Heima er bezt - 01.06.1954, Blaðsíða 3

Nr. 6
Heima er bezt
163
Matthías Helgason:
Minningar úr Ólafsdalsskóla
Þegar ég vorið 1897 fór á Ól-
afsdalsskólann, voru færri tæki-
færi til skólagöngu en nú á tím-
um. Enda er nú svo komið mál-
um, að sumum menntafrömuð-
um er farið að þykja nóg um
skólasetur fólks, er byrja í barn-
dómi og haldast lengur og skem-
ur fram eftir unglings- og
þroskaárum. Nútímafólki þykir
það að sjálfsögðu ekki mikils um
vert, þó að menn um tvítugsald-
ur með litla barnafræðslu setj-
ist á skólabekk (að nokkru leyti)
um tveggja vetra skeið og að
ýmsu leyti við erfið skilyrði. Hér
ætla ég ekki að gera neinn sam-
anburð. Það verður ávallt lífið
sjálft, sem sker úr um starf-
hæfni og manngildi manna.
Ekki ber að gera lítið úr fræðslu
og menntun, en hún verður að
samhséfast þroska manna og
viðfangsefnum lífsins. Heldur er
það ekki tilgangur minn að ræða
hér um skólamál.Hins vegar ætla
ég, eftir tilmælum annarra, að
rifja upp nokkur atriði frá veru
minni í Ólafsdal. Sumt er farið
að falla í gleymsku, enda komið
á sjötta tug ára síðan.
Bændaskólinn í Ólafsdal var
tveggja ára skóli í tveimur
deildum. Mátti hann heita full-
setinn með 12 nemendum, 6 í
hvorri deild. Piltar höfðu ókeyp-
is fæði og þjónustu og viðhald á
plöggum. Önnur föt urðu þeir
að leggja sér til, einnig bækur
og ritföng við námið. Um slátt-
inn unnu piltar að heyskap, en
jarðabótum vor og haust eftir
því sem veðrátta leyfði. Að vetr-
inum var bókleg kennsla; þó
áttu piltar að vinna að verkleg-
um störfum 4 klst. dag hvern.
Það var reglubundið hjá þeim
piltum, er unnu að smíðum og
aktygjagerð. Aðrir unnu að ýms-
um heimilisstörfum, sem fyrir
hendi voru. Nokkur tími á
hverju vori fór til móskurðar, því
mikils þurfti við og ekki teljandi
annað eldsneyti notað. Mótak
var frammi í dalnum nokkuð
fyrir framan túnið. Var þar stórt
hús, sem mónum var hlaðið inn
í, þegar hann var fullþurr að
vorinu. Var svo sótt á kerrum
og sleðum að vetrinum eftir þörf-
um. Að þessu unnu piltar mik-
ið ásamt öðru heimafólki. Fyrir
kom það, að piltar voru í ferða-
lögum, einkum að vorinu. Þurfti
að koma frá sér ýmsum jarð-
yrkjuverkfærum, sem smíðuð
höfðu verið að vetrinum og send
voru til ýmsra landshluta. Voru
þau flutt ýmist norður að Stein-
f---------------------‘-------\
Bænðaskólinn í Ólafsdal
varð þjóðkunn menntastofn-
un og orðstír hans lifir enn
í dag þótt áratugir séu liðnir
síðan hann var lagður niður.
Hér rekur einn nemandi Ól-
afsdalsskólans nokkrar minn-
ingar sínar frá skólaárunum
og mun mörgum þeim, sem
kynnzt hafa skólavist nú á
dögum þykja fróðlegt að
fylgjast með og gera nokkum
samanburð.
______________________________>
grímsfirði eða út í Stykkishólm.
Þaðan skyldu þau fara með
strandferðaskipinu út um land á
hinar ýmsu hafnir. Allt var flutt
á klökkum. Á þessum leiðum
voru engir vegir, sem ökutæki
gengu um. Til baka var tekið á
hestana ýmislegt, er búið þarfn-
aðist. Frá Steingrimsfirði oft
harðfiskur. Það féll talsvert í
minn hlut að fara þessar ferðir.
Mér var ljúft að ferðast norður
á bóginn, því þar voru mér leið-
ir kunnar. Mér fannst þá, eins
og létt væri af mér fargi, þeg-
ar ég sá til norðurhafsins. Þar
hafði ég alizt upp við víðsýni
þess og margbreytileik.
Ég fór með flutninginn norð-
ur að Smáhömrum og hafði þar
hestana, meðan við Björn bóndi
fórum á báti með flutninginn til
Hólmavíkur.
Björn hreppstjóri Halldórsson
og Matthildur Benediktsdóttir
bjuggu um margra ára skeið á
Smáhömrum með hinni mestu
rausn og prýði. Leystu þau hvers
manns vandræði, er til þeirra
leituðu, en þeir voru margir. Þó
að Smáhamrar væru ekki í
þjóðbraut, fóru fáir svo um, að
þeir sneiddu þar hjá garði, flest-
ir sjófarendur, er áttu leið um
Steingrímsfjörð, stungu þar
einnig við stafni. Ég átti þarna
vinum að fagna. Voru þetta því
skemmtiferðir hjá mér.
Þegar til Stykkishólms var
farið, lá leiðin út Skarðssströnd
ýmist út að Dagverðarnesi eða
Arnarbæli á Fellsströnd. í Arn-
arbæli bjó þá Magnús Friðriks-
son, síðar bóndi á Staðarfelli.
Hann var góður heim að sækja
og málreifur mjög. Varð honum
tíðrætt um svaðilfarir sínar um
straumrastir Breiðafjarðar. Þótti
sumum kenna þar nokkurs yf-
irlætis. Sumum piltum þótti nóg
um ferðalögin. Töldu þau ekki
vera í „faginu“. Ég fékk mér það
ekki svo mjög til. Kom þar þó
fyllilega bróðurparturinn í minn
hlut, einkum hinar lengri ferðir.
Miklar byggingar voru um
hönd hafðar þau árin, sem ég
var í Ólafsdal. Tafði það enn
nokkuð frá jarðabótastörfum.
Piltar fengu þó talsverða æfingu
í plægingum og meðferð annarra
jarðyrkjuverkfæra. Tel ég það
þýðingarmesta verklega námið,
sem þar var haft um hönd.
Þegar sláttur byrjaði, sem oft-
ast var heldur fyrr en annars-
staðar þar í grennd, því að tún
‘var þar í svo góðri rækt, gengu
allir að heyskap, sem ekki þurftu
að gegna öðrum heimilisstörf-
um. Þegar langt var komið tún-
slætti, var liði skipt. Fór þá flest
heyskaparfólk út í Saurbæ. Hafði
Torfi þar part úr 4 jörðum til
afnota, auk túns, er hann hafði
ræktað umhverfis fjárhús, er
hann hafði reist á svokölluðum
Múlabökkum í landi Stóramúla.
Fólki því, er út eftir fór í Saur-
bæinn, var þá stundum skipt í
tvo hópa.
Fátt karlmanna gekk að hey-