Heima er bezt - 01.07.1956, Síða 37

Nr. 7-8 Heima 265
--------------------------------er bezt----------------------------
fjöldi tilbrigða á einstökum vísum hér og þar í rímun-
um; einkum var niðurlagserindi hverrar rímu oft sam-
anrekið að dýrleika. Þannig endar ein ríma hjá Níelsi
skálda:
Skar Andvara farið far
fjaraðan vara hara mar,
bar að vara þara þar. —
Þvari vara sparar svar.
Mikinn orðafimleik sýndu menn í slíkum kveðskap,
en sjaldan er þar um skáldskap að ræða. En öll þessi
orðaleit og hugkvæmni hafði sitt gildi fyrir vöxt og
viðgang málsins. Menn kunnu mörg orð yfir sama
hugtak og auk þess mátti margfalda fjölbreytnina með
notkun kenninga. Þannig óx orðauður manna þótt
gangandi peningur félli í harðindum og lausafé gengi
til þurrðar. Svo kvað Kolbeinn Jöklaraskáld:
Geðið seður gleðinni hróður ljóða
fyllir dáðum fróða þjóð
fagnaðar um gróða slóð.
F.n orðlistin gat einnig stutt menn til veraldargengis.
Þrekaðir menn kváðu kjark í sig þegar mest á reyndi.
Jón Bergmann sagði:
Eg hef gengið grýtta slóð,
glapinn lengi sýnum.
Þó skal enginn harmahljóð
heyra í strengjum mínum.
Og skáldin áttu huggun í list sinni. Þannig mælir
séra Hannes Bjarnason á Ríp:
Úti þegar einn ég geng,
engri þó með snilli,
hróðrar tregan hörpustreng
helzt ég rninn þá stilli.
Á löngum kvöldvökum sat fólk í baðstofu við ullar-
vinnu sína. Sú vinna var iðnaður þeitra tíma og fast
sótt. En baðstofan var einnig þjóðleikhús fyrri alda. —
Við lýsislampann situr rnaður og kveður við raust.
Hans jafningja hvergi fann,
hvorki á sjó né landi,
hverri skepnu heims um rann
haldinn ósigrandi. (Úlfa'rsrímur.)
Orrustur geisa. Einvíg eru þreytt. Þar er elskað og
hatað. Siglt er um öll höf og farið á hvert land. Rímur
áttu að vera atburðamiklar og „spennandi“, og það
voru þær oftast:
Dristugt flokkar fengu þust,
fast í helju rnargur batzt,
hristist jörð við geiragust,
gnast á röndum stálið hvasst.
■ (Reimarsrímur.)
Hugur manns var hrifinn frá kyrrstöðu hversdagslífs
inn í æsiveröld fornsagna og hetjuljóða. Ægileg tröll
og ferlegar óvættir þreyta stríð við hetjur rímnanna.
En rímnahetjan er sigursæl. Og heima bíður fegursta
kona veraldar.
Var svo dýrleg djásnaþöll
dóttir Garða stjóra,
dýrmætari ein en öll
öðlings maktin stóra.
(Göngu-Hrólfs rímur.)
Slík voru tíðast yrkisefni rímnskálda, og að þeim
féll rímnastíllinn bezt. Að vísu voru ortar rímur um
allt mögulegt. Um skeið var ort margt rímna af ýms-
um þáttum biblíunnar. Reyndar er þar að finna mjög
söguleg efni, en einnig voru ortar rímur af Sýraksbók
og fleira þess háttar. Biblíurímur og rímur um helga
menn urðu aldrei vinsælar almennt. Til er landafræði
í rímum og margan fróðleik settu menn í rímur.
Nokkuð var ort af rímum út af samtíðaratburðum;
algengastar eru hrakningarírnur, sem margar eru til
og fræða okkur um sjósókn manna fyrr á tímum. Þá
voru rímur einatt notaðar til háðs eða ádeilu og er til
drjúgur flokkur þess háttar rímna frá ýmsum tímum.
Um allar aldir voru því rímur fyrst og fremst sagna-
skemmtun og braglist og veittu hentuga tilbreytni frá
sögulestri og guðsorði.
Framhald.
Ur minnmgum . . .
Framhald af bls. 241 --------—— ---
ur á sveitarfélögin, en það varð til þess, að þessi þegn-
skylduvinna hvarf úr sögunni. Ég hafði með höndum
reikningshald og yfirumsjón þessara vegamála hér í
dalnum um 20 ára skeið, frá 1909—29, en þá var brúin
byggð hjá Árgerði. Voru þá liðin rétt 25 ár, frá því
fyrst var hreyft á opinberum vettvangi brúargerð á
Svarfaðardalsá á þeim stað. Við þessa vegagerð var
unnið 10 stundir á dag, og hver einstaklingur lagði sér
til verkfæri. Dagsverk fyrir hest og kerru var metið
til jafns við manns dagsverk, og flest árin, að minnsta
kosti fram um 1920, var dagsverkið metið á 2.50 kr. og
mönnum gefinn kostur á að greiða í peningum, ef þeir
kusu það einhverra hluta vegna heldur en að inna þegn-
skylduvinnuna af hendi. Hver einstaklingur hafði sér-
reikning, og svo var aðalreikingur hvert ár sendur
landsverkfræðingi til úrskurðar og samþykktar. Vegar-
stæðið að vestan er enn óbreytt, og var vegurinn fær
bílum, þegar er þeir komu hér til sögunnar. Á þeim
vegarkafla voru bygðar tvær timburbrýr, vfir Holtsá
og Þverá, en nú hafa verið gerðar nýjar steinbrýr í
þeirra stað.