Heima er bezt - 01.01.1960, Blaðsíða 6

99
Skyggir Skuld fyrir sjón44
„Lítið sjáum aftur en ekki fram, skyggir Skuld fyrir
sjón.“ Þessi sígildu orð síra Matthíasar leita oft í hug-
ann, er vér stöldrum við á þeirri ferð, sem oss ber óð-
fluga áfram á, hvort sem oss líkar betur eða verr. En
einkum verða þau oss hugstæð, er vér stöndum á tíma-
mótum, hvort heldur sem er í eigin lífi eða áramótum.
Þá er hvötin mest að skyggnast um öxl til liðins tíma
og gera reikningsskil við sjálfa oss og samtíðina. En um
leið reynum vér að rýna fram undan oss eftir því sem
getan leyfir, en þar mætir ætíð hið sama, „að skyggir
Skuld fvrir sjón“. Á vegferð vorri, er oss eigi ólíkt
farið og ferðamanninum, sem gera þarf ferð sína í
dimmviðri, öskuhríð eða skammdegismyrkri. Hann tek-
ur stefnuna eftir því sem hann hyggur réttast, rýnir
framundan sér hverju sinni, ef einhver leiðarmerki
kynnu að sjást, en dimman byrgir honum sýn að mestu
eða öllu. Jafnvel næsta fótmál er honum hulið. Hann
hlýtur því að hafa traust sitt í því einu, að stefnan
hafi verið rétt tekin í öndverðu, að hann hafi fylgt
henni, og honum endist þrek til að ná á leiðarenda. Og
hann beinir hug sínum til æðri máttarvalda, að þetta
megi takast, þótt sjónina skorti. Þetta er sameiginlegt
einstaklingnum og heildinni. I einstaklingshyggju vorri
hættir oss oft til að gleyma því, að starf og stefna hvers
og eins mótar, þótt í litlu sé, starf og stefnu þjóðfélags-
ins alls, hvort sem rangt horfir eða rétt. Orð og athafn-
ir hvers einstaklings eiga þátt í að leiða afvega eða
benda á rétta braut eftir því hver þau eru.
Árið 1959 er liðið. Atburðir þess eru skráðir á spjöld
sögunnar eða ristir í hjörtu einstaklinganna, eða
gleymdir að eilífu. Úti í hinum stóra heimi, hefur árið
einkennzt af viðræðum valdamanna, gagnkvæmum
heimsóknum og ráðstefnum. Og viðfangsefnið hefur
verið bætt sambúð stórveldanna og friður. Allir telja
þeir sig unna friði og æskja hans. Oss, sem fjarri
stöndum rás viðburðanna, hlýtur þó löngum að furða
á öllum þessum umræðum án athafna, og ósjálfrátt
spyrjum vér, hvort nokkur meining sé með þessu öllu?
Vilja þessir menn frið? Er þetta skraf þeirra nokkuð
annað en einhvers konar sætt svefnlyf, til að gefa þeim
milljónum manna, sem friðinn þrá, en engu fá ráðið
um gang heimsmálanna, en varpa áhyggju sinni á for-
ystumennina. Nær hugsun þeirra út yfir það eitt, að
tryggja sér áhrif og ríki sínu álit og virðingu og halda
við stundarró blekkingarinnar? Og ef svo er raunveru-
lega ekki, hvers vegna þá öll þessi orð, undandráttur og
togstreita í stað raunverulegra athafna?
Hér úti á Islandi stöndum vér að vísu fjarri rás við-
burðanna. En engu að síður hljótum vér að berast með
rás tímans, og sá tími er þegar löngu liðinn, að vér
getum verið áhorfendur, sem litlu eða engu skiptir um
gang heimsmálanna. Þær öldur, sem þar rísa, hljóta nú
að skella á oss sem öðrum. Þess vegna hljótum vér að
hlýða því, er gerist, opnum eyrum og fylgjast með
atburðunum skyggnum augum, og varast að láta glýju
afskiptaleysisins villa oss sýn. Og umfram allt hljótum
vér að gjalda varhuga við áróðri ábyrgðarlausra skjall-
ara eða leigðra flugumanna, sem hafa það eitt mark-
mið að reka erindi fjarlægra húsbænda sinna undir yfir-
skini mannúðar og þjóðhollustu.
í meira en heilt ár höfum vér nú átt í stríði við eitt
mesta stórveldi heimsins. Þar höfum vér kynnzt dálítið
starfsaðferðum hinna stóru, þegar ekkert þarf að ótt-
ast, enda þótt ekki hafi komið til mannvíga eða beinn-
ar árásar. En hug sinn hafa Bretar sýnt þar gegn vam-
arlausri smáþjóð, sem þeir í ofanálag era í varnar- og
vináttusambandi við. En hver sem verða úrslit þeirra
mála, höfum vér þegar margt af þeim lært. í fyrsta
lagi, að þegar svona stendur á, er það nauðsyn og skylda
að standa saman um málstað þjóðar vorrar sem einn
maður. Þar mega engin annarleg sjónarmið koma fram,
hvorki pólitískur áróður, né persónuleg öfund. En
játa verður það, að ekki hafa allir staðizt það próf. I
öðru lagi er oss nauðsyn gætni og festu. Vér megum
ekki láta hita tilfinninganna leiða oss til þeirra orða eða
verka, sem spillt geta málstað vorum og áliti. Komandi
ár verður úrslitaárið í þessu máli. Tímann ber að nota
vel til að kynna málstað vorn, og umfram allt sýna
öllum heimi, að vér trúum á réttmæti málstaðar vors
og hvikum ekki hársbreidd frá því, sem við vitum er
rétt, en vörumst ofstopa og steigurlæti. Sigurvon vor
hvílir á trúnni á réttlætið og þeirri framkomu vorri,
sem sýnir alheimi að hér berst menningarþjóð fyrir til-
veru sinni.
„Lítið sjáum við aftur en ekki fram.“ Oss grunar þó
ýmislegt um framtíðina. Atburðir liðins árs og ára gefa
oss ýmsar vísbendingar um hvað framundan sé. Og
ekki fer hjá því, að nokkurn ugg megi bera í brjósti
um að torleiði nokkurt kunni að vera á næsta leiti.
Þjóðin hefur lifað við velgengni, sem stælt hefur krafta
hennar, sem hún hefur beitt til að rétta úr kútnum og
skapa sér bætt kjör. Hins vegar hefur henni orðið það
á í æskufjöri sínu að sækja fram meira með kappi en
forsjá. Það er samhljóða álit allra, sem málin þekkja,
að vér höfum eytt meira en aflað var nú um skeið. En
2 Heima er bezt