Bjarmi - 01.12.1998, Page 17

Lífsgæðin
Hamingjan veltur á lífsgæðum. Því meiri
sem lífsgæðin eru því ríkari erum við af
hamingju og hamingjan skreppur sam-
an í brjóstum okkar jafnóðum og lífs-
gæðin rýrna.
Greining Páls Skúlasonar heimspek-
ings á lífsgæðum er mjög hentug og
auðskilin og lejífi ég mér að nota hana
(Páll Skúlason: Siðfræði, s. 26-27). Þar
eru fyrst veraldargæði, þá andleg gæði
og loks siðferðisgæði. í grófum dráttum
má lýsa greiningu hans á þennan veg:
• Veraldargæðin eru þau lífsgæði sem
eiga rætur sínar utan við manneskj-
una eins og t.d. peningar, fiskur, völd,
upphefð o.íl. í þeim dúr. Veraldargæði
eru þess eðlis að ekki er nóg af þeim
og því há menn samkeppni um þau.
• Andleg gæði eru aftur tengd sálargáf-
um fólks og eiga rætur í mannfólkinu
sjálfu og menningararfi þóðanna.
Hlutverk menntastofnana er ekki síst
það að auka hin andlegu gæði. Þar
leika menn sér með ýmis vísindi og
listir og efla hugann til átaka við gátur
tilverunnar. Það eru hæfileikar til þess
að ímynda sér, skilja og skapa sem
eru lykill að andlegum gæðum. Þótt ég
ætti þau veraldargæði að geta keypt
mér togara og kvóta þá á ég ekki þau
andlegu gæði að geta svo mikið sem
losað lcmdfestar. Maður fer ekki langt
á veraldargæðunum einum.
• Siðferðisgæðin eru, að því er mér
virðist, sá hæfileiki sem fólginn er í
góðri dómgreind í samskiptum.
Þessu verður best lýst með dæmi:
Þú sest upp í bílinn þinn. Bíllinn sem
slíkur er veraldargæði sem þú skráir
sem eign á skattaskýrsluna. En þó
færir þú nú ekki langt án hinna and-
legu gæða sem eru þau að kunna að
aka bíl. Auk þess er mjög hætt við að
þótt þú hefðir veraldargæði bifreiðar-
innar og andleg gæði aksturskunnátt-
unnar, en skorti þau siðferðisgæði
sem fólgin eru í almennri varkárni,
löghlýðni og virðingu fyrir öðrum í
umferðinni, þá yrði för þín ekki farsæl.
Gæði í sjávarútvegi
I sjávarútvegi er um heilmikil veraldar-
. gæði að ræða. Þar eru fjárhagsleg verð-
mæti í fiski, tækjum, kvóta og mörgu
fleiru. Þar eru líka völd og upphefð sem
markaða og stuðla að góðum við-
skiptum.
• Sjávarútvegur hefur hingað til verið
mannfrekur iðnaður. í öllum sam-
skiptum manna innan greinarinnar
reynir að sjálfsögðu á siðferðisgæðin,
jafnt hjá þeim sem hafa mannaforráð
og hinum sem eru launamenn.
Undirstöður
siðferðisgæðanna
Þegar við ræddum um siðfræði sjávarút-
vegs frá sjónarhóli efnahagslífsins (sbr.
hér að ofan) þá samþykktum við þá skil-
greiningu að siðleg breytni væri hegðun
sem hámarkaði titekin gæði til lengri
tíma fyrir samfélagið í heild. Páll Skúla-
son bendir á að þeir þættir mannlífsins,
sem líklegastir eru til þess að hámarka
siðferðisgæði manna eða dómgreind, séu
þrír: Frelsi, réttlæti og kærleikur (Páll
Skúlason: Siðfræði, s. 27-27).
í öllum samskiptum manna, hvort
heldur þau eru við náttúruna, efnahags-
fylgir góðum árangri í greininni. Öll eru
þessi veraldargæði brýn og góð og nauð-
synleg fyrir samfélagið og góð fyrir ein-
staklinga að eiga.
Sjávarútvegurinn býr einnig yfir veru-
legum andlegum gæðum. Þar er sívax-
andi þekking á öllum þáttum fiskveiða,
vinnslu og markaðsstarfa sem sífellt
þarf að auka og viðhalda eigi greinin að
ná að vaxa eðlilega og verða fólki til
hamingju.
I þriðja lagi er um veigamikil siðferð-
isgæði að ræða. Sjávarútvegur krefst sí-
vaxandi dómgreindar í samskiptum.
• Tækin verða sífellt öflugri og kunn-
áttan vex, því er mikillar dómgreind-
ar þörf í samskiptum við lífríkið.
Qkkar aðferðir hafa breyst en for-
sendur lífríkisins eru enn þær sömu.
• í samskiptum við efnahagslífið er
dómgreind lykilatriði. Fjármagn og
tæknileg þekking á markaðinum er
ekki nóg. Réttlæti og virðing í við-
skiptum eru siðgerðisgæði sem afla