Vikan - 14.06.1999, Qupperneq 53

Hverju svarar lœknirinn ?
Þorsteinn Njálsson, læknir,
lofaði að svara spurningum
18 ára stúlku um tíðaverki
og miklar blæðingar í þessu
blaði. Hér koma svör hans:
Sæl aftur átján ára,
Miklar blæðingar eru al-
geng kvörtun hjá konum. Við
erum þá að tala blæðingar
sem eru meiri en eðlilegt get-
ur talist, að konan þarfnist
bæði binda og tappa, því
blæðingarnar eru stundum
svo miklar að bindin ein duga
ekki. Þessu geturfylgt þreyta
og spenna. Það er mikilvægt
að byrja á því að fá greiningu
hjá lækni áður en gripið er til
annarra ráða. Orsakir fyrir
miklum blæðingum geta verið
raskað hormónajafnvægi, en
geta auk þess verið sýking í
leginu eða bandvefsæxli
(góðkynja). Miklar blæðingar
geta einnig verið vegna fóst-
urláts. Orsakir eru einstak-
lingsbundnar og auðvitað
veist þú eða hefur hugmynd
um hvort þú gætir hafa náð
þér í sýkingu eða ekki gætt
að getnaðarvörnum. Sem
sagt, byrjið alltaf fyrst á að
leita læknis til að fá greiningu.
Ef engar skýringu er að finna
við skoðun og blóðrannsókn
má grípa til ýmissa ráða til að
draga úr blæðingum. Algengt
er að læknar bjóði konum að
fara á getnaðarvarnarpilluna
en hún dregur yfirleitt úr
blæðingum og gerir þær
reglulegar, enda býr hún til
tíðahring. Einnig ertil lykkja
sem komið er fyrir í leginu og
dregur úr blæðingum. Yfirleitt
mæla læknar ekki með lykkj-
unni hjá svona ungum kon-
um. Ástæður þess eru marg-
ar, s.s. meiri sýkingarhætta
en hjá eldri konum og tíðari
„lykkjuföll", þ.e. getnaðar-
vörnin bregst, þú verður
ófrísk þrátt fyrir það að lykkja
sé notuð. í mínum sjúklinga-
hópi mæli ég yfirleitt ekki með
lykkjunni fyrr en við 26-27 ára
aldur, en á þessu eru undan-
tekningar sem læknir og
skjólstæðingur hans taka þá
tillit til í einstaka tilvikum. Til
eru margvíslegar ráðlegging-
ar sem geta gagnast konum
að því gefnu að allt hafi verið
eðlilegt við skoðun hjá lækni.
Þessar ráðleggingar má m.a.
finna í bókinni Lækningabók
heimilanna sem kom út fyrir
síðustu jól. Þar er fjallað um
m.a. smáskammtalækningar
sem ég veit að geta virkað
mjög vel (t.d. Pulsatilla).
Margir hafa trú á að rétt
mataræði hafi góð áhrif og
nálastungur og þrýstipunkta-
meðferð virðast gagnast örð-
um. Hvet ég konur til að lesa
sér til um þetta og prófa sig
áfram.
Tíðaverkir
í bréfi þínu um daginn
gastu þess neðanmáls að þú
hefðir mikla blæðingaverki,
nokkuð sem er vissulega al-
gengt. Ákveðin óþægindi telj-
ast eðlileg meðan blæðingar
vara. Verkirnir geta verið eins
og krampi og mjög sárir fyrstu
1-2 dagana upphafi blæð-
inga. Ástandið getur verið
slæmt og kostað veikinda-
daga. í vægari tilfellum eru
þetta eins og mjóbaksverkir á
meðan á blæðingum stendur.
Stundum fylgja þessu upp-
köst og jafnvel yfirlið. Algjör-
lega verkjalausar blæðingar
eru taldar geta verið vegna
þess að ekki hafi orðið egg-
los, sem er algengt í byrjun
hjá ungum konum og síðan
þegar breytingaskeið er að
hefjast. Sárir verkir í mjó-
hrygg, maga eða legi geta
fylgt ástandi sem kallað er
slímhúðarflakk (endometrios-
is), þar sem hluti af slímhúð
legsins getur verið fyrir utan
legið sjálft eða um er að ræða
þráláta sýkingu í leginu. Ef
um skyndilega breytingu er
að ræða, ferð að fá meiri
verki með blæðingum en þú
varst að fá áður, áttu skilyrð-
islaust að leita læknis og fá
greiningu. Ef þú greinist með
sýkingu er hún meðhöndluð
og þá lagast verkir fyrirleitt
fljótt, ef engin sérstök skýring
finnst, er oft einfaldast að not-
ast við getnaðarvarnarpilluna
sem virðist draga úr tíðaverkj-
um hjá mörgum konum. Sum-
um konum hentar ekki að
nota p-pilluna eða fá verkina
þrátt fyrir að þær noti hana og
má þá reyna að nota ákveð-
inn lyfjaflokk sem eru í eðli
sínu bólgueyðandi gigtarlyf,
m.a. ibuprofen, en sýnt hefur
verið fram á að þau dragi úr
ýmsum verkjum og þar á
meðal tíðaverkjum. Misjafnt
er hvernig konur þurfa að
nota þessi lyf til að draga úr
tíðaverkjunum, sumum dugar
að taka lyfið daginn sem
blæðingarnar byrja og aðeins
þann dag, meðan aðrar þurfa
að hefja töku lyfsins allt að
fimm dögum fyrir blæðingar
og taka þau í reglulegum
skömmtum þartil blæðingar
hefjast og jafnvel fyrstu 1 -2
daga blæðinganna. Þetta er
svo einstaklingsbundið að þið
verðið að prófa ykkur áfram f
samráði við lækni eða lyfja-
fræðing. Sum þessara lyfja er
hægt að fá í handkaupi án lyf-
seðils í lyfjabúðum en þið
skuluð endilega lesa vel leið-
beiningarnar og leita ráða
a.m.k. hjá lyfjafræðingi því öll-
um lyfjum fylgja aukaverkanir
og ákjósanlegur skammtur er
svo misjafn.
í bókinni Lækningabók
heimilanna er vísað á ýmsar
lækningaaðferðir sem má
beita, svokallaðar samhliða
lækningar. Ég hef séð góðan
árangur af nálastungumeð-
ferð og þrýstipunktameðferð
er líka stunduð og gagnast
mörgum. Smáskammtalækn-
ingar og rétt mataræði geta
haft góð áhrif. Grasalæknar
mæla með engifer til að
draga úr verkjum. Ferskan
engifer má fá í mörgum betri
matvörubúðum. Ef verkir eru
að trufla líf ykkar leitið þá að-
stoðar, leitið eftir greiningu
læknis. Ef ekkert er að finna
líffræðilegt sem veldur verkj-
unum, skoðið þá áðurnefndar
samhliða lækningaaðferðirnar
og prófið ykkur áfram. Sumar
fá þar lausn sinna mála.
Þorsteinn
Spurningar má
senda til „Hverju
svarar læknirinn?“
Vikan, Seljavegi 2,
101 Reykjavík.
Farið er með öll
bréf sem
trúnaðarmál og
þau birt undir
dulnefni.
Netfang: vikan@frodi.is
Vikan 53