Heima er bezt - 01.07.1956, Síða 6

UR ENDURMlNNINGUM
FRÁ HARÐINDUNUM MILLI 1880 OG ’90
Mislingasumarið 1882 var heyskapartíð svo
framúrskarandi iil sem mest mátti verða.
Frá því sláttur byrjaði og ailt fram í ágúst-
lok, alsnjóaði í hverri viku. Mikið af töðu
varð ónýtt og það, sem inn náðist, svo illa verkað,
að það kom að litlu gagni. Nokkuð bætti það úr
skák, að í september og jafnvei í október var hey-
skapartíð góð, og þá aflaðist nokkur heyforði. Þá um
haustið komu nokkrir skipsfarmar af gjafafóðri, svo
sem maís, bygg, hafrar og klíð, frá Danmörku og Eng-
landi fyrir forgöngu Eiríks heitins Magnússonar í Cam-
bridge. Bjargaði það áreiðanlega mjög búpening bænda.
Hjálpaði það svo líka til, að haustveðrátta var góð og
vetur mildur. Næstu ár voru alltaf ísaár. Sumarið 1886
voru afskaplega miklir óþurrkar og litlu betra en 1882.
Heyfengur var lítill og mjög illa verkaður. Um vorið
1887, tel ég, að harðast hafi sorfið bæði að mannfólki
og fénaði í Svarfaðardal, og er þetta í eina skiptið í
mínu minni, að verulega sá á.fólki vegna matarskorts.
Á sumardaginn fyrsta 1887 brast í einn grimmasta norð-
anbyl, sem ég man eftir, snjókoma mikil og frostharka.
Voru hákarlaskip þá komin út í fyrstu veiðiferð sína,
og hlekktist mörgum á. Hinn mikla formann og afla-
mann, Jón Gunnlaugsson frá Sökku, sem var formaður
GISLA
>
á Pólstjörnunni, tók þá út í brotsjó vestur á Miðfirði,
og drukknaði hann, en skipverjar aðrir björguðust og
náðu heim að Söndum í Miðfirði á föstudaginn fyrstan
í sumri. Rómuðu þeir mjög viðtökur og alla aðhlynn-
ingu á Söndum. Komu þeir svo gangandi vestan úr Mið-
firði eftir nálega vikudvöl á Söndum. Pólstjarnan fór
þarna í strand, og snemma um sumarið brotnaði hún að
fullu.
Á uppstigningardag, mánuð af sumri, gerði aftaka
stórhríðarbyl, fórst þá mjög margt bæði af hrossum og
sauðfé bæði í Húnavatns og Skagafjarðarsýslum, en
ekki hér í Svarfaðardal, svo að nein brögð væru að,
og hvergi hér í sveit varð teljandi fjárfellir þetta vor,
hvorki fyrr né síðar. Skömmu fyrir uppstigningardag
var Jóhann hreppstjóri á Ytra-Hvarfi staddur á Akur-
eyri; veiddist þá eitthvað af millisíld í fyrirdrátt í Odd-
eyrarbót, því að þar var auð vök, annars hafís inn á
Leiru. Gerði hann þær ráðstafanir, að ef síld aflaðist
til nokkurra muna, þá skyldi sendur hraðboði hingað
út í Svarfaðardal til að gera kunnugt um veiðina. Kom
maður rakleitt út að Ytra-Hvarfi laugardaginn eftir
uppstigningardag. Fóru þá fimmtán menn með sína
tvo reiðingshesta hver strax að kvöldinu af stað til Ak-
ureyrar að sækja síld. Færi var mjög slæmt alla leiðina
að Fagraskógi. Varð að þræða sjávarbakkana frá Há-
mundarstöðum og alla leið þangað inn eftir. Ur því var
færi allgott til Ákureyrar. Komum við tímanlega á
sunnudaginn inn á Oddeyri. Man ég þá, að Einar heit-
inn Pálsson kemur á móti okkur út og upp á Oddeyrina
og segir, að nú sé mikil síld, fleiri hundruð tunnur, sem
liggi hér og Svarfdælingar geti fengið, verði þeir komn-
ir til Akureyrar á mánudagskvöld. Hvetur hann okkur,
að einn okkar ríði til baka undir eins til að koma boð-
um um þetta í tæka tíð. Dæmdist það á mig að fara, því
að ég hafði einna liprastan reiðskjóta. Lagði ég svo
fljótt af stað, að ég gaf mér ekki tíma til að gefa hest-
Á HOFI
inum að éta af heyi, sem ég þó hafði með mér. Hugs-
aði ég mér að fá heytuggu einhvers staðar á leiðinni.
Reið ég svo, sem leið liggur, út að Dagverðareyri. Vissi
ég, að þar bjó gildur bóndi, Oddur að nafni. Hitti ég
hann að máli og falaði hey handa hestinum. „Því mið-
ur,“ segir Oddur, „get ég það ekki. Ég á ekki eitt ein-
asta heystrá. Kýrnar mínar snöltra hérna á sinuþúfun-
um, ég gef þeim fiskmeti og síld með sinubeitinni.“
Leizt mér nú ekki björgulega á ferðalgaið. Reið ég
allgreitt út að Skipalóni, en þar bjó Þorsteinn Daníels-
son yngri. Hafði hann sömu sögu að segja eins og Odd-
ur, hann ætti ekki heystrá. Þótti mér nú óvænlega horfa,
er ég þurfti sem mest að hraða ferðinni, en hesturinn
mundi ekki þola ferðalagið hálfhungraður. Réð ég þá af
að koma heim að Ósi, en þar bjó þá Guttormur Einars-
son frá Nesi og hafði flutt þangað vorið áður. Ég sagði
honum frá ferðalagi mínu og mínar farir ekki sléttar.
Kvaðst hann geta látið mig hafa töðurekjur hánda hest-
inum, og tók ég því, sem vænta mátti, með þökkum.
Meðan hrossið var að éta, bauð hann mér til stofu,
fékk ég þar heita mjólk og nokkrar rúsínur með. Sykur
eða kaffi var alls ekki fáanlegt nokkurs staðar. Þegar
hesturinn hafði étið nægju sína, lagði ég af stað, sem
leið liggur, út Ása, út fyrir ofan Arnarnes og að svo-
kallaðri Arnarnestjörn, sem vegurinn lá þá yfir skammt
fyrir ofan ósinn. Rétt áður en ég legg út í tjörnina,
heyri ég hvar hóað er austur í móunum, og staldra ég
þar við. Kemur piltur nokkur þá til mín og biður mig
að reiða sig yfir tjörnina, sem ég og gerði. Það er
ógreiður vegur um Arnarnesmölina, laust hnullunga-
grjót, og er piltur þessi mér samferða. Ber þá í tal milli
okkar, á hvaða ferð ég sé og hvað vegurinn sé slæmur
út með firðinum. Hann skýrir mér svo frá því, að dag-
inn áður hafi hann verið sendur með hest út að Bratta-
völlum. Kvaðst hann hafa farið út Vatnamýrar og þar
hefði verið ágætt færi, mátt heita rifahjarn yfir allt og
snjóbrú á Þorvaldsdalsá rétt fyrir sunnan Brattavelli.
Varð það svo úr, að ég lagði á þessa leið, og gafst
færið ágætlega. En þegar ég kom að Þorvaldsdalsá, hafði
brúin fallið niður og snjóbakkar svo háir að ánni, að
ómögulegt var að koma hesti þar niður. Þótti mér nú
óvænlega horfa að þurfa að leggja niður með allri Þor-
valdsdalsá að sjó fram, en það er löng leið og ill yfir-
ferðar. Fyrir allmörgum árum hafði Þorvaldsdalsá ver-
ið brúuð yfir fossinum fyrir sunnan og neðan Litla-
Árskóg. Var brúin svo mjó, að ekki var hægt að fara
yfir hana með klyfjahest, því að grindur voru á henni
svo þröngar, að ekki var baggatækt. En á vetrum voru
grindurnar niður teknar, því að snjó lagði stundum á
brúna og braut þær. Þegar ég svo kom gagnvart brúnni,
datt mér í hug að reyna að komast þar yfir, enda gekk
það vel, en það var þá svo hár skafl eða hengja í brekk-
unni utan við brúna, að ég kom hestinum með engu
móti upp. Datt mér þá í hug, að reynandi væri fyrir
mig að teyma hestinn suður fyrir brúna aftur og hlaupa
heim í Litla-Árskóg og fá skóflu og moka skarð í skafí-
inn. Þegar ég er kominn lítinn spöl upp með ánni að
norðan áleiðis í Litla-Árskóg, lítur hesturinn upp, þar
sem hann var að reyna að krafsa til jarðar á holtsnvbb-
unum sunnan við brúna. Tekur hann síðan viðbragð og
út á brúna, og einhvern veginn klöngraðist hann sjálfur
upp á skaflinn. Þótti mér nú vænkast hagur minn og
lagði út Litla-Árskógsmóa. Er skemmst af því að segja,
að þar var eitthvert svakalegasta hestfæri, sem ég hef
lent í. Á einum stað fór hrossið í taglhvarf í krapastokk.
Mun það hafa verið lækur uppbólginn þar á móunum.
Held ég nú út hjá Krossum og út á Hámundarstaðaháls.
Innanvert í hálsinum mæti ég fjórum mönnum utan af
Upsaströnd. Man ég, að ég þekkti tvo þeirra, þá Magnús
Jónsson í Miðkoti og Jón í Hrafnsstaðakoti og Hall-
dórsgerði, en annað hvort hef ég gleymt hinum eða
ekki þekkt þá með nafni. Þeir spyrja, hvaðan ég komi,
234 Heima er bezt
Heima er bezt 235