Heima er bezt - 01.01.1960, Blaðsíða 14

ÞORSTEINN GUÐMUNDSSON, REYNIVOLLUM:
Þáttur af Þórði á Bors 00 afkomenaum hans
f'iir miðja 18. öld, bjó á Borg á Mýrum í Aust-
ur-Skaftafellssýslu, bóndi sá er Þórður hét
Jónsson. Ekki verður hér rakin ætt hans en
“• nokkuð sagt frá afkomendum hans.
Kona Þórðar var Kristín, dóttir séra Jakobs Bjarna-
sonar á Kálfafellsstað, 1689—1717, og konu hans Guð-
nýjar Guðmundsdóttur lögréttumanns á Kálfafelli í
Suðursveit. Systkini Kristínar voru Ingibjörg er átti
séra Sigurð Ketilsson á Skeggjastöðum, Margrét, átti
Ólaf Gíslason biskup í Skálholti og Guðmundur stú-
dent á Kálfafelli. Kristín var þrígift, átti fyrst Bjarna
eldra Eiríksson frá Búlandsnesi í Suður-Múlasýslu, síð-
an Sigurð nokkurn Sigurðsson og síðast Þórð á Borg.
Þau áttu eina dóttur barna, er Ingibjörg hét.
Þau Þórður og Kristín voru vel efnuð, enda jörðin
þá og lengi síðan talin gagnsöm vegna reka, veiðiskap-
ar og góðra engja.
Sérvitur og undarlegur í háttum þótti Þórður og
jafnvel sjá fyrir óorðna atburði. Hann átti stóðhest góð-
an, er hann eitt sinn tók í hús á veturnóttum og ól við
stall á töðu, en með þorrakomu járnaði hann hestinn
með feiknamiklum skaflaskeifum. Rétt á eftir rak hafís
mikinn að landinu, og gerði hafþök út frá ströndinni.
Einn dag sáu Borgarmenn, að bjarndýr mikið kom
frá sjó og stefndi heim að Borg. Þórði var sagt til, og
brá hann þá við og leysti út stóðhestinn, sem þá setti
á sprett og stefndi á bangsa, sem kominn var þá heim
að túni. Urðu þar hörð átök og sviftingar, sem enduðu
á þann hátt, að báðir lágu dauðir á vígvellinum, bangsi
og hesturinn.
Séra Vigfús Benediktsson fékk Einholtsstað á iVIýr-
um 1775 og flutti þangað. Var staðurinn þá svo niður-
níddur að húsum, að prestur treysti sér ekki að bera
sig þar inn. Var honum þá vísað til dvalar að Borg til
Þórðar, meðan endurbætur færu fram á húsum, því
heimilið á Borg þótti fyrir öðrum þar í sókninni.
Þegar prestshjónin komu að Borg og hittu Þórð að
máli heilsuðu og kynntu sig, sagði Þórður: „Er þetta
okkar prestur, segi ég,“ en presturinn hváði eftir, hefur
víst illa skilið talshátt Þórðar, sem virðist hafa verið
alleinkennilegur. Þá sagði Þórður: „Hann ekki fá að
heyra,“ og endurtekur aftur spurninguna: „Er þetta
okkar prestur, segi ég, og hækkum okkur upp og ríf-
um okkur uppúr.“ Adun þá prestur hafa ráðið í spurn-
inguna og játaði að hann væri presturinn. Kallar Þórð-
ur þá inn í bæ: „Langa Kristín — langa Kristín, Kristín
Langafála, setjum upp skufhúfurnar, tökum prests-
konuna af baki, okkar prestur kominn, okkar prestur
kominn.“ Er þá mælt að séra Vigfús hafi sagt. Ef þessi
er sá bezti á Mýrum, er ekki góður sá versti.
Peninga átti Þórður, sem hann fyrir dauða sinn gróf
í jörðu upp hjá Borgarkletti. Sagt er að Ingibjörg dótt-
ir hans hafi fengið að vita um staðinn, og hafi Þórður
sagt henni að ef henni lægi mikið á mætti hún taka eitt
ríksort, en alls ekki meira. Nú varð Ingibjörgu eitt sinn
vant skildinga og tók eina handfylli úr peningahrúg-
unni, en þá sótti Þórður svo fast að henni í svefni og
krafðist fjár síns aftur, að hún hafði engan frið fyrr en
hún hafði skilað hverjum skildingi aftur á sinn stað.
Ingibjörg giftist manni þeim er Gissur hét og var
Hallsson og bjuggu þau á Borg. 1801 er Gissur búinn
að missa Ingibjörgu, er þá ekkjumaður, 55 ára gamall,
búandi á Borg með börnum sínum, Jóni 23 ára, Guð-
mundi 22 ára, Vilborgu 19 ára og Ingibjörgu 1 árs.
1816 er Gissur horfinn úr manntali í Austur-Skaftafells-
prófastsdæmi og sömuleiðis Ingibjörg dóttir hans. Giss-
ur þá sennilega dáinn. Guðmundur er þá vinnumaður
í Arnanesi í Hornafirði hjá Þorbjörgu Benediktsdótt-
ur prestsekkju. En Jón og Vilborg eru þá talin meðal
heimilislausra í Einholtssókn. En í manntali Hofssókn-
ar í Oræfum sama ár er Jón talinn tómthúsmaður á Litla-
Hofi í Öræfum, og mun það réttara vera, því á Hofi
var hann um þessar mundir og síðar, og í Öræfum var
líka Guðmundur bróðir hans einhvern tíma annað
hvort fyrr eða síðar, líklega þó fyrir 1816.
All einkennilegir þóttu þeir bræður Jón og Guð-
mundur. Þeir höfðu mikinn hug á að læra galdra, og
fór Guðmundur þeirra erinda til Isleifs bónda Ásgríms-
sonar í Svínafelli í Öræfum, því hann þótti greindur
og margfróður. En ólíldegt er að Guðmundur hafi get-
að numið það, sem hann óskaði eftir, enda eftir ísleifi
haft, að Guðmundur væri svo illa innrættur að hættu-
legt væri að láta hann hafa svoleiðis kukl um hönd. En
þeir bræður töldu sér og öðrum trú um, að þeir kynnu
ýmislegt í galdrafræðum og söfnuðu að sér ýmsum
gripum, bæði sér til verndar og til að gera öðrum skrá-
veifur með og báru á sér í hrútspungum, eins og þetta
vísubrot, ort í þeirra orðastað, segir til um:
Enginn kann mér það meina
mína náttúrusteina, hrútspungum hafa í.
Þegar Jón Gissurarson var á Hofi í Öræfum bjuggu
þeir þar Þorsteinn Gissurarson tól og Sveinn Sveinsson
faðir Oddnýjar á Breiðabólsstaðargerði. Þeir voru báðir
hagmæltir vel og gleðimenn miklir og hentu margt
gaman af Jóni Gissurarsyni og Guðmundi bróður hans,
til dæmis létu þeir Jón segja sér drauma sína, sem ekki
voru neitt sérlega þægilegir, því Jón dreymdi nokkrum
sinnum sjálfan höfuðpaurinn, sem vildi hafa smávegis
10 Heima er bezt