Heima er bezt - 01.01.1956, Blaðsíða 32

Heima
---er bezt
Nr. 1-2
30
Benj amín Franklín
Framhald af bls. 23. -----------------------
loks urðu útkljáð með ófriði, var hann sjálfur mjög
eindreginn friðarsinni. í bréfi til eins vinar síns
kemst hann svo að orði: „Daglega auðnast oss nýjar
uppgötvanir í náttúrufræðinni, mætti oss aðeins
auðnast ein í siðaspekinni: að sýna hvernig þjóð-
irnar megi jafna kærumál sín, án þess að skera
hver aðra á háls. Hvenær ætli mannleg skynsemi
verði svo vitur, að hún sjái, hversu nytsöm sú upp-
götvun væri?“ í samræmi við þessa skoðun sína vildi
Franklín að lögleitt yrði í alþjóðarétti, að þegar
ekki yrði komizt hjá ófriði, skyldi engum varnar-
lausum granda.
Að loknum störfum sínum í Evrópu hélt Frank-
lín heimleiðis til Bandaríkjanna árið 1785. Var
honum nú fagnað meira en nokkru sinni fyrr. Þótt
aldurinn væri hár, fékk hann ekki dregið sig í hlé
frá opinberum störfum, heldur hlóðust á hann fleiri
trúnaðarstörf en nokkru sinni fyrr; þannig var hann
kosinn forseti fylkisstjórnar Pennsylvaníu og um
leið forseti bæjarstjórnar Philadelphiu. Hann átti
sæti á stjórnlagaþingi Bandaríkjanna, og er talinn
hafa átt drýgstan þátt í samningu stjórnarskrár
þeirrar, sem staðið hefir með litlum breytingum
til þessa dags, enda koma fram í henni þau sjónar-
mið, sem hann hafði sett fram löngu fyrr. Enn sem
fyrr átti hann frumkvæði og þátt í stofnun ýmissa
mannúðar- og menningarfyrirtækja, og síðasta árið,
sem hann lifði, hóf hann skelegga baráttu fyrir af-
námi þrælahalds, en varð lítt ágengt.
Aldurinn var nú orðinn hár. Árið 1788 dró hann
sig í hlé frá opinberum störfum, fyrir aldurs sakir,
og hann andaðist 17. apríl 1790.
Þegar litið er yfir æfi Benjamíns Franklíns, hljót-
um vér að undrast, hverju hann fékk áorkað. En ef
sagan er skoðuð ofan í kjölinn, verður það allt
skiljanlegra. í honum fóru saman óvenjulegar gáf-
ur, og þó ef til vill enn óvenjulegri skaphöfn. Á
ungum aldri gerði hann sér ljóst, að ekkert var
manninum meira keppikefli en að verða góður mað-
ur og dyggðauðugur, og hann einsetti sér að kapp-
kosta það eftir megni. En í fyrstu komst hann að
raun um, að þetta var torveldara, en það sýndist í
fljótu bragði. Og hann sá, að hið góða gæti ekki
grundvallast, nema það yrði að vana. Til þess að
venja sig af ósiðum tók hann það ráð, sem vera
mun furðu einstætt í sögunni. Hann skipti hinu
góða, sem hann ætlaði að innræta sér, í 13 dyggðir:
Hófsemi, þögn, reglusemi, einbeittni, sparsemi,
iðni, hrcinskilni, réttlœti, meðalhóf, hreinlæti,
jafnaðargeð, skirlifi, lítillæti. Til þess að venja sig
á þessar dyggðir, gerði hann sér lítið kver og strik-
aði það með sjö langstrikum, fyrir vikudagana, og
þrettán þverstrikum fyrir dyggðirnar, þannig að
hver dyggð átti sinn reit á hverjum degi vikunnar.
.4 hverju kveldi gerði hann upp reikninginn, hversu
oft hann hefði brugðizt dyggðum þessum, og merkti
með punktum í tilsvarandi reiti. Hann setti sér
einnig, að einbeita sér við iðkun einnar dyggðar
í hverri viku, og tók þær þannig hverja á eftir ann-
arri. Fremst í bókina skrifaði hann eftirfarandi
bæn, „þar eð ég vissi“, eins og hann segir, „að Guð
er uppspretta alls vísdóms“: „Gæzkuríki faðir,
miskunnsami leiðtogi. Glæð hjá mér þá vizku, sem
leiðir í ljós hvað mér er fyrir beztu. Styrktu mig í
því að fara eftir þeim leiðbeiningum. Þigg þú það,
sem ég geri vel, handa öðrum börnum þínum. Það
er eina endurgjaldið, sem ég get innt af hendi fyrir
náð þína.“ Enda þótt Franklín yrði að vísu að játa
sig ófullkomnari en hann hefði óskað, tók hann
samt eftir, að lífsreglur þessar gerðu hann að betri
manni og greiddu götu hans. Þessvegna skrifar hann
í elli sinni: „Ég vil að niðjar mínir viti, að það sé
næst Guðs hjálp þetta smáræði, sem ættfaðir þeirra
átti að þakka stöðuga gæfu, sem honum hefir hlotn-
azt um 79 ár, þegar hann skrifar þetta.“ Þrátt fyrir
þetta var Franklín aldrei talinn trúaður maður á
kirkjulega vísu, og taldist ekki til nokkurs safnaðar-
félags, eða rækti almenna kirkjusiði. Er þó auðsætt,
að guðstrú hans hefir verið innilegri, en margra
þeirra sem fastast halda við játningarnar og safn-
aðarstörfin.
Æfisaga Franklíns, er hann sjálfur reit, er sem
fyrr segir eitt af merkisritum heimsbókmenntanna.
Jón Sigurðsson taldi hana svo mikilsvirði, að hann
þýddi sjálfur útdrátt hennar og lét Bókmenntafé-
lagið gefa út handa íslendingum 1839. Síðan lét
Tryggvi Gunnarsson Þjóðvinafélagið gefa hana út
1910. Láta báðir þessir ágætismenn í ljós aðdáun
sína á sögunni og mikilvægi þess, að hún verði kunn
íslendingum. Loks gaf Prentsmiðja Austurlands
söguna út óstytta 1947, í þýðingu læknanna Guð-
mundar Hannessonar og Sigurjóns Jónssonar. Fer
hinn síðarnefndi um hana þessum orðum í formála:
„Fer tæpast hjá því, að íslendingur, sem kynnir sér
sögu Franklíns og ævistarf, minnist Jóns forseta
Sigurðssonar því að um svo margt svipar þeim sam-
an. Sami er óþreytandi áhuginn á því, að efla al-