Menntamál - 01.02.1927, Blaðsíða 27

MENTAMÁL
7 5
faranna. Þessi maður var Grundtvig, sem nú er kalla'öur faöir
dönsku lýöskólastefnunnar. Sjötiu ár samfleytt vann þetta and-
lega tröll þjóð sinni. Hann trúði á endurreisn og glæsilega
framtiö þjóöarinnar. Hann beitti ýmsum rá'öum til aö vekja
hana af dvala. En lengi vel svaf fólkið of fast til að heyra
rödd hrópandans. Hann hóf vakningu sína með því að þýða
rit Snorra og Saxa, en komst brátt á þá skoðun, aö bækur
væru ónógar.
Skólahugmyndir Grundtvigs eru nokkuð á reiki framan af.
En eftir júlíbyltinguna (1830) og í Englandsför hans skýrð-
ist málefnið og nýjar leiðir opnuðust honum. Meðan hann var
í Englandi hafði götulíf Lundúnaborgar meiri áhrif á hann
heldur en bækurnar á „British Museum". Hið fjörmikla lif í
borgum Englands, áleit hann frelsinu að j)akka. Eftir J)að
barðist Grundtvig fyrir frelsi rikis, kirkju og skóla. Hahn vill
kenna jijóö sinni að elska guð, náungann og föðurlandið. Lýð-
skólahugmyndin fæðist og fær fylgi. Skólinn sje fyrir ung-
linga, og án prófs. Saga og móðurmál sjeu aðalnámsgreinar,
og kenslan fari fram í vekjandi fyrirlestrum. Grundtvig taldi
unglingana bezt fallna til j)ess að taka við fræðslu. Og við jrað
miðast jafnan skólahugmyndir hans.
1814 setti danska rikið á stofn barnaskóla og lögleiddi skóla-
skyldu fyrir öll börn. Grundtvig lætur sig barnaskólana nokkru
skifta. Skólinn verður að beygja sig fyrir eðli og Jiörfum
barnsins. Það er ekki hægt að æjtlast til meira en jtess,, er i
mönnum býr. Við jtað ber að miða kensluna. Utanað lærdóm-
ur má ekki viðgangast. Maðurinn er enginn api. Hann lærir
ekki að tala og skrifa fyrir sjálfan sig, með þvi að læra ann-
ara orð utan að, og skrifa eftir forskrift. Vanalegar kenslu-
bækur kærir hann sig ekki um. Sá skóli er dauður, sem byrj-
ar á Itókstaf og endár með bókviti. Kenslan skyldi vera munn-
leg, án bóka. Börnin vakin með frásögn og viðtali. Guð gefur
vöxtinn. „Jeg óska ]tess,“ sagði Grundtvig, „að gamli skólinn
líði undir lok og antiar nýr fæðist. Gjör jtú oss nýja frá hvirfli
til ilja“.