Menntamál - 01.12.1946, Blaðsíða 11

MENNTAMÁL
145
og samhliða því, sem skólanum hefur miðað lengra í
fræðslu og uppeldi, hefur hann orðið þjóðinni æ hjart-
fólgnari. Á tímabilinu milli heimsstyrjaldanna tók skólinn
í Noregi miklum framförum, eins og í mörgum öðrum
löndum. Umræður um uppeldismál hafa verið miklar og
jákvæðar og leitt af sér margvíslegar breytingar á starfs-
háttum skólanna, og í mörgum námsgreinum hefur
kennslubókum einnig verið breytt mjög mikið. Þegar
ófriðurinn hófst, voru hreppsfélög til sjávar og sveita
sem óðast að bæta skóla sína og útbúnað þeirra samkvæmt
skólalögunum nýju, en þau lög hvert fyrir sig og öll til
samans miðuðu allmikið í framfaraátt og var prýðilega
tekið.
Síðan kom styrjöldin og viðhorfið varð annað í einu
vetfangi. Nú átti „nýskipun“ að koma á alla hluti eftir
erlendri fyrirmynd og fjarlægri öllum almenningi. Það
átti að innleiða kerfi, sem miðar að því að gera einstakl-
inginn að verkfæri í höndum ríkisvaldsins og ekkert annað,
og til þess að ná þessu markmiði er reynt að framkvæma
andlega myrkvun með ógnum og ofbeldi, — kerfi, sem
ekki leyfir málflutning nema frá einni hlið og kæfir niður
frjálsa hugsun. Slíkt verður ekki framkvæmt í landi, þar
sem allt uppeldi í marga ættliði hefur stefnt að allt öðrum
hugsjónum, án þess að til alvarlegra og djúptækra árekstra
komi. Það er hægt að koma slíku kerfi á með lögbrotum og
ofbeldi, og það er hægt að halda því við um stundar sakir
með því að höggva burt blóma þjóðfélagsins, en eigi það
að haldast til frambúðar, verður að stöðva andlegan þroska
þjóðarinnar og skera sundur rætur uppfræðingarinnar.
Forvígismenn kerfisins verða með öðrum orðum að hefja
baráttu um börnin — og vinna sigur. Þetta var forvígis-
mönnum „hins nýja tíma“ í Noregi og hinum þýzku hús-
bændum þeirra ljóst, en hitt vissu þeir ekki, að samvizku-
kúgun sú, sem þeir urðu að beita til þess að knýja fram
fyrirætlanir sínar, myndu vekja andstöðu svo megna sem