Heima er bezt - 01.07.1956, Qupperneq 28

M. H. ÁRNASON:
F eigá in kallar
Slysfarir í Skjóldal 15. nóv. 1882
“ Tm tuttugu km. sunnan við Akureyri, liggur
dalur til suðvesturs úr Eyjafjarðardalnum, er
nefnist Djúpidalur.
A rennur eftir dalnum, er Djúpadalsá heitir
og fellur í Eyjafjarðará norðan við Melgerðismela. Var
að fornu, eins og gömul skjöl sanna, byggðin meðfram
ánni nefnd Djúpidalur, alla leið að Eyjafjarðará. Og er
svo enn talið af flestum. Virðist þar fylgt sömu reglu
og um Hörgárdal er kallast Hörgárdalur alla leið með-
fram Hörgá að sjó. En byggðin vestan Djúpadalsár við
rætur Litla-Dalsfjalls og Hvassafellsfjalls, ber sérheiti
og kallast „Undir Ejiillum" og íbúarnir oft kallaðir
Fjallabúar.1)
Þrjú stórbýli í dalnum komu mjög við sögu áður fyrr.
Stóri-Dalur, oft nefndur „Dalur“ eða „Ytri-Dalur“ eða
„Djúpadalur“ í fornum skjölum. Þar var lengi mikið
stórbændasetur og kirkja var þar alllengi. En með
konungsbréfi 16. janúar 1750 var kirkjan lögð niður
og sóknin lögð undir Miklagarð. Hvassafell var einnig
stórbændasetur og kirkja var þar um eitt skeið. Frægt
er mál Bjarna bónda Ólasonar í Hvassafelli. Tveir
kunnir andans menn, Guðmundur biskup góði og Jónas
skáld Hallgrímsson dvöldu í Hvassafelli á æskuárum
sínum. Þriðja stórbýlið í dalnum er Mikligarður, er
átti „allt fyrir norðan Hvassafell, norður að Skjálgdalsá
og austur að Eyjafjarðará“.
Hjáleigur er tilheyrðu staðnum voru á landi þessu,
þar á rneðal Samkomugerði, sem nú er ein með stærstu
jörðunum í Saurbæjarhreppi. Skóg átti Mikligarður í
Bjarkarlandi „á milli tvæggja gilja“. Einnig skógarpart
í Núpufellsskógi.
Hólabiskupar höfðu um skeið útibú mikið í ATikla-
1) Helgi hinn magri gaf Þóru dóttur sinni og manni hennar,
Gunnari syni Úlfljóts lögsögumanns, Djúpadalinn. „Allt land
milli Skjálgdalsár og Háls.“
garði, og mun þá enginn hafa þurft að öfunda smá-
bændurna er sátu á hjáleigunum. Þriðjung af Hvassa-
felli náðu Hólabiskupar undir Miklagarð, og er Hvassa-
fellsmál stóðu yfir, voru horfur á að þeir mundu ná
allri jörðinni.
Vestur frá Mildagarði liggur Skjálgdalur er í seinni
tíð er oftast nefndur Skjóldalur. Vestur úr honum er
skarð er nefnist Kambskarð eða Kambur. Hét það áður
Skjálgdalsheiði.
Mjög var tíðfarið yfir skarðið áður fyrr. Var þá
komið ofan í Hóladal, afrétt frá Öxnadal.
Er amma mín, Steinunn Benjamínsdóttir, var að alast
upp í Víðigerði í Hrafnagilshreppi var það alltítt að
unglingar úr Djúpadal og syðri hluta Hrafnagilshrepps
fóru skemmtiferðir á sumrin vestur að Bakkakirkju í
Öxnadal og hlýddu þar messu. f einni slíkri ferð réðist
amma til vistar að Steinsstöðum til Stefáns, bónda og
alþingismanns, og Rannveigar systur Jónasar Hall-
grímssonar. Sagði hún mér oft sögur af vist sinni á
því ágætisheimili. Bar lýsing hennar mjög saman við
lýsingu Bernharðs Stefánssonar, alþingismanns, er hann
flutti í útvarp fyrir nokkru.
Nú eru ferðir orðnar fátíðar yfir Kamb og skemmti-
ferðir alls ekki farnar þá Ieið. Og verður ekki hér
meira minnzt á ferðir þessa leið en getið nokkuð um
tvö alvarleg slys er urðu á Skjóldal 1882 og 1913.
Sumarið 1882 var mjög kalt. Og set ég hér lýsingu
á veðráttunni, að mestu stuðzt við dagbók Vigfúsar
Gíslasonar í Samkomugerði:
„30. apríl, sunnudaginn í annarri viku sumars, norð-
an skafhríð.
Fyrstu daija í maí, allmikið frost um nætur en flesta
daga sólbráð. 13. maí kom hláka og var góð tíð til
22. maí, þá hríðarveður til 28. maí. Hlánar þá aftur og
tekur snjó af láglendi.
6. júní snjóföl um morguninn og tók ekki til fulls
256 Heima er bezl