Heima er bezt - 01.06.1954, Side 9

Nr. 6
Heima er bezt
169
krepptir inn í lófa, og heyrnin
farin, en siónina á hann eftir,
og hann drepur tímann með
lestri og skriftum, þegar ljós-
metið vantar ekki og kuldinn
leyfir, en mikinn hluta vetrar
1873 kveðst hann ekki hafa get-
að skrifað staf, „því hendurnar
voru allar í stokki af kulda og
kaunum . . . Honum var og
orðið mjög stirt um skriftir sök-
um þess, hve kreppt höndin var
orðin, „því nú eru ekki eftir nema
tveir fingur að bera fyrir sig, því
átta eru krepptir ofan i lófa,“
segir hann í bréfi frá því um
vorið 1871.
Þrátt fyrir „kröm og kvöl“ í
Grundargerði mun Hjálmar hafa
unnið öllum stundum, sem hann
gat, ritað upp syrpur sínar og
ort til viðbótar. í Grundargerði
hafa sennilega orðið til vísur
þær, sem bera nafnið Óþolin-
mæði, eða eitthvað af þeim. Þar
segir hann svo:
Mér til ama fellur flest,
fáir þar um geta.
Eitt er við mig allra verst,
að eg þarf að éta.
Mér er orðið lífið leitt,
langar til að deyja,
hendur visnar, holdið þreytt,
hlustir dumbar þegja.
í þessum vísnabálki er líka
eftirfarandi staka, sem hvert
mannsbarn kann:
Enginn dagur svo er seinn,
að sé honum neitt til tafar,
styttir hver um einn og einn
áfanga til grafar.
Og þessi vísa, sem lýsir Hjálmari
svo vel:
Hjá góðu fólki gefst mér fró,
guði er skylt að þakka,
en lundernið, sem lengst að bjó
leyfir ekki að flakka.
Hjálmar gerðist heldur aldrei
flakkari, honum var jafnvel
hlíft við því síðustu æviárin.
Eftir tveggja ára veru í Grund-
argerði fóru þau mæðgin það-
an, og ræður af líkum, að Hjálm-
ar hafi orðið feginn að kveðja
Blönduhlíðina.
Til er bréf, sem Ari kansellí-
ráð á Flugumýri hefur ritað
Hjálmari vorið 1873, en aldrei
sent; verður nú ekki vitað um
ástæðu til þess, e.t.v. er hún að-
eins sú, að Ari hafi hitt Hjálm-
ar eða Guðrúnu og hafi því ekki
þurft að senda bréfið. Hitt er
aftur á móti athyglisvert, að Ari
segir þeim ekki upp kotinu, en
samkvæmt venju hefði hann átt
að gera það fyrir jól 1872, ef
honum hefði verið það í hug, en
Guðrún átti að segja Grundar-
gerði lausu fyrir jólaföstu, ef hún
hygðist ekki dveljast þar nema
til fardaga. Slík voru ákvæðin í
byggingarbréfum, sem áður get-
ur. — En bréfið'er á þessa leið:
Hjálmar minn góður!
Ekki getur mér virzt það ann-
að en mesta óráð, að Guðrún
dóttir yðar yrði enn eitt ár í
Grundargerði. Áður en Guðrún
lét kúna frá sér og dreng sinn
Þórarin,1) minntist Þorkell
hreppstjóri á þetta við mig, og
taldi ég það þá algjörlega á móti
velsæmi félags þessa að ráð-
stafa yður ellihrumum og heyrn-
arlausum á árbakkanum. Nú er
kýrin farin og drengurinn, sem
þér þá hefðuð getað haft gagn
og skemmtun af, þegar Guðrún
ekki gat verið heima, húsin of
köld, þó uppi tylldu, og engin von
um þolanlega aðhjúkrun handa
yður þar. Ég er því miklu meira
en nokkru sinni áður móti veru
yðar þar nú undir þessum
kringumstæðum.
Rétt í þessu fékk ég bréf frá
amtmanni Thorberg, sem til-
kynnir mér [lát] Guðlaugar syst-
ur minnar. Hún sálaðist 20. maí
næstl., en var fædd 12. maí
1804.
Vinsamlegast,
A. Arasen.
Flgm. 10/6 ’73.
') Guðnin átti hann með Þórarni Ingj-
aldssyni, prests á Hafsteinsstöðum. Ann-
ars átti hún börn með fjórum. Mun Þór-
arinn Ingjaldsson ekki hafa viljað gang-
ast við þessu barna Guðrúnar — eða til
þess bendir þessi vísa hennar;
Yfir því hlakkar andi rninn
ég þó flákki víða,
að þennan krakka á Þórarinn,
þó að skakki um mánuðinn.
Guðrún fæddist í Bólu 13. des. 1839. Hún
andaðist í Reykjavík 22. maí 1904. —
Guðrún var talin stórvel gefin kona,
brjóstgóð, óáleitin og dul x skapi.
Þetta bréf varpar ljósi á ým-
islegt. í fyrsta lagi það, að Ari
kansellíráð hefur ekki talið kot-
ið Grundargerði hæfa skáldinu
og hefur af þeim sökum verið
um geð að fá Guðrúnu það til
ábúðar, enda mun það sannast
sagna, að líf og eignir búenda
þar hafi verið í veði, eins og áð-
ur segir. Meðan Hjálmar var í
kotinu hljóp áin að bænum „og
bar aur og grjót yfir túnið."1)
í öðru lagi er svo hér að skilja,
sem sveitarstjórn Akrahrepps
hafi verið farin að líta til með
Hjálmari. Nú segir Hjálmar í
bréfum þeim, sem áður er í vitn-
að, að hann njóti ekki sveitar-
styrks. í bréfi til Odds Jónsson-
ar 21. marz 1871 á þessa leið:
„Þótt ekki sé líklegt, þá er ég
enn að berjast sjálfur fyrir mínu
vesæla lífi, án þess ég hafi hér
af sveit öðlazt minnstu hjálp.“
— Og í bréfi til sama manns 16.
febrúar 1872 þá í Grundargerði:
„en nú þekkir hann (þ.e. Akra-
hreppur) mig ekki aftur og veit-
ir mér enga hjálp í nokkurn
handa máta.“ í bréfi frá 10. maí
1873 segir svo: „Enn er ég að
reyna að berja ofan af sjálfur
fyrir mínu vesæla lífi, og ætlar
nú ekki að gilda lengur, og hefðu
mínir atburðir (sem engir eru
orðnir) náð skammt, hefðu guð
ekki uppvakið ýmsa menn í
fjarlægum sveitum, og jafnvel
landsfjórðungum, að rétta mér
hjálparhönd . . .
Það hefur löngum farið tvenn--
um sögunum um það, hvort
Hjálmar hafi fengið hjálp frá
Akrahreppi og hvenær hann
hafi fengið hana, ef því hefur
verið að heilsa.
Þegar Þorkell hreppstjóri ræð-
ir við Ara kansellíráð, segist Ari
telja það „algjörlega á móti vel-
sæmi félags þessa“ að ráðstafa
honum á árbakkanum. Hér hlýt-
ur Ari að eiga við hreppsfélagið,
en kemst svona vægilega að orði,
og ekki verður heldur annað séð
á bréfinu, en Hjálmar sé, a.m.k.
að einhverju leyti, á vegum
hreppsins.
Nú er það kunnugt, að Hjálm-
ar bað að minnsta kosti einu
sinni um sveitarstyrk og var
harðlega synjað. Er talið, að
hann hafi beðið um styrk árið
i) Sjá Bólu-Hjálmars sögu, bls. 169.