Menntamál - 01.02.1927, Blaðsíða 8

56
MENTAMÁL
og tengdur viS síöari hlutann með i eða u, s. s.: v i 11 i d ý r ;
f örunraiSu r.
VIII. Málsgrein nefnist sá kafli 'máls, er birtir sjálfstæöa
hugsun, og getur staðiS milli tveggja punkta eöa annarra
lestrarmerkja, er jafngilda punkti. Málsgrein getur veriS ein
setning eSa f 1 e i r i, s. s.: Ása gekk út. SkipiS nötraSi, þegar
skrúfan snerist. — Setning skiftist í liSi.
1. GerandliSur nefnist þaS orS (eSa þau), er fremur verkn-
aS sagnar, svo sem: J ó n fór.
2. SagnarliSur nefnist söguin i setningunni, s. s.: Jón fór.
3. ViSliSur (= skýringarliSur) kallast sá hluti setningar,
er gefur sjálfstæSa skýringu, s. s.: Jón fór út á hlaS (tveir
viSHSir). AtviksorS og orð, er stýriorS stjórnar, eru algeng-
ustu viSHSir.
4. ÞolandaliSur nefnist þaS orS (eSa þau), er verður fyrir
verknaSi ávirkrar sagnar, svo sem: Pjetur barSi P á 1.
5. ÞiggjandaliSur nefnist orS, sem veitir móttöku því, er
verknaSur ávirkrar sagnar kemur niSur á, s. s.: Biskup gaf
k a r 1 i n u m kú.
6. TengiliSur nefnist þaS orS (eSa þau), sent tengir ein-
stök orS, setningar og stundum málsgreinar, s. s.: Jón og
Árni sátu í landi, e n Einar reri, þ ó 11 veSur væri tvísýnt.
FárviSri helzt alla nóttina. En daginn eftir tók aS kyrra.
Málsgrein þessi skiftist þannig i liSi: Jón misti li a 11-
gerandal. sagnarl. þol-
i n n s i n n ú t í m y r k r i ö, ]) e g a r h a n n f æ r S i
andal. i.viðl. 2. viöl. tengil. gerandal. sagnarl.
B i r n i b r j e f i S f r á s y s t u r s i n n i.
þiggj.l. þolandal. viðl.
Mjög miklu máli skiftir, aS nemandi læri vel aS þekkja liSi
setningar og skilja eSli þeirra. MeS þvi opnast honum leiS
aS því aS skilja máliS og rjetta orSskipun ]iess.
Hjer er vitanlega stiklaS á hæstu steinum, og fljótt yfir
sögu fariö. En Jietta nægir meSal annars til aö sýna, hversu