Heima er bezt - 01.01.1956, Blaðsíða 10

I.jósm. Ivar Orgland.
Um annað auðkenni listarinunu þó fleiri á einu
máli: Að hún er lífgjöful: Meitlaður steinn er nær
lífi og heilindi en ómeitlaður, liann er heilli, þótt
höggvinn sé og fleygaður. Innblásið orð er meira
lífi gætt en andlaust. Skáldlistin varð mörgum hlust-
anda lífgjafi, en guðmóður skáldsins er líka lífgjafi
þess sjálfs. Mönnum er tamt að hyggja dauðann
vera slyngan sláttumann, og hann er það stundum,
en að jafnaði bítur honum illa. Hann sargar taugar
okkar allra hægt og hl jóðlega, handtak kulnar, hjarta
þornar, æðum sorgar og gleði blæðir út, liægt, hljóð-
lega og hversdagslega. En skáldið slær sigðina úr
liöndum dauðans eða dregur hein fyrir egg liennar.
Það er ef til vill dýrasta og mesta gjöfin að snúa
hversdagslegum hægfara dauða í líf í eigin og ann-
arra sál, og það er gert hverju sinni, sem ort er í
sönnustu merkingu þess orðs og „fjötruð fegurð er
leyst úr böndum“. Skáld kveða sig og aðra til lífs.
Að eldast er að deyja hægt. Skáldið eldist ekki í
skynjun, kennd og tjáningu, eða þá það lifir endur-
kvæma æsku.
Að vera skáld er að játa lífið og heyra, að:
I.indanna ljúflingsmál
er ljóðið um heimsins dýrð,
Nr. 1-2
Smáborgarinn myndi segja: Skáldum leyfist að
hlæja og gráta, og þau geta ekki gert það þegjandi.
Smáborgarinn dirfist ekki lengur að hlæja og gráta,
smáskáldið ekki heldur, nema með fyrirvara eða í
felum. Þjóðskáldið verður frá sér numið, hrifning
þess á réttinn allan:
Kletturinn er mín konungshöll.
Kirkja mín tindur, þakinn mjöll,
helguð heilögum anda.
Þar vex og hækkar mín hugsun öll,
unz himnarnir opnir standa.
Ríki þess og auður á engin takmörk. Það á
lönd til yztu ósa,
elfur, fossa, hæstu tinda.
Það á eldfjöll, öll sem gjósa,
ofurmætti hafs og vinda,
angan hinna rauðu rósa,
regns og sólar gróðrarmátt,
hamingjunnar hjartaslátt,
hugsjónanna andardrátt,
draumanætur, daga ljósa,
djúpsins gull og loftið blátt.
Hrifningin er líka lífsnauðsyn, án hennar deyr
skáldið, án hennar er engin mennska.
Appolló, söngsins guð, ég eíska og tilbið þig.
Á óskastund hefur máttur þinn frelsað mig
og gefið mér aftur góða og týnda sál,
gefið hjartanu ástir, tungunni mál,
viljanum mátt og augunum æðri sýn-------
Eilífi guð. Eg er skáldið og söngvari þinn.
Eitt af auðkennum skáldsins er hin einkennilega
og við fyrstu sýn fjarstæðukennda tvíeining: sam-
kennd — einmanaleiki.
En bæn mína og kvein skilja öræfin ein
og hið einmana, skjálfandi strá.
Við fyrstu lieyrn virðist sá einmana, er svo kveð-
ur. En einmanaleikinn hverfur fyrir samkennd, sem
á skilning hjá öræfum og skjálfandi stráum. Ef til
vill er slík samkennd kjarni allrar ekstase, þess að
verða frá sér numinn, verða frá sér numinn er að
verða numinn til annarra, numinn til lifandi sam-
skynjunar og samkenndar með öllum og öllu.
Því fylgir líka dýpsta samúð, samfagnaður, sam-
þjáning. Um hana segir skáldið:
því að hrifning er aðal skáldsins og Iðunnarepli.
Skáldið verður frá sér numið.
Skáld skrifta og játa,
skáld hlæja og gráta.
Allar sorgir eru þínar sorgir,
allar kvalir eru þínar kvalir,
allar bænir eru þínar bænir.
Framhald á bls. 45.
8 Heima er bezt