Vikan - 18.07.2000, Page 30

Texti: Guðríður Haraldsdóttir
Brosið breytir öllu!
Suma daga hafa allir allt á
hornum sér. Ýmsar
ástæður geta legið að
baki, eins og gengur og
gerist. Leiðinlegur yfirmaður, of
heitt úti eða of kalt, makinn bú-
inn að vera erfiður og allt í þeim
dúr. Pú ferð inn á veitingastað til
að kaupa þér hádegisverð og af-
greiðslustúlkan er svo yfirmáta
yndisleg, brosmild og almennileg
að skyndilega er lund þín orðin
léttari og lífið hreint ekki eins
erfitt og það var fyrir nokkrum
mínútum. Pessi sama afgreiðslu-
stúlka sýnir öllum viðskiptavin-
um sínum sömu ljúfmennskuna
og andinn á veitingastaðnum er
léttur og ljúfur. Svona yndisleg-
heit eru smitandi og hafa ótrú-
lega mikil áhrif. Hress og
skemmtilegur strætóbílstjóri,
sem býður farþegunum hressi-
lega góðan dag getur haft þau
áhrif að allur dagurinn verður
betri hjá þeim. Farþegarnir geta
skilað góða skapinu áfram inn á
vinnustaði sína og heimili og
þannig er þetta keðjuverkandi.
Sumt fólk býr yfir þeim töfra-
mætti að það getur mýkt hörð-
ustu hjörtu og ber ljúfmennsku-
veiruna með sér hvert sem það
fer og smitar samborgara sína af
henni.
A undanförnum árum hefur
lífið orðið sífellt flóknara og of-
beldi færst í aukana. Mannasið-
um hefur hrakað, almennt örygg-
isleysi fer vaxandi og illar hvatir
leita útrásar af þvílíku offorsi að
líkja má við holskeflu.
Skyndileg hvöt til athafna er
afleiðing geðhrifa og öll fljót-
færni sprettur af geðhrifum sem
eru svo sterk að þau geta ekki
fengið útrás í neinu nema athöfn.
Suma skortir sjálfsstjórn, hafa lít-
ið siðferðisþrek og eru sífellt að
hlaupa á sig. Aðrir hafa djúpan
skilning á líðan meðbræðra sinna
og hafa hæfni til að lifa sig inn í
tilfinningar annarra.
Talið er að. í nútímasamfélagi
okkar sé þörfin mest fyrir að fólk
hafi taumhald á sjálfu sér og sam-
úð með öðrum.
Að fá útrás fyrir reiðina
Laust eftir miðja tuttugustu
öldina hófu sálfræðingar tilraun-
ir með geðhreinsun sem felst í því
að veita reiði útrás. Heilu nám-
skeiðin (ekki alltaf í umsjá fag-
manna) hafa gengið út á að fólk
fái útrás með ýmsu móti. Það get-
ur grátið, barið púða, sem eiga þá
að vera foreldrarnir hræðilegu!,
og rifjað upp slæmar æskuminn-
ingar með tilheyrandi gráti og
öskrum. Pó er ýmislegt sem mæl-
ir gegn geðhreinsun. Bræðiköst
verða oftast nær til þess að örva
heilastarfsemina sem veldur því
að reiðin gengur nær fólki en ella.
Mun skynsamlegra er að mæta
fólki augliti til auglitis og gera
upp sakirnar á yfirvegaðan hátt
eftir að sá reiði hefur náð áttum.
Tíbetskur kennimaður sagði eitt
sinn þegar hann var spurður að
því hvernig ætti að taka á reið-
inni: „Ekki bæla hana, en ekki
láta hana stjórna gerðum þínum
heldur,“ var svarið.
Sorg og þung-
■yndi
Þunglynt fólk
grípur oft til niður-
drepandi hugsana í
því skyni að beina
huganum frá því erf-
iða sem er í gangi þá
stundina. Grátur
getur stundum
bundið enda á dap-
urleika en hann get-
ur líka valdið því að
örvæntingin eykst.
Að ímynda sér að
það sé alltaf gott að
gráta út er villandi ef
gráturinn verður til
þess að að magna
upp erfiðar hugsanir.
Það dregur sorgina á langinn
fremur en að lækna hana. Öll af-
þreying er talin betri en að sitja
og gráta. Má þar nefna að ef horft
er á góða kvikmynd dreifir það
huganum og fær fólk til að hugsa
um eitthvað annað en sorg sína
á meðan. Áhrifaríkasta afþrey-
ingin er sú sem breytir hugará-
standinu. Auðvitað er hægt að
finna sér afþreyingu sem viðheld-
ur þunglyndi eða sorg. Má þar
nefna þegar horft er á sorglegar
bíómyndir þar sem hægt er að
samsama eigin aðstæður sorg-
legu lífi þeirra sem eru á hvíta
tjaldinu eða í sjónvarpinu.
Líkamsrækt er góð til að
aflétta vægu þunglyndi og helst
fyrir þá sem ekki eru vanir að
hreyfa sig mikið. Þá fylgir reynd-
ar sú hætta að drunginn getur
aukist þá daga sem líkamsrækt er
sleppt.
Leiðir til siálfshiálpar
Ef náið samband fer út um
þúfur er eðlilegt að gráta og fyll-
ast sjálfsvorkunn. Hugsanir á
borð við þær að nú muni ein-
semdin ráða ríkjum í tilveru
manns héðan f frá geta komið
upp en þær gera sorgina enn
þungbærari. Þá er talið gott að
líta um öxl og hugsa um þá hluti
sem ekki voru góðir í samband-
inu og reyna að skoða missinn
með öðrum augum. Oft er gott
að tala við sálfræðing um málið
því hann getur fengið fólk til að
líta á málið frá nýju sjónarhorni
og þá er leiðin til bata hröð.
Margir finna sér huggunarleið-
ír sjálfir og er dæmigerð huggun
fólgin í því að fara í heitt bað,
borða góðan mat, hlusta á tón-
list og láta eitthvað skemmtilegt
eftir sér. Konur leita fremur
huggunar í mat en karlar sem eru
líklegri til að leita huggunar í víni
eða vímuefnum. Þetta hefur
komið fram í niðurstöðum fjölda
rannsókna sem gerðar hafa ver-
ið á mannlegu eðli. Ókosturinn
við að leita í ofát eða áfengis-
neyslu er sá að áhrifin verða oft
þveröfug við það sem ætlað var.
Konurnar fá samviskubit yfir of-
átinu og karlarnir lenda í því að
áfengið hefur sljóvgandi áhrif á
miðtaugakerfið og sjálft þung-
lyndið eykst við það.
Áhrifaríkasta sjálfslækningin
til að létta lundina er talin vera sú
að fólk setji sér markmið sem
auðvelt er að ná. Þau þurfa ekki
að vera stórkostlegri en það að
Gott skap
glæðir hæfi-
icika til
sveigjanlegr- /
ar og tlókinn- .
ar hugsunar |
og hjálpar
fólki við að f
leysa vanda- I
mál, hæði
vitsniunalega S
og í tengshuii I
við niannlcg I
saniskipti.
!t
ákveða að ljúka ákveðnu verki
fyrir ákveðinn tíma. Til dæmis
drífa af húsverk eða sinna ýmsu
sem hefur verið vanrækt lengi.
Einnig getur það verið mikil upp-
lyfting að hressa upp á útlitið og
þá er ekki endilega verið að tala
um dýrar aðgerðir í því skyni.
Stundum nægir bara að klæða sig
í fínustu fötin sín og mála sig.
Hinir brosmildu og von-
góðu ná betri árangri
Hófleg uppsveifla í skapi er
kjörstaða þeirra sem sinna skap-
andi störfum. Gott skap glæðir
hæfileika til sveigjanlegrar og
flókinnar hugsunar og hjálpar
fólki við að leysa vandamál, bæði
vitsmunalega og í tengslum við
mannleg samskipti.
Niðurstöður rannsóknar
nokkurrar sýndu að þegar búið
var að sýna hópi fólks grínþátt í
sjónvarpi var jrað miklu betur í
stakk búið til að leysa þraut sem
sálfræðingar höfðu lengi notað til
að sannreyna frumlega hugsun.
Slæmt skap hefur vond áhrif á
minni fólks og heftir vitsmuni
þess. Erfiðara verður að taka
ákvarðanir og óþarfa varkárni
setur mark sitt á öll verk.
Þeir sem eru vongóðir ná í
langflestum tilfellum betri ár-
angri en hinir vondaufu og þá er
verið að tala um fólk sem hefur
svipaða greind og hæfileika. Þeir
vongóðu sýna oft meiri djörfung
og þor til að takast á við erfið
verkefni og setja yfirleitt mark-
ið hærra en hinir. Vonin veitir
ekki bara smáhuggun í raunum
lífsins heldur gegnir hún ótrúlega
mikilvægu hlutverki. Þeir von-
góðu sjá tilgang í viðfangsefnum
sínum og telja sig nægilega frum-
lega til að finna ráð við vanda-
málum, leita nýrra leiða að mark-
miðum sínum og setja sér nýtt
markmið ef ómögulegt er að ná
einhverju öðru.
Sem liður í tilfinningagreind
felst vonin í því að láta hvorki yf-
irþyrmandi kvíða né þunglyndi
verða sér um megn þegar staðið
er frammi fyrir erfiðleikum.
Kvíði setur síður mark á þá von-
góðu og þeir eiga sjaldnar um
sárt að binda tilfinningalega.
Byggt á bókinni Tilfmningagreind
eftir Daniel Goleman.
30
Vikan