Heima er bezt - 01.06.1954, Page 4

164
Heima er bezt
Nr. 6
skap auk skólapilta, því vinnu-
menn voru ekki nema 1—2 á bú-
inu. Kaupakonur voru stundum
2—3, auk vinnukvenna, sem
gengu að heyskap, nema þær,
sem sinntu þjónustubrögðum og
matgerð. Hafði þar hver sitt
starf. Engi voru góð á þeim jörð-
um, sem Torfi hafði undir í
Saurbænum. Hann hafði mikið
bætt Belgsdalsengjar með áveitu,
en á Hvoli og Staðarhóli flæddu
árnar yfir í vatnavöxtum á vor-
in og báru svo á, að oft var mik-
ið gras, einkum á Hvolsengjum.
Nokkuð af Saurbæjarheyskapn-
um var reitt heim að Ólafsdal,
en sumt var reitt að á Múla-
bakka. Þar voru vanalega fóðr-
aðar um 200 ær og nokkuð af
hestum. Dráttarhestar voru
fóðraðir heima, því að þeir voru
mikið notaðir að vetrinum, bæði
við heimastörf og til ýmissa að-
drátta. Á Eyrunum niður við sjó-
inn voru fjárhúsin yfir það fé,
sem heima var fóðrað. Þar var
allstórt tún komið. Fjárbeit var
góð í dalnum og út til hlíðanna
beggja út og inn með firðinum.
Venjulega var tekinn vetrar-
maður til þess að hirða féð
heima. Meðal þeirra var Páll
Stefánsson frá Þverá, síðar stór-
kaupmaður, er var hjá Torfa í
tvo vetur. Hiöður voru yfir all-
an heyskap, en vothey var ekki
verkað þar þau árin, sem ég var
í Ólafsdal, enda sæmileg nýting
heyja bæði sumrin. Reitt var
á 10—12 hestum, þegar hey var
flutt heim úr Saurbænum. Fór
Torfi sjálfur með hestana og
hafði ungling með sér. Hestarn-
ir voru alltaf reknir. Þegar taða
var flutt, voru hafðir gisnir
strigapokar, sem settir voru fyr-
ir nasir og munn og bundnir upp
yfir höfuðið, svo að hestarnir
rifu ekki úr böggunum. •
Að loknum haustönnum hófst
hin bóklega kennsla. Piltar áttu
að vera komnir í kennslutíma
klukkan 8 að morgni. Einnig
voru tímar seinnipart dagsins
suma daga vikunnar. Frá hádegi
til klukkan 4 voru eins og fyrr
er sagt piltar við ýms verkleg
störf. Torfi var þá sjálfur í
smiðju og einn eða fleiri piltar
með honum, þeir er bezt voru
lagtækir. Þá tók hann alltaf einn
smið lengri og skemmri tíma
hvern vetur sér til hjálpar. Mest
voru það ýms jarðyrkjuverkfæri,
sem smíðuð voru, svo sem: plóg-
ar, herfi, hestarekur, kerrur,
ristuspaðar, öll járn á aktygi
o. fl. Ekki unnu piltar að fjár-
hirðingu nema stundum við kúa-
hirðingu.
í Ólafsdal var á vist gamall
maður, sem hafði að nokkru leyti
fjósaverk á hendi. Þegar hér var
komið, var honum nokkuð farið
að fatast í störfum, meira en
hann sjálfur vildi viðurkenna.
Vildi húsfreyja ekki slá á þann
metnað gamla mannsins. Bað
hún okkur pilta að sjá svo til,
að hann yrði sem minnst var
við, þó að við tækjum þar til
hendi, sem umbóta var þörf. Á
kvöldin áttu piltar að sitja að
lestri til undirbúnings næsta
dags. Þá var Torfi í skrifstofu
sinni, þegar ekki voru gestir eða
aðrar annir.
Svefnhús pilta og skólastofur
voru á efri hæð hússins. Einnig
skrifstofa og nokkur svefnher-
bergi, en á neðri hæðinni voru
gestastofur, borðstofur, eldhús
og vinnustofa kvenna. Þar var
ríki húsmóðurinnar; var þar
kappsamlega unnið að tóskap.
Mikils þurfti við til vaðmála og
plagga. Margir skólapiltar keyptu
tilbúin föt úr „Ólafsdalsvað-
máli“. Húsbóndinn og aðrir karl-
menn klæddust heimaunnum
fötum. Niðri í kjallara var vef-
urinn sleginn, hvar sem var, alls
staðar líf og starf. Um hverja
helgi var tekið saman yfirlit um
hin ýmsu störf heimilisins, sást
þá nokkurn veginn, hversu mik-
il vinna gekk til hverrar starfs-
greinar. Piltar tóku saman þetta
yfirlit, en Torfi færði það allt
„til bókar“.
Félagslíf var gott meðal pilta
og annars heimilisfólks. Mátti
það frekar teljast eitt heimili en
heimili og skóli. Vann þar hver
sitt verk, þó svo, að eitt greip í
annað og myndaði eina starfs-
heild, þar sem vinnugleði og af-
kastametnaður setti svip á heim-
ilið. Skólinn átti bókasafn nokk-
urt. Piltar héldu út skrifuðu
blaði, sem út kom vikulega að
vetrinum. Var það lesið upp á
helgum. Að vetrinum voru mál-
fundir meðal pilta um hverja
helgi. Kennarar voru oftast á
þeim fundum. Mestur fengur var
okkur piltum það, þegar Torfi
kom því við að sækja fundina.
Henn veitti góða úrlausn mála,
þótt ekki væri vel í hendur búið
af piltum. Brá hann oft fyrir sig
gamni og uppörvaði pilta þá, er
höfðu sig minna í frammi. Hon-
um var létt um mál, rökfastur
og sannfærandi. Húslestrar voru
lesnir á vetrarkvöldum og stund-
um á sunnudögum á sumrum.
Það tel ég, að húsbændum væri
kærara að fólk rækti þessar
stundir. Enginn var þó þvingað-
ur að óvilja hans. í þeim efn-
um ríkti hæfilegt frjálslyndi sem
annars staðar.
Um helgar, að vetrinum, kom
unga fólkið oft saman að
skemmta sér. Líka um hátíðar.
Þó held ég, að mest hafi verið
haldið upp á sumardaginn fyrsta.
Þá áttu allir frí frá störfum, eft-
ir því, sem við var komið. Var
það engin tilviljun, að húsráð-
endur í Ólafsdal fögnuðu mest
sumarkomunni með hækkandi
sól og vaknandi vonum, er gef-
ur fyrirheit um hið gróandi líf.
Fyrir kom, að piltar tuskuðust
innan veggja. Kom þá stundum
kall frá húsbóndanum: „Strák-
ar, fljúgist þið á úti.“ Færðist
þá oft leikurinn á þann vett-
vang. Nokkuð voru iðkaðar
glímur.
Fyrri veturinn, sem ég var í
Ólafsdal, var Torfi ekki heima
frá því í janúar fram í maí. Hann
fór til útlanda að greiða fyrir
og útvega kembingarvélar, sem
settar voru upp í Ólafsdal sum-
arið eftir. f hans stað kenndi
Guðmundur Bergsson, síðar
póstmeistari. Hann var gamall
lærisveinn Torfa, og hafði síðar
farið á Möðruvallaskólann. Hann
var góður kennari, vel að sér í
öllum bóklegum fræðum, er
þarna voru kennd.
Skólahúsið var þá nýbyggt. Var
eftir að laga til umhverfis það,
svo og gera við heimreið. Torfi
sagði fyrir um það áður en hann
fór, svo að hafist var handa
strax um vorið. Fyrir verkum
sagði þá að mestu utan húss
Benedikt Magnússon frá Tjalda-
nesi. Hann var annar kennari
við skólann. Góður maður og
gegn, hvers manns hugljúfi, ekki
harður í kröfum við pilta, en
hann var svo vel látinn, að flest-
ir vildu gera honum að skapi.
Þegar Torfi var að brjótast í