þessu skjalli áfram, þá var tónlist
Egils Ólafssonar líka mjög vel
heppnuð. Hún var látlaus, en und-
arlega seiðandi og myndaði
þannig mjög grípandi stemmningu
í sýningunni. Sviðsmynd og lýsing
voru líka í „harmóníu“ við efnið.
Arthúr: Ég held að við þurfum
varla að taka það fram að þetta
var eftirminnileg sýning. Kannski
ein af þeim fáu sem virka á mann
eins og „sálarhreinsun", eða það
sem Grikkirnir kölluðu „kathars-
is“, svo að maður slái nú svolítið
um sig með menningarsögunni.
58 Vikan